Борбор Азия

Кайрылмандар менен иштеген "Ата журт ыктыярчылары" коомдук уюмунун Алматыдагы кеңсесине Кытайдагы туугандарын издеп кайрылгандар арбын.

Алардын бири Наутхан Жакып эки жыл мурда лагерге камалган уулу дайынсыз экенин айтты:

- 2017-жылы менин уулумду кайра тарбиялоочу лагерге камап коюшкан. Ал Кытайга документтерин бүтүрүү үчүн барган. Анын камалганын Кытайдагы туугандарыбыз айтышкан. Азыр эми алар да биз менен сүйлөшүүдөн коркушат. Уулумдан эч кандай кабар жок, өлүү-тирүүсүн билбейм.

Наутхан Жакыптын 33 жаштагы уулу Жеңгисхан Жаңбырбай ата-энесин Казакстанга отурукташтырып, өзү да көчүп келүүгө аракеттенип жүргөн.

Дагы бир кайрылман Султан Саулебектин 73 жаштагы атасы Шинжаңдагы кайра тарбиялоочу лагерде болсо, апасы үй камагында жатат. Султан Кытайдагы туугандарынан атасынын абалы оор экенин билген.

- Атамдын бир эле бөйрөгү бар. Анысы да иштебей, буту баспай калды деп уктук. Кулагы да укпай калды дешти. Апам менен жолугууга да уруксат берилбейт экен. 2013-жылы атам ажыга барган эле, аны ошол үчүн камап койду деп ойлойм.

Ушундай эле арыздар менен уюмдун кеңсесине күнүгө бир нече киши кайрылат. Алардын сөзү боюнча Казакстанга көчкөндө үй-бүлө мүчөлөрү кезек менен келет. Анткени үй-жайды сатып, документ иштерин бүтүрүүгө да убакыт керек дешти алар. Бирок көпчүлүгү келе албай жатат.

Бир жума мурда Казакстандын тышкы иштер министри Мухтар Тлеуберди Кытайдын кайра тарбиялоочу лагерлеринде казак тектүүлөр жок экенин билдирген:

- Биздин президент жакында эле Кытайга барып келди. Кайра тарбиялоочу лагерлерде казак тектүү жарандар жоктугу тууралуу жогорку деңгээлде маалымат берилди. Түрдүү майда мыйзамдарды бузгандар гана болушу мүмкүн.

Шинжаңдагы кайра тарбиялоочу лагерлерде уйгур, казак жана башка мусулман азчылыктары эркинен тыш кармалып турушканын бир катар эл аралык уюмдар билдирип чыккан. Бул маалыматтарга таянып, АКШ бийлиги Кытайдын 28 ири компаниясына санкция киргизген.

Бээжин мындай дооматтарды четке кагып, андай мекемелерди «тил менен кесип үйрөтүүчү борборлор» деп атап келет.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.

Өз блогдорунда өзбек бийлигин сындап келген журналист өткөн аптада психоневрологиялык ооруканага күчтөп жаткырылган.

Эл аралык «Журналисттерди коргоо уюму» өзбек бийлиги «бардык журналисттерге окуяларды эркин чагылдырууга» мүмкүнчүлүк берүүгө тийиш деп эсептейт. Уюмдун сайтында 8-октябрда жарыяланган билдирүүдө:

«Өзбек бийлиги Нафосат Оллашукурованы токтоосуз бошотууга тийиш жана журналисттерге окуяларды эркин чагылдырууга мүмкүнчүлүк бериши зарыл. Эгер Өзбекстан реформаларга олуттуу мамиле кыларына эл аралык коомчулук ишенишин кааласа, анда журналистти психоневрологиялык ооруканага камоо сыяктуу тоталитардык жолдорго барбашы керек», деп жазылган.

Өткөн аптада Хорезм облусундагы Багат райондук ички иштер бөлүмүнүн өкүлү «Азаттыктын» өзбек кызматына сот чечими менен Нафосат Оллашукурова облустук психоневрологиялык ооруканага жаткырылганын маалымдаган.

Ал арада социалдык тармактарда Нафосат Оллашукурованы бошотууну талап кылган акциялар башталды. Бириккен Улуттар Уюмунун адам укуктары боюнча комиссары баштаган бардык укук коргоочу уюмдарга багытталган кайрылууга 500дөн ашуун киши кол койду. Кайрылуунун авторлору Оллашукурованын кармалышы мыйзамсыз деп эсептешет.

Жарандык активист Дилобар Эркинзода блогер сабалганы тууралуу маалыматы бар экенин билдирди:

- Анын азыркы абалы эч кимге белгисиз. Психдиспансерде Нафосатты агасы гана көрүп чыкты, бирок ага да аябай аз убакыт беришкен. Нафосаттын жашы жете элек эки баласы бар. Бизге ал сабалганы тууралуу маалымат келип түштү. Анын он күнгө камалышы жана ооруканага күчтөп жаткырылышы - Хорезм бийлигинин гана эмес, Ташкентте отурган жетекчилердин да чечими.

Нафосаттын окуясы Мирзиёевдин бийлигинен берки алгачкы ушундай көрүнүш. Укук коргоочулар блогердин бардык укуктары бузулганын айтышууда. Оллашукуровага эки жолку сотто тең адвокат алууга мүмкүнчүлүк берилген эмес, ал эми анын психикалык саламаттыгы мыйзам талап кылгандай, көз каранды эмес дарыгерлер тарабынан текшерилген эмес, дешет алар.

«Фейсбукта» Шабнам Оллашукурова деген ат менен таанымал блогер «милициядан запкы жедим» деген журналист Ражабовдун жөө жүрүшүнө катышып, аны соцтармакта түз чагылдырып турган. Ташкентке ички иштер министри Пулат Бобожоновго жолугуш үчүн жөө жүрүш менен бараткан Ражабовду 23-сентябрда милиция кармаган. Аны менен кошо Оллашукурованы да алып кетип, он күндүк мөөнөткө камакка алган. Махмуд Ражабов он күндөн кийин кайра бошотулган.

Дагы караңыз

Өзбек журналисти туугандары менен камалды

Оллашукурованы «Ээнбаштык», «Күч органынын өкүлүнүн талабына баш ийүүдөн баш тартуу», «Ички иштер кызматкерине өз ишин аткаруусуна тоскоолдук кылуу», «Уруксат берилбеген митинг, чогулуш, жөө жүрүш жана демонстрация өткөрүүгө шарт түзүү» деген беренелер менен айыпташкан.

Өзбекстандын Башкы прокуратурасы Оллашукурова камакта бир күн отургандан кийин психикалык жактан өзгөрө баштаганын маалымдап жатат.

Блогердин атасы Болтабой Оллашукуров «Азаттыктын» өзбек кызматына кызы эч качан нерв оорусу менен жабыркабаганын айтты.

Нафосат Оллашукурова «Фейсбуктагы» баракчасына коррупциялык көрүнүштөр, бийлик тарабынан үйлөрдүн мыйзамсыз сүрдүрүлүшү сыяктуу темаларды чагылдырып, бийликти сындап келген.

«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.