Экономика

Президент өзүнүн бул жардыгы менен коомчулукка «инвестициялык матрица» деген ат менен белгилүү болгон документтердин үчүнчүсүн ишке киргизди. Инвестициялык матрицанын биринчиси 2000-жылдын 25-сентябрында, экинчиси өткөн жылдын 25-апрелинде кабыл алынган болчу. Бул эки матрицада көбүнесе инвестициянын жолундагы административдик тоскоолдуктарды алып салууга багытталган иш-чаралар камтылган. Жаңы кабыл алынган матрицада болсо, маселе комплекстүү түрдө коюлат.

- Биз артыкбаш тоскоолдуктарды аягына чейин алып салуу боюнча катуу чараларды караштырып жатабыз. Андан тышкары анда Бажы жана Салык кодекстерин өркүндөтүүгө багытталган чаралар бар. Ошону менен бирге банк секторун чыңдоого жана ага ишкерлердин жана инвесторлордун ишенимин жогорулатууга багытталган иштерди жүргүзөбүз. Кредиттик уюмдар менен иштөө жеңилдегенин силер өзүңөр жакын арада эле сезе баштайсыңар. Үчүнчү инвестициялык матрица - комплекстүү документ, - деди Аскар Акаев 27-январдагы ишкерлер менен жолугушуусунда.

Үчүнчү инвестициялык матрицада бардыгы 41 иш-чара каралган. Алардын ичинде мурда таптакыр айтылбаган сунуштар да киргизилген. Мисалы, анда ишканалар пайдаланган жабдыктарга тездетилген амортизация колдонуу, ишканалардын алган кредиттерин кайрып берүү жөндөмдүүлүгүн изилдөөчү Кредиттик бюрону түзүү өңдүү жаңы иш-чаралар бар. Президент үчүнчү инвестициялык матрицаны приоритетүү программа деп жарыялап, мындан ары министрликтер менен ведомстволордун иши анын аткарылышына жараша бааланаарын эскертет. Президент бул матрицаны ишке ашырууга 6 ай гана мөөнөт берет.

Вице-премьер Жоомарт Оторбаев 27-январда пресс-конференция өткөрүп, экинчи матрица ийгиликтүү ишке ашырылгандыгын белгиледи:

- Экинчи инвестициялык матрица ийгиликтүү ишке ашты. Ал өлкөдөгү инвестициялык климатты жакшыртууга өз салымын кошту.

Чет өлкөлүк инвестицияларды тартуу боюнча секретариаттан алынган маалыматка караганда, инвестициялык климатты жакшырта турган 15 мыйзам долбоору иштелип чыккан. Отузга жакын уруксат кагаздары жана кызмат көрсөтүүнүн 182 түрү жокко чыгарылган. Бирок биринчи жана экинчи матрица азырынча чет өлкөлүк тике инвестициянын өсүшүнө түрткү боло элек. Статистикалык маалыматтарга караганда, тике инвестиция 2002–жылдын 9 айында 64 млн. долларды түзүп, 2001-жылдын деңгээлинде эле калган. Тышкы карыз өсүп, жаңы кредит алуу мүмкүн болбой калган чакта өкмөт жетишпеген акчанын ордун тике инвестициянын жардамы менен толтургусу келип, жылына 200 млн. доллар тике инвестиция тартууну көздөйт. Бирок ал азырынча мындай чекке жете албай жатат. Чет өлкөлүк тике инвестициянын максималдуу көлөмү 1998-жылга туура келген. Ал жылы Кыргызстанга 158 млн. доллар тике инвестиция салынган болчу. Кийинки 2 жылда ал 80 млн. долларга чейин төмөндөп кеткен. 2001-жылы ал бир аз өсүп, 100 млн. долларды түзгөн. 2002-жылы да ал ошонун эле тегерегинде болоору күтүлүүдө.

20-22-январда Швейцариянын Люцерна шаарында өткөрүлгөн бул конференция - өткөн жылдын башында Лондондо башталып, күзүндө донорлордун катышуусу менен Бишкекте болуп өткөн жыйындын уландысы. Конференциянын максаты жөнүндө Жоомарт Оторбаев айтып берди:

- Мурдагы Советтер Союзунун 7 мамлекетинде кедейчиликтин деңгээли жогору. Алар – Борбордук Азиядан - Өзбекстан, Тажикстан, Кыргызстан, Заказказьеден – Армения, Азербайжан, Грузия жана Молдова. Бул мамлекеттердин жалпы проблемалары бар. Люцернада алар жөнүндө Дүйнөлүк Банк, Эл аралык Валюта Фонду, Азия жана Европа банктары менен бирге талкуу өткөрүп жатабыз. Менин оюмча бул аябай маанилүү конференция. Анткени биз ал проблемалар менен чогуу күрөшсөк, биздин мүмкүнчүлүктөр көбөйөт.

Дүйнөлүк Банк жана Эл аралык Валюта Фонду баштаган эл аралык финансы уюмдары, КМШнын жогоруда аты аталган 7 өлкөсү базар экономикасын курууда өтө көп кыйынчылыктарды башынан кечирип жатат деп эсептешет. Бул өлкөлөрдүн эли жакырланып, алардын айрымдарынын тышкы карызынын көлөмү өсүп-өнүгүүгө мүмкүндүк бербей турган деңгээлге жетти. Мисалы, Дүйнөлүк Банктын эксперттеринин эсеби боюнча, 1999-жылы жалпы кирешеси 2,15 долларга жетпеген (бир күнгө эсептегенде) адамдардын саны Арменияда калктын 44%, Азербайжанстанда 24%, Грузияда 19%, Кыргызстанда 49%, Молдовада 55%, Тажикстанда 68%, Өзбекстанда 22% түзгөн. Ал эми тышкы карыз - аласасын кошуп таза чыгарганда - Азербайжан менен Өзбекстанда жок. Калган 5 өлкөдө абал начар. Алардын ичинен Кыргызстандын абалы өзгөчө оор. Кыргызстандын тышкы карызы ички дүң продуктунун көлөмүнөн ашып кетти. Эл аралык финансы уюмдары бул өлкөлөр өз проблемаларын жалпы негиздеги программалардын алкагында чече алышпайт деп эсептешет. Ошондуктан алар бул өлкөлөр үчүн «КМШын 7 өлкөсү боюнча демилге» деген атайын программа иштеп чыккан. Программанын максаты – алардын тышкы карыздарын артка жылдыруу жана кечүү, аларга мындан ары жеңилдетилген гана кредиттерди берүү, ошого донорлорду үндөө. Бишкекте болуп өткөн донорлордун жыйынында донорлор Кыргызстанга алдыдагы 4 жылга 700 млн. доллар жардам берээрин айтышып, анын жарымынан көбүн грант түрүндө берүүгө убада кылышканы маалым. Париж клубу 2005- жылга чейин төлөй турган карыздардын бир бөлүгүн реструктуризациялап берди. Эл аралык Валюта Фондунун «Жакырчылыкты кыскартуу жана экономикалык өнүгүүгө өбөлгө түзүү» аттуу программасынын аткарылышына карап, анын айрымдары кечилиши да мумкүн деген маалыматтар айтылууда.

Люцернадагы конференция - «КМШнын 7 өлкөсү боюнча демилге» аттуу программанын алкагында өткөрүлүп жаткан жыйындарды жыйынтыктоочу жыйын. Ага өкмөт мүчөлөрү менен донорлордон тышкары бейөкмөт уюмдардын, жалпы эле коомчулуктун ар кандай катмарларынын өкүлдөрү да чакырылган. Бардыгы 200 жакын адам чогулуп, канткенде бул өлкөлөрдө түзүлгөн кырдаалды жеңилдетсе болот деген суроонун тегерегинде пикир алышышты. Жоомарт Оторбаевден алынган маалыматтарга караганда, жыйынга Кыргызстандан жазуучу Чыңгыз Айтматов да катышып, доклад жасады.

Жоомарт Оторбаевдин айтымында, жыйында Кыргызстандын делегациясы өлкөгө берилип жаткан жардамдын эффективдүүлүгүн арттыруу, мисалы, техникалык жардамга кыргыз адистерин катыштыруу өңдүү бир топ маселелерди көтөрдү.

22-январда конференция өз ишин аяктап, 23-январда делегация мүчөлөрү эки тараптуу сүйлөшүүлөрдү өткөрүштү.