Экономика

Кайыңдынын кант заводун ишенимдүү башкарууга берүү тууралуу өткөрүлгөн тендерде аны эч кимге белгисиз, Кипрде каттоодон өткөн “Перидот Антштальт”деген офшордук компания утуп алган. Эми “Кыргызтелеком” да офшордук компанияга өтүп кетиши мүмкүн болуп жатат. Мамлекеттик мүлктү башкаруу комитетинин төрагасы Равшан Жээнбековдун айтымында, тендерде утуп чыккан “Шведтел” компаниясы аны Сейшел аралдарында каттоодон өткөн “Америкен эквюмент лимитед” деген офшордук компанияга каттатууну сурап жатыптыр. Министр Жээнбеков офшордук компаниялардан жөн эле корко бербөө керектигин айтат:

- Орустардын деле бир топ чоң компаниялары ошол офшордук аймактарда катталган экен. Мисалы Юкосту алалы. Ал да офшордук аймакта каттоодон өткөн. Аны эч ким начар компания, жаман иштеп жатат деп айталбайт.

Кыргызтелекомдун офшордук компанияга бериле тургандыгы коомчулукка белгилүү болуп калып, анын каршылыгын жараткан соң, Мамлекеттик мүлктү башкаруу комитети азыр позициясын өзгөртүп, “аны ага берээр–бербесибизди биротоло чече элекпиз”, - деп жатат. Азыр тендерде экинчи орунду алган “Ростелекомдун” аты көбүрөөк айтыла баштады.

- Бир- эки ишкананы чет өлкөлүк компаниялар сатып алабыз дешиптир. Биз карап көрсөк, алар офшордук аймактарда катталышыптыр. “Алардын акчасы бар же жок экенин, жалган документ менен келгенби, чын документ менен келгенби, текшергиле“ деп айтканбыз. Офшордук компанияларды «жаман» деп айтпайм. Бирок кийин акча которулганда жоголуп кетип жатышпайбы. Алардын ошонусу коркунучтуу, – деп депутат Жаныш Рүстөнбеков өткөн жылы аты чыккан “Феликс интерпрейшн” деген офшордук компанияны эскертти. Анын айтымында, өткөн жылы өкмөт Казакстандан көмүр ташып келүүгө ортомчулук кылууну “Феликс интерпрейшн” деген офшордук компанияга тапшырмак болот. Албетте, ал ортомчулук милдетти бекер аткарбайт болчу.

Депутат Жаныш Рүстөнбеков:

- Текшеребиз десек, ал бул иштен баш тартып, жок болду. Бизге Казакстандын премьер-министри “ага акча которуп, андан айрыласыңар” деп (эскертип) айткан .

Айтылгандардан көрүнүп тургандай, офшордук компания кайсы жерде чоң акча болсо, ошол жерде пайда боло калат. Ал кайдан келип, кайда кеткенин билбей каласың.

Депутат Марат Султанов:

- Офшордук компаниянын өзгөчөлүгү - анын артында ким тураарын билбейсиң. Экинчи дагы бир өзгөчөлүгү - салыкты аз төлөш үчүн, аны жашырган жерге качуу. Биз азыр коррупция менен күрөөшүүнүн бирден бир жолу ачыктык деп жатпайбызбы. Офшордук компания буга карама-каршы келет. “Шведтелге” биз: “Урматтуу достор, “Кыргызтелекомду” сатып алганы жатканыңардан кийин офшорго жамынбай эле, ачык ишенгиле, кандайдыр бир милдет алгыла , биз кийин бир нерсе болсо силерден расмий түрдө сурагандай бололу!” - деп айтышыбыз керек болчу.Офшордук компания бүгүн бар да, эртең жок. Кетип калса , кайдан табабыз? Ошондуктан мен мындай офшордук компанияларга каршымын.

Депутат Султанов айткандай, жогоруда сөз болгон “Перидот Антштальт” Кайыңды кант заводун 3-4 жыл иштетип алып, аны быйыл “Альянс “деген компанияга сатып жиберди. “Перидот Антштальт” азыр кайда экени белгисиз бойдон кала берип жатканы маалымдалууда.

Келишимдин кол коюлбай жатканына газдын акчасынын төлөнбөгөнү себеп болууда. Муну кыргыз өкмөтүнүн вице премьер-министри Базарбай Мамбетов мындайча белгиледи: Биз жактан көп күнөө бар. Карыз 10 млн доллардан ашып кетти. Ошолорду биз төлөшүбүз керек .

«Бул маселени кыш мезгилинде курчутпай, түп тамырынан толук чечиш үчүн эмне кылуу керек?» деген суроого Базарбай Мамбетов мындай жооп узатты: Пайдаланган газ жана электр энергиясы үчүн мекемелер, чарбалар жана адамдар өз убагында эле төлөсө маселе болбойт.

Вице премьер-министрдин мындай сөзүн кубаттаган Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Орозбек Дүйшеев, газга акча төлөөгө атуулдардын мүмкүнчүлүгү жетпей жатат, андыктан, өлкөдөгү экономикалык кырдаалды оңдоо керек дейт:

- Негизги проблема бул - биздеги оор экономикалык абал. Мындан тышкары, эки мамлекеттин жетекчилеринин ортосундагы байланыштын начарлыгынан да ушундай маселелер чыгып жатат.

Базарбай Мамбетовдун айтымында, «Кыргызгаздын» башчысы Автандил Сыдыков апта башында Ташкенге барганда карыздарды төлөөнүн тартибин жана мөөнөтүн макулдашып келди. Кыргыз өкмөтү карыздын ордуна бериле турган товарларды даярдап койду:

- Өзбек тарапка төлөм катары ун, цемент, шифер, жүгөрү жана башка бизден чыккан стратегиялык товарлардын баарын берүүгө даярбыз, - дейт Базарбай Мамбетов.

Анын айтымында, Кыргызстандын чоң өлчөмдөгү карызына карабай өзбек тарап газды өчүрөбүз деп айта элек. Бирок газ боюнча келерки жылга келишим түзүлө элек. Анткени, өзбек тарап газ үчүн акыны нак акча менен сурап жатат. «Бирок кыргыз тараптын андай мүмкүнчүлүгү жок» дейт Базарбай Мамбетов.

СССР убагында калыптанган системага ылайык буга чейин Кыргызстандын электр энергиясы жана суусу үчүн өзбек тарап газ берүүчү. Бирок быйылкы жылдын август айынан тарта Ташкен электр энергиясын жана сууну алуудан баш тарткан. Ошого байланыштуу газ алуу огобетер оорлоду. Аймактагы мына ушул маселелерди чечүү үчүн регионалдык суу-энергетикалык консорциумду түзүү аракети жүрүп жатат. Андай жыйындардын бири кечээ Алматы шаарында Кыргызстандын өкүлдөрүнүн катышуусунда башталды. Бирок мындай жыйындардан майнап аз чыгаары белгилүү. Анткени ар бир өлкө өз көзүрүн колунда кармап калууга аракеттенет. Маселен, Кыргызстан сууну, дагы башка мамлекеттер газ, көмүр, мунай сыяктуу стратегиялык байлыктарын бетке кармашат.

Кыргызстандын мурдагы Тышкы иштер министри Муратбек Иманалиевдин айтымында, суу - Кыргызстандын бирден-бир стратегиялык көзүрү. Ошондуктан кандайдыр бир суу-энергиялык консорциумга кирип, сууга көзөмөлдү жоготуп алууга болбойт. Кыргыз өкмөтүнүн позициясы да ушуга жакын. Талдоочулардын пикиринде, Борбор Азия мамлекеттери энергия байлыктарын өз ара пайдалонуунун жолдорун аныктап алганга чейин, газсыз, суусуз калуу коркунучу сакталып калмакчы.