Экономика

ЮКОСтун банкротко ыктымал учурашы тууралуу көптөн бери эле айтылып келатат. Июль айынын башында компания өзүнүн чет-элдик инвесторлорунан 1 млрд.доллардык кредит боюнча дефолт күтүлүшү тууралуу кабар алган эле. Ага ылайык, эгерде дефолт жарыяланса, анда инвесторлор компания өндүрүп жаткан кирешенин четинен өздөрү берген каражатты кайтарып алуу укугуна ээ болуп калышат. Эми арадан бир ай өтүп, ЮКОС дагы бир дефолт тууралуу, бул жолу 1,6 млрд.доллардык кредит боюнча дефолт жакындаганын укту. Болгондо да компания бул жолу жагымсыз кабарды өзүнүн негизги кредит берүүчүсү МЕНАТЕП тобунан алды. Белгилүү болгондой, Метанептин акцияларынын негизги бөлүгү ЮКОСтун мурдагы кожоюну Михаил Ходорковскийге жана компаниянын башка акционерлерине таандык.

Бул кабар ошол эле замат Орусиянын баалуу кагаздар рыногунда компаниянын акцияларына болгон баанын 14%га чейин арзандап кетишин шарттады. Айрым аналитиктердин айтымдарында, ЮКОС айланасындагы окуялар кандай өнүгүшүн алдын ала билген адамдар баалуу кагаздар рыногунда ири көлөмдө акча иштеп калуу мүмкүнчүлүгүнөн да кеңири эле пайдаланып жатышат.

Ушул тапта ЮКОС соттун чечимине жараша миллиарддаган карыздарын төлөп бериши керек. Бирок компания өз мүлкү жана банктардагы каражатын иштетүү укугунан айрылган.

11-август күнү Орусиядагы энергетика боюнча федералдык агенттиктин төрагасы Сергей Оганесян ЮКОСтун банктардагы соттолгон каражатын кайра компанияга кайтарып берүү зарылдыгын айтты. Анткени эгерде алар тоңдурулуп тура берсе, анда компания мунайды экспорттоого кеткен чыгаша боюнча акча төлөп бере албай калышы мүмкүн. Демек, ЮКОС мунай өндүрүп, экспорттой албай калат. Окуянын ушундайча өнүгүшү, эң ириде, өлкө үчүн зыяндуу.

Байкоочулар Оганесяндын бул билдирүүсүн Кремль тарабынан айтылган сөз катарында кабыл алышты жана эми бийлик чындап эле ЮКОСтун проблемасы өлкө үчүн катаал болоорун мойнуна алып жатат деп таржымалашты.

Ошол эле учурда шаршемби күнү Орусиядагы өндүрүш жана энергетика боюнча министр Виктор Христенко мамлекет башчысы Владимир Путин менен болгон жолугушууда орусиялык компаниялар мунай өндүрүүдө проблемасы жок экендигин билдирди. «Ал бери турсун, өлкөнүн компаниялары мунай өндүрүүнү күчөтүштү», - деди министр. Бул өңдүү ири компаниялардын катарына министр ЮКОСту да кошту.

- Орусиядагы баардык ири мунай компаниялары өндүрүштү жогорулатышты. Булар: «Лукойл», «ЮКОС», «Сургутнефтегаз» жана «Роснефти». Мурдагы жалдарга караганда, мунай өндүрүү 30миллион тоннага жогорулайт жана мунун баары эми экспорттолмокчу, - деди Орусиянын өндүрүш жана энергетика министри Виктор Христенко.

«Демек, эгерде ЮКОС орус жергесинде мунай экспорттогон эң башкы компаниялардын катарында турса, анда анын банкротко учурашы бийлик үчүн да жагымсыз болуш керек» - дешет байкоочулар. Анткени ушул тапта дүйнөлүк базарда «кара алтынга» болгон баанын жогорулап жатышын эске алганда, Орусиядан экспорттолуп жаткан мунайдын көлөмүн азайтуу жагымдуу көрүнүш эмес. Азырынча ЮКОС дүйнө боюнча өндүрүлүп жаткан мунайдын жалпы көлөмүнүн 2% зын камсыздап турат.

Эмгек министрлиги жарыялаган маалыматка караганда, июль айында АКШда жумушчулардын саны 32 миңге көбөйдү. Бул өткөн жылдын декабрь айынан берки эң төмөнкү көрсөткүч. Жаңы жумуш орундарын түзүүнүн төртүнчү ай катары менен төмөндөшү жумуш издеген адамдардын саны дагы көбөйдү дегенди түшүндүрөт.

Анткен менен, май айынан бери ай сайын орточо 106 миң жаңы жумуш оруну түзүлгөн. Кошмо Штаттардын элинин орточо өсүү ыраатын эске алганда, өлкөдө ай сайын 150 миң жаңы жумуш оруну сунуш кылынып турушу шарт.

Талдоочулардын айтышынча, акыркы айлардагы террордук коркунучтарга, Жакынкы Чыгыштагы катаал кырдаалга жана алдыдагы президенттик шайлоого байланыштуу ишкана-мекемелер жумуш орундарын көбөйтүүнү же өндүрүштү кеңейтүүнү саалгыта турууну чечишкен.

АКШ өкмөтүнүн жума күнкү маалыматы баалуу кагаздар рыногуна ошол замат таасир этти. Ири АКШлык ишканалардын акцияларынын өтүмдүүлүгүн көрсөткөн Доу Жонс индекси 150 пунктка төмөндөдү.
Анын артынан эле АКШ доллары жалпы европалык акча - еврого жана япон акчасы - иенге салыштырмалуу арзандай түштү.

Бул жагдай АКШнын экономикасына катар дүйнөлүк экономика үчүн да кооптуу. Себеби, дүйнөдөгү эң ири керектөөчүлөр – америкалыктар. Алардын керектөөсү саалгыса, товарга жана тейлөөгө болгон талабы азаят да, тыштан товар сатып алуу кыскарат, бул - глобалдык экономикалык өсүүгө кедерги болот.

Нью-Йорктун сырьёлук биржасында жума күнү эртең менен мунайдын баасы мурда эч болуп көрбөгөндөй кымбаттап, 44 доллар 77 центке серпип барды. Бирок базардын жабылышы учурунда бир баррель же 139 литр кара майдын орточо баасы 44 доллар болду.

Нью-Йорктук далдалчылардын айтымында, мунайдын баасынын төмөндөөсүнө Москва шаардык сотунун ЮКОС мунай компаниясынын мүлкүн анын карыздарын төлөтүү максатында тартып алуу тууралуу бийликтердин чечимин заң-мыйзамсыз деп табуусу оң таасир этти.

Жакынга чейин көпчүлүк экономисттер, ошондой эле АКШнын Борбордук банкы жай айларындагы илең-салаң экономикалык өсүү экинчи жарым жылда бир калыпка түшүп, жүрүшү ылдамдайт деп боолгоп жатышкан.

Мындай прогноз мунайдын баасы май айында асман тээп өскөндөн кийин төмөндөй баштайт деген жоромолдун негизинде жасалган болчу. Бирок мунайдын баасы төмөндөбөй эле, ырааттуу болбосо да өсүп барат.

Ушундан улам, талдоочулар эми экинчи жарым жылдагы АКШнын экономикалык өсүүсү мунай рыногундагы жагдайга байланыштуу болот окшойт деген түкшүмөлүн айтышууда.

Мунай экспорттоочу өлкөлөр уюму - ОПЭКтин президенти шейшемби күнү билдиргенге караганда, дүйнөдөгү эң көп мунай сатуучу өлкө - Сауд Арабиясы мунайга талап өсө баштаса, ошо замат кара май өндүрүүнү көбөйтпөйт.