Экономика

«Узтрансгаз» Кыргызстанга саткан газдын акысын толук нак акча түрүндө алууну каалап жатат. Ал эми кыргыз тарап келерки жылы да газ үчүн акыны быйылкыдай - 45% товар түрүндө, калганын акчалай төлөөнү каалап жатат. Мына ушундай пикир келишпестиктен 2004-жылда газ сатып алуу боюнча келишимге кол коюлбай турат. «Эгерде келишимге кол коюлбаса, жаңы жылдан тартып өзбек тарап газ берүүнү токтотушу толук ыктымал» дейт Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Тайырбек Сарпашев:

- Биздин эл ага моралдык жактан даяр болуш керек.

Эгерде газ буулса Бишкек шаарын жылуулук менен камсыздоо жагы кыйынчылыкка учурашы турган иш. Муну Бишкек жылуулук-электр борборунун (Бишкек ТЭЦи) башкы инженери Сергей Бочков мындай түшүндүрөт:

- Кокус газ болбой калса көмүр күйбөй калат. Көмүр күйбөсө жылуулук кайдан болсун?! Газдын ордуна жагылчу мазут да абдан аз.
«Кыргызгаздын» жетекчисинин орун басары Кубанычбек Жусуповдун айтымында, Автандил Сыдыковдун аракети ийгилик алып келбегендиктен, эми газ боюнча сүйлөшүүгө өкмөт киришмекчи:

- Газ маселесин оң жагына чечүүгө көмөктөшүүнү өтүнүп, биздин өкмөт Өзбекстандын өкмөт башчысына кат жолдогону атат.

Кыргыз өкмөт башчысы Николай Танаев Жогорку Кеңеште сүйлөгөн сөзүндө «өзбек тарап газды өчүрбөйт, анткени Өзбекстандын премьер-министри Уткир Султанов ошондой убада берген» деп айткан эле. Бирок Танаевдин сөзүнөн кийин көп узабай эле Уткир Султанов кызматтан алынып, анын ордуна Самарканд облусунун акими Шавкат Мирзияев дайындалды. Эми Уткир Султанов берген убаданы Шавкат Мирзияев аткарабы же жокпу – ал белгисиз.

Депутат Тайырбек Сарпашевдин айтымында, Кыргызстан менен Өзбекстандын ортосундагы энергетика маселелери буга чейин саясий жол менен чечилип келген:

- Газ, электр энергиясы маселелери эки мамлекеттин ортосунда экономикалык эмес, саясий алкакта чечилип келатат. Ал эми мындай шартта бир тарап экинчи тарапка басым жасап, өз ыңгайына тартууга аракет көп болот.

Эгер өзбек тарап өзүнүкүнөн кайтпаса, январь айында карызды Бишкек нак акча менен төлөөгө мажбур болот. Бирок, бул абалдан чыгуунун да жолдору жок эмес.

- Биринчиден, дипломатиялык сүйлөшүүлөр керек, - деп сөзүн улантты Тайырбек Сарпашев. - Экинчиден «Кыргызгазды» реформалап, аны элден акча жыйноого, демек, төлөөгө жөндөмдүү ишкана кылып түзүү зарыл. Үчүнчүдөн, суу-энергетика маселеси боюнча сүйлөшүүлөрдө жумшактык кылып жатабыз. Андан сырткары да бул маселени узак мөөнөткө чечүүнүн механизмин тапканыбыз оң.

Кыргызстандын Тышкы иштер министри Аскар Айтматов 19-декабрда парламентте сүйлөгөн сөзүндө, кыргыз-өзбек мамилесинде чечилчү бир катар татаал маселелер бар экенин билдирди. Бишкек менен Ташкен ортосунда чегараны делимитациялоодон башка, өкмөттүк деңгээлдеги жолугушуулар да көптөн бери өтө элек. Кээ бир эксперттердин пикиринде, эки өлкөнүн ортосундагы мындай татаалдашкан маселелерди президенттердин деңгээлиндеги сүйлөшүүлөр менен чечүүгө болот.

- Азыр Кытай жана Корея менен компьютерлерди чыгаруучу ишканаларды куруу боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатабыз. Алардын бул долбоорлорго кызыгуусу бар, - деди Кубанычбек Жумалиев бүгүн өткөргөн маалымат жыйынында.

Электрондук байланыштар боюнча эларалык уюм тарабынан Кыргызстанга 375 миң АКШ доллары бөлүндү. Бул акча каражаты 80ге жакын чакан шаарларда менен шаар тибиндеги айылдарда электрондук байланышты түзүүгө жумшалат.

Министрлик тарабынан «электрондук өкмөттү» түзүү багытында да иштер жүргүзүлүүдө. «Долбоордун» биринчи баскычына Кореянын өкмөтү 10 млн АКШ долларын грант катары берүүгө ниеттенди. К. Жумалиевдин айтымында, электрондук байланыш үчүн республикалык бюджеттен көбүрөөк акча бөлүнүшү керек.

Министр автожолдорду оңдоо иштери тууралуу да маалымат берди. Өлкөдөгү 34 миң чакырым жолдун 18 миң чакырымы министрликке карайт. «Учурда Бишкек-Ош жолун оңдоонун экинчи фазасы аяктады», - дейт Кубанычбек Жумалиев:

- Бишкек-Ош жолунун 80-чакырымынан 161-чакырымына чейин, башкача айтканда, Сосновка айылынан Суусамырдын орто ченине чейин жол бүттү. Жолду кореялык «Самсунг» компаниясы оңдоду. Азыр Токтогул районунун Үчтерек айылынан Каракөл шаарына чеийнки жолду оңдоо да аяктап калды.

Министрдин айтымында, Бишкек-Ош автожолун реабилитациялоонун үчүнчү фазасы боюнча тендер өткөрүлдү. Ага ылайык Күрпсай ГЭСинен Ноокендин Маданият айылына чейинки жол жана Өзгөн районунан Ош шаарына чейинки жол оңдолмокчу. Андан тышкары Ташкөмүр- Каражыгач жана Базаркоргон- Арсланбаб жолдору да оңдолушу керек. Учурда Бишкек-Гeоргиевка жолун реабилитациялоо башталды. Транстпорт жана байланыш министрлиги быйыл Бишкектин 50 чакырым автожолун, Ош шаарынын 17, ал эми Жалалабад шаарынын 10 чакырымын оңдогон.

Азыр министрлик Суусамыр-Тараз-Талас жана Ош-Сарыташ-Эркечтам жолдоруна акча издеп жатат. Суусамыр-Тараз-Талас жолун оңдоого Ислам өнүктүрүү банкы 9,5 млн. АКШ долларын бөлүүгө макулдугун берди. Ал эми Ош-Сарыташ-Эркечтам жолуна Азия өнүгүү банкы тарабынан бөлүнгөн 25 млн. АКШ доллары жетишсиз. Ошондуктан, республиканын жетекчилиги Кытай өкмөтүнө бул жолду оңдоо иштерине үстөксүз кредит бөлүү өтүнүчү менен кайрылды. Кытай 35 млн АКШ долларын бөлүшү ыктымал. 23-декабрда бул маселе боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү үчүн министр Кубанычбек Жумалиев Кытайга барат.

Алдыда ошондой эле Ош-Исфана, Бишкек-Торугарт жолдорун жана Ыссыккөлдү айланган автожолду оңдо пландаштырылууда. Ал үчүн акча изделип атат. Ал эми 29-декабрда Пекинде Кашкар-Эркечтам-Жалалабад-Анжиан темир жолун курууну ишке ашыруунун негиздүүлүгү боюнча отчеттун бет ачаары болот. Отчет Кытайдын 1-Темир жол институту тарабынан даярдалды. Отчетту даярдоо үчүн 2 жыл иликтөө иштери жүргүзүлдү жана ал үчүн Кытай өкмөтү 20 млн юань бөлгөн.