Экономика

Парламенттеги быйылкы жылдын бюджетинин чыгаша бөлүгүн талкуулаган экинчи окуу жыйынын утурлап «Алтын казык» үй куруучулар коомунун мүчөлөрү пикетке чыгышкан.

- Ипотеканын негизинде каржыны бөлдүк деди 1-январдан тартып. Мына 1-январь келди. 30-январь да келди. Ал ипотекадан дайын жок. Парламент ипотека маселесин карап туруп бизге аны бөлүп берсин. Ипотека, кредитти качанга чейин чоңдор алышат, байлар алышат, качан ал карапaйым адамдарга келет?- деп айтты үй куруучулар коомунун жетекчиси Осмон Рыскулбеков.

Парламенттин бюджет жана каржы боюнча комитеттин төрагасы Акматбек Келдибеков быйылкы жыл бюджетинде 200 миллион сом ипотека кредити үчүн көрсөтүлгөнүн ырастады.

- Биз бюджетке ипотекалык кредиттөө үчүн деп 200 миллион сомду койдук. Өкмөт ошол 200 миллионду ипотекалык кредит үчүн бөлүүнү кандай принципте жүргүзөрүн белгилеши керек. Муну менен 1000 үй курса болот.

А.Келдибеков быйылкы жыл бюджетине кошумча 811 миллион сом киргизилгенин, ал негизинен окуу китептери, мектептерди оңдоо жумуштарына, медициналык жабдууларды сатып алууга сарпталарын маалымдады.

Кыргызстандын коргоо министри Исмаил Исаков аскерлердин тамак-ашына дагы кошумча 11,5 миллион сом сураганын, бирок да өкмөт андай акчаны бөлбөй жатканын билдирди.

- Бүгүн биздин жоокерлерге тамак-ашка болгону 34 сом гана бөлүнөт. Чын-чынына келгенде ага 50 сом сарпталат, 49 сом 50 тыйын. Өкмөттүк жыйында да сурадым эле. «Мага 11,5 миллион сом кошкула», дедим эле. Баары макул болушкан. Бирок мына бул жерде карaсак, эч нерсе жок.

А бирок да, парламент менен президент аппаратын кармоого өкмөт жетиштүү дегидей акчаны бөлүп келатат.

- Кечээ президент бизди тилдеди. 190 миллион сом кетирдиңер, 2006-жылга 300 миллион сом сурап жатасыңар деди. Президенттин өзүнүн эле, жана иш башкаруу, аппарат, жана башкаларын кошпогондо эле бир адам, Кыргызстанда бир адам 230 миллион сомду коротуп жатат. 75 депутат менен бир адамдын – президенттин ортосундагы каржылык алака тууралуу жакшынакай жооп жазбайсыңарбы,- деди депутат Мелис Эшимканов.

Бюджеттин чыгаша бөлүгүн сары эсепке салып жаткан кесиптештерине кайрылып, мурдагы Башкы прокурор Азимбек Бекназаров Акүйдүн жертөлөсүнөн табылган долларлар менен кыргыз сомдорун бюджетке киргиздиңерби суроосун өкмөт башчыга жолдоду.

- Эми фактылар менен айтайын. Феликс Шаршенбаевич, Акыл Үсөнбекович, 24-мартта, революция болгондон кийин Акүйдүн подвалынан «энный» суммадагы долларлар алынды эле, сомдор алынды эле. Бишкек шаардык мэриясына алып барылды эле. Ошол акчалар бюджетке кирдиби же кирген жокпу? Ал акчалар өзү бүгүн кайда?

Өкмөт башчы Феликс Кулов, каржы министри Акылбек Жапаров экөө тең Акүйдө катылган акчанын дарек-дайнын билбестигин айтышты.

- Өкмөт бул акчаны алган эмес.

- Акылбек (Жапаров – ред.) сен билесиң да бул акчаны?

- Мен өзүм көргөн эмесмин. Сиз менен чогуу отурганбыз. Ал акчалар бар, тиякка алып кетти деп жатышат. Бирок казыналыкка келип түшкөн жок. Мен муну өз керт башым менен сизге жооп бере алам.

Акматбек Келдибеков революция күнү Акүйдүн алдында жайнаган акчанын жатканы жомок, андай болушу мүмкүн эмес, дейт.

- Бул менимче, жомок, кантип эле жертөлөдө акча жайнап жатып калсын. Андай болбойт.

Парламент депутаты Авасбек Момункулов, бюджетти дагы талкуулап отурбастан кабыл алуу сунушун билдирди.

- Биз дагы көп жолу бу бюджетке кайрылабыз. Кыйла жылдардан бери каржы тармагында иштеп келген адис катары айтайын, бул өзү социалдык багыттагы бюджет.

Бюджет жыл сайын эле социалдык багытты көздөп, кирешенин кыйласы айлык маяна, жөлөкпул, коммуналдык кызмат акыларына жумшалып, реалдуу сектор четте калып кеткенин депутат Жантөрө Сатыбалдиев айтты.

- Көп жылдан бери эле биздин бюджет социалдык багыттагы бюджет болуп келатат. Бизде эч кандай өнүгүү бюджети боло элек. Курулушту, өндүрүштү колдоо жагы каралбай жатат.

Бюджет талкуусу шейшембиде улантылат.

Кыргызстандын өнөр жай, соода, туризм министри Алмаз Атамбаев өнөр жайынын абалы жылдан-жылга начарлап, өткөн жылы ал белгиленген чекке жетпей калышын буга чейин өнөр жай саясатынын болбогону менен түшүндүрөт. Быйылкы жылга ички дүң продукт көлөмүн 8% көбөйтүү ириде өнөр жай өндүрүшүнүн эсебинен жетишилмекчи. Иштеп жаткан өнөр жай ишканаларынын ишин жакшыртуу, токтоп тургандарын ишке киргизүү, жаңы заводдорду куруу алдагыдай милдетти ишке ашырууга өбөлгө түзмөкчү.

- Өткөн жылдын жыйынтыгы боюнча, өнөр жай өндүрүшүнүн төмөндөөсү 12% ашуунду түздү. Өнөр жайдын абалынын антип начарлап кетиши эң алды «Кумтөр» алтын кениндеги казып алуу иштеринин азайышына байланыштуу болду. Аны кошпогондо деле жалпы өнөр жайдын абалы 5% жакын төмөндөдү.

Өзгөчө оор абал энергетика тармагында түзүлдү. Өткөн жылы техникалык жоготуулардын көлөмү 21%, коммерциялык жоготуулардын көлөмү 36% жетти. Буга кошумча, Кыргызстандын коңшулары менен экономикалык алака-катышында айныксыз аргумент катары колдонулуп келаткан электр энергиясын жайкысын сатып алышпаса, кышкысын Токтогул суу сактагычынан сууну арбын кое беребиз принциби жакынкы жылдары суу кечпей калганы туру. Өзбекстан керектүү өлчөмдөгү сууну өз аймагында сактап калуунун аракетине киришти. Ошол себептүү эмитен кам көрүп, көмүр казып алуу тармагын өнүктүрүү зарылдыгы Өнөр жай, соода, туризм министрлигинин кенен жыйынында дагы бир ирет козголду. А.Атамбаевдин ырасташынча, он миллиондогон доллар акча коңшу өлкөлөрдөн Бишкек жылуулук борборуна көмүр сатып алууга кетет.

- Бул проблеманы адистердин айтуусунда «Каракече» көмүрү аркылуу гана чечүүгө болот. Мындай кенди Кыргызстандын башка жеринен табыш кыйын, балким андай кен табылбайт да болуш керек. Болгону бул жерде тартип орнотуу гана керек,- дейт Алмаз Атамбаев.

«Каракече» кайгайын өкмөт башчы Феликс Кулов да козгоду.

- Бул өзү сак-саламат организмди каптай баштаган коркунучтуу шишик сымал нерсе. Ал эмне үчүн чыгып калганын жактырбасак да, себеп-жөнүн түшүнүп алган оң,- деп сыпаттады ал азыркы бийлик чече албай жаткан маселеге кайсы бир деңгээлде философиялык өң-түс берип. Кыргызстан тоокенчилер ассоциациясынын президенти Орозбек Дүйшеев «Каракече» кенин басып алуучулар тууралуу кыйла эле ачык оюн ортого салды.

- Бу маселеде криминалга тиешелүү несенин баары чогулган. Басып алуу, талап-тоноо, кол салуу, депутаттын өмүрүнө кол салуу – баки-жогу жыйналган. Бирөөнүн мүлкүн басып алуу бар, бул мыйзам бузуу, экстремисттик аракет турат.

Орозбек Дүйшеев өкмөттүн токтому аткарылбай, күч кызматы эмдигиче чечкиндүү кадамга баралбай, заарканып отурганына таң калганын жашырган жок.

Толгон-токой проблемалардын төөбастысында калган өнөр жай өндүрүшү өткөн жылы мамлкекет казынасына 6 миллиард сом салык төккөн. Ички дүң продукттун 16% түзгөн тармакка салыктын болгон оорчулугу түшүп жатканы бул ирет да айтылды.

- Салык жыйноочу, бажы чогултуучу органдар өндүрүшчүлөрдөн 2,5 миллиард сом бөлүп калышкан. Аны казыналык менен акча жыйноочулар ээсине кайтарып берише элек. Бул эмне карызбы? Буга чейин ушунча акчаны мамлекет алганын айтсам кооз формачан аткаминерлер шмени шылдыңдап күлүшкөн,- дейт «Дастан» акционердик коомунун жетекчиси Султан Табалдиев мурунку бийлик тушунда өндүрүшчүлөргө кандай мамиле жасалганын мисалга тартып.

Жакындан бери коңулда иштөөдөн пайда чыкпасына көзү жеткен тигүүчүлөр патент системасына өтүүгө макул болушууда. Кийим тигүүчүлөр ассоциациясынын президенти Сапарбек Асановдун маалыматына караганда, жашырын цехтин чеберлери өткөн жылы Орусияга эле 4 миллиард сомдук продукция жөнөтүшкөн. Анын жарыбаган тыйыны казынага түшүп, калганы бажы, салыкчы, ишкерлердин чөнтөгүндө калган.