Экономика

Премьер министр Николай Танаев июнь айында Бишкектеги “Хаят” мейманаканасында өткөн жыйында “Центерра голддогу” Кыргызстандын 30% акциясынын бир бөлүгүн сатуудан 85 миллион доллар Улуттук банктын эсебине түштү деп билдирген. Ал дегеле “Кумтөрдү” толук сатууну эң пайдалуу иш катары баалаган:

- Мен силерге айтып коюшум керек, бул келишим биздин өлкө үчүн пайдалуу. Эгерде андай болбогондо менин башыма, ким болбосун, мылтык кезеп туруп, кол кой десе да кол коймок эмесмин.

Бирок премьер министрдин «85 миллион доллар акча Улуттук банктын эсебине түштү” деген сөзү чындыкка туура келбесин Улуттук банктын төрагасы Улан Сарбанов тастыкдады. Демек, быйылкы жылдын башында акция сатуудан түшкөн акчанын кайда экендиги коомчулукка белгисиз.Өкмөттүн маалымат кызматынын жетекчиси Санжар Үмөталиев 85 миллион доллар боюнча маалымат жоктугун билдирди:

- Азыр бизде бул боюнча маалымат жок.

Анын айтымында, премьер министр жакын арада Кумтөрго барат. Ошол жерде бул маселе ачыкталышы мүмкүн.
Бул иште толук ачыктыкты камсыз кылабыз, деп Николай Танаев буга чейин убада берген. Бирок ал сөзү да аткарылбай жатат дейт “Атуулдук коом коррупцияга каршы” өкмөттүк эмес уюмунун лидери Төлөкан Исмаилова:

- Өкмөт бул боюнча биздин каттарга жооп бербей жатат. Николай Танаев алган кредитке байланыштуу, андан кийинки суроолорго жооп бербей жатат. Алар “Маалымат алуу укугу” тууралуу мыйзамды бузуп жатышат.

Анын айтымында, өкмөттүн бул маселени жашырып жаткандыгына байланыштуу “Атуулдук коом коррупцияга каршы” өкмөттүк эмес уюму Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу жыйынынын эки комитетине кайрылып, 85 миллион доллардын кайда экендигин аныктап берүүнү өтүндү.

Ал эми Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Ишенбай Кадырбеков дегеле “Кумтөр” кенин сатууну чыккынчылык катары баалап, парламент бул маселени сөзсүз караш керек деген пикирде:

- Кумтөрдүн алтыны бул Танаевдин, же башка бирөөлөрдүн менчиги эмес. Элдин менчиги. Ал жерден биз миллиарддаган доллар уттуруп жатабыз. Миллиард долларды алгандын ордуна 80 миллион алуу-бул өз элине чыккынчылык. Ошондуктан айтаарым-85 миллион доллар бизге түшкөн күндө да, Кумтөрдү сатуу чыккынчылык. Эми миллиард менен 85 миллиондун айырмасы бар да? Заводдун баарын куруп, карыздардын баарын өзүбүздүн мойнубузга алып, эми продукцияны сатып, пайда алаарда чет өлкөгө берип коюу чыккынчылык да. Ошондуктан парламент аны милдеттүү түрдө караш керек. Эгерде аны көтөрө албаса-андай мындай парламенттин жогу жакшы.


Өткөн жылы Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу жыйыны Кумтөр кенин сатууга тыюу салган эки токтом чыгарган. Бирок ага карабай өкмөт аны сатууга барган. Николай Танаев “сатуу Кыргызстанга пайдалуу» деп билдирүүдө. 1990-жылдардын башында Камеко Кыргызстанга алгачкы ирет келип, Кумтөр боюнча келишим түзгөн учурда бийлик башындагылар “келишим биз үчүн пайдалуу” деп элди ишендирген. Бирок, анын Кыргызстанга пайдасыз экендигин убакыт тастыктап отурат. Ал эми 85 миллион доллардын тагдыры эмне болгонун расмий бийлик ачыктабай турат.

Республика боюнча 618 миң гектардан ашуун жерге айыл чарба өсүмдүктөрү себилген. Анын 400 миң гектардан ашуун аянтын дан эгиндери ээлейт. Учурда 300 миң гектардан ашуун күздүк, жаздык буудайдын аянты чабылып жыйналып, түшүмдүүлүгү гектарына орточо 30,3 центнерден айланган.
Ал эми 102 миң гектар арпа аянтынын 53 миңден ашуун аянты чабылып, орточо гектарынан 27,8 центнерден түшүм жыйналган. Негизинен дан эгиндеринин түшүмдүүлүгү өткөн жылдагыга салыштырмалуу түшүмдүүлүгү жогору экендигин Айыл, суу чарба жана кайра иштетүү министри Александр Костюк өкмөт үйүндө өткөн жыйында малымдады. Анын айтымында, учурда жашылча-жемиш, картөшкө, кант кызылчасы, тамеки, пахтанын да өсүмү дурус. Дыйкандар убагында күзгү түшүмдү коромжуга учуратпай жыйнап алышса жалпы Республиканы камсыз кылып, ашыгын коңшу мамлекеттерге сатууга мүмкүнчүлүктөрү бар. Александр Костюк айрым аймактарда алигиче күзгү түшүмдү жыйнап алууга даярдыктар начар жүрүп жатканын билдирди.

- Мен ачык эле айтышым керек, Нарын облусундагы түшүмдү убагында чаап-жыйноого карата даярдык начар. Ошондой эле айрым өрөөндөрдө дан эгиндери жыйналып бүтүп калганы менен күйүүчү майдын жетишсиздиги кедерги болууда. Нарын, Ысыккөл,Баткен облустарында күйүүчү май жетишпейт. Акыркы он беш күндүн аралыгында күйүүчү май 2-3 сомго кымбаттады. Бул маселени тез аранын ичинде чечүүнү Республикалык штаб эске алуусу керек, - деди Александар Костюк.

Министрдин айтымында күзгү айдап себүү иштерине айыл чарба адистери, дыйкандар алигиче кирише элек. Быйыл 339 миң гектарга жакын аянтка күздүк дан эгиндерин айдоо пландаштырылган. Бул өткөн жылдагыга караганда 71 миң гектар аянтка көп.

Ошондой эле Александр Костюк табийхат кырсыгына дуушар болгон чарбаларга өкмөт тарабынан жардам берүүнү сунуштады.

- Үстүбүздөгү жылдын август айында Чүй облусунун Москва,Сокулук райондорунда үч жарым миң гектар, Ош облусунун Карасуу районунда 465 гектар жердеги дан өсүмдүктөрүн катуу жааган мөндүр талкалап кеткен. Жаратылыш кырсыгынан жабыр тарткандарга Мамлекет тарабынан жардам көрсөтүүнү сунуштаган документтер даяр. Аларга үрөн,күйүүчү май, соцалдык камсыздоо жагынан тез аранын ичинде жардам көрсөтүү зарыл, - деди Александр Костюк.

Жыйында премьер-министр Улуттук статистикалык комитет менен айыл,суу чарба министрлигинин маалыматтары эки ача чыгып жатканын сынга алды. Түшүмдүн өндүрүлүшү тууралуу аймактардан түздөн-түз так маалыматтарды алууну сунуштады.

- Көрсөткүч сандар кандай болот? Ал тууралуу биз аймактар менен иштешибиз керек. Ошондо түшүмдүүлүк кандай болгону билинет. Түшүмдүүлүктүн көрсөткүчү начар болгон аймакта уюштуруу иштери, даярдык начар жүргүзүлгөдүгүн айгинелейт. Демек ал жердеги айыл чарбасына тиешелүү жетекчини кызматтан алышыбыз керек, - деди өкмөт башчсы Николай Танаев.

Ошондой эле «Буудай» мамлекеттик ишканасы алигиче дан эгиндерин кабыл алууну жүргүзбөгөндүгү айтылды. Жыйын соңунда Республикалык штаб айыл чарба өсүмдүктөрүн чаап-жыйноого техникалык даярдыктарды жана күйүүчү май менен камсыз кылууга тиешелүү кызматтардын жетекчилеринин жоопкерчилигин күчөтө турган болду.