Экономика

Ушу тапта 5 миллион калкы бар Кыргызстанда Орусиядагыдай эле 14 министрлик күжүлдөп иштеп, башкаруунун төрт тепкичтен турган шатысында баш-аягы 23 миң чиновник бюджеттен акча алып, мамлекеттин колун карап отурат. Башкаруу системасын реформалоонун аркасында алдыдагы эки-үч жыл ичинде өкмөт чиновниктердин санын 13 миң адамга кыскартып, ордун сактап калган 10 миң аткаминерлердин айлык маянасын көтөрүп, ага кошуп эгер маселе оңунан чечилип калса айтылуу Жорж Соростун чөнтөгүнөн дагы акча төлөп бермекчи.

Кыргызстандын Каржы министринин милдетин аткаруучу Акылбек Жапаров бул маселе административдик реформа ийгиликтүү жүргүзүлгөндөн кийин гана чечилчү иш дейт.

- Бул оңой-олтоң иш эмес. Июлдун онунан кийин кыргыздарда кандай болуп кетет деп Ж.Сорос деле күтүп атса керек. Грузияда Ж.Сорос коррупцияга каршы акча деп койгон, ар бир министрге 1200 доллардан, жөнөкөй кызматкерлерге 300 кем эмес кошумча акча төлөп берип турган. Бирок ошону менен бирге эле айтып коюшум керек. Грузияда коопсуздук менен ички иштер министрликтерин кошуп туруп бир күнү 13 миң милицияны жумуштан бошотуп койгон. Ошонун негизинде гана калганына ошондой кошумча акча берген. Ал эми бизде, кыргыздарда болсо, бир да кишини кыскартпайбыз, бирок ошончо миллион бер десек ал киши деле көнбөйт болуш керек.

Ашка-жүк, башка-жүк аткаминерлердин санын азайтуу, борбор менен айыл, шаар ортосунда гана башкаруунун эки тепкичин калтырып коюу бюджет тартыштыгын жоюп ие албаганы менен коррупцияны тизгиндөөгө чоң огожо болору турган иш.

Жаңы өкмөт экономиканы алдыга жылдыруу үчүн негизги багыттар катары айыл чарбасында кайра иштетүүнү жайылтуу, энергетика секторун өнүктүрүү, орто, кичи бизнеске колдоо көрсөтүү, салык жыйноо, төлөмдөрдү чогултууну жакшыртуу, салык өлчөмүн азайтуу аракетин көрүп, курулуш иштерин кескин жогорулатуу максатын коюуда.

Каржы министринин милдетин аткаруучу Акылбек Жапаровдун айтымында, өкмөт бюджеттин киреше бөлүгүнүн кыйласын көтөрчү 200 чукул ишканалар менен түздөн-түз иштөөсү керек.

- Бир эки жүздөй компания бизде 70 пайыз салык берет. Ошол 200дөй компания менен 500 салыкчы иштеш керек. Салыкчылар курут сатып отурган кичинекей абышка-кемпирлерди куубай, кыргыз элин курутуп кете турган, качып кете турган компанияларды сырттан акмалап карап турушу керек. Анан ушунун негизинде биз салыкты жылына 10 – 20 пайыз көбөйтүп отурсак, 4 –5 жыл ичинде салыкты 100 пайыз көбөйтүп алсак болот.

Вице-премьер-министрдин милдетин аткаруучу Данияр Үсөнов жаңы өкмөт быйылкы жыл аягына чейин бюджетке кошумча 5 миллиард сом жыйноого мүмкүнчүлүгү бардыгын айтып, эгер айтылган сөз ишке ашпай калса кызматын таштап кетерин парламентте жарыя кылды.

- Салыктар, бажы боюнча жылдын аягына чейин 1 миллиард, бир жарым миллиард сом кошо алабыз. Кытайдан бизге берген жардам, 90 миллион юань, 450 – 500 миллиондун тегереги. Биз Париж клубу менен баягы карыздарды жоюу маселесинин үстүндө катуу иштеп атабыз. Кудай буюрса, 30-сентябрга чейин чечимге чыгышыбыз керек. Донор өлкөлөр менен тышкы карызды кайтарып берүүнүн пайызы азыраак болот. Баарын пункт-пункт боюнча аткарсак, 5 миллиард жөнеле болот.

Данияр Үсөновдун ырасташынча, 24-марттагы элдик ыңкылаптан кийин Кыргызстанда иш жүргүзүп аткан инвесторлор кетишкен жок. Бирин-экин казино ачкандар гана кетишти. Бирок алардан салыкка түшкөн акча аз болчу.

Быйыл сентябрь айында Эларалык валюта кору Кыргызстандагы натыйжалуу башкаруу, жакырчылыкты азайтуу боюнча үч жылдык программасынын алгачкы этабынын жыйынтыгын чыгарат. Ага ылайык Кыргызстандын тышкы карыздарынын кыйласын кечүү, калганын төлөп берүүнү кийинкиге жылдыруу маселесин карайт.

Биринчи вице-премьер-министрдин милдетин аткаруучу Медетбек Керимкулов билдиргенге караганда, отун- энергетика тармагындагы бүгүнкү акыбал анча жакшы эмес. Баарынан да кышында газ болобу же жокпу азырынча белгисиз. Вице-премьердин айтымында, Өзбекстан менен эмдигиче келишимге кол коюла элек:

- Өзбекстандан жаратылыш газын алуу боюнча башкы келишимге кол коюу маселеси дале чечилбей турат. Өкмөт аралык келишимдердин аткарылбай калышы кышкыга бир топ маселелрди пайда калышы ыктымал. Кышка отун даярдоо маселеси абдан кыйындап турат.

Өкмөттүн жыйынына чакырылган облустук бийликтер да кышка камылга менен сүйүнтө алышкан жок. Ош облусунун губернаторунун орун басары Кушубак Тезекбаев кышка даярдыкка селдин жүрүшү тоскооолдук кылды деп билдирди.

Энергетика боюнча мамлекеттик комитети билдиргенге караганда, электр тармагындагы жоготуулар дале 45 пайыз бойдон турат. Бул деген өндүрүлгөн электр энергиясынын жарымы каякка жоголгону белгисиз деген сөз.

Ал эми «Көмүр» мамлекеттик ишканасынын жетекчисинин орун басары Картайбек Мукамбетовдун айтымында, көмүр сатып алганга каражаты жок эл электрди уурдап жакканга өттү:

- Азыр эл кышында бир бөлмөгө тыгылып жашап, көмүрдү аз пайдаланып калган. Көмүр чыккан аймакта жашаган эл да көмүрдү сатып албай калды. Электр энергиясынын жарымы эмнеге жоготууга учурап атат. Себеби, көмүр алганга каражаты жок эл электрди уурдап жагып, кыштан чыгып атат.

Кыргызстандыктардын үчтөн бирин камсыз кылган Каракече кениндеги бүгүнкү кырдаал кышка дарядыкка терс таасирин тийгизет деген чочулоо бар.

Картайбек Мукамбетовдун айтымында, Бишкек ТЭЦи көмүрдү Каазкстандан сатып келүүдө, бирок бул жерде кээ бирөөлөрдүн кызыкчылыгы бар:

- Биздин көмүрдүн сапаты жакшы, ТЭЦ сатып алам десе деле, жетиштүү көмүр табылат. Бирок алар Казакстандан алат. Бул жерде кимдир бирөөлөрдүн кызыкчылыгы бар, ортодон пайда көрүп атышат. Ошентип Казакстандан келген көмүрдү баягүнү көрдүк. Сапырылган жарымы топурак көмүр экен.

Өкмөттүн жыйынында биринчи вице-премьер Медетбек Керимкулов кышка камылга өтө начардыгын айтып, буга ириде жетекчилердин жоопкерчиликсиздиги себеп деп баса белгиледи.