- Өзүңүз билесиз Кыргызстан газды быйыл 240$ сатып алат экен. Энергетикалык жактан ансыз да мукурап турган бүгүнкү шартта мунун өлкөнүн ички экономикасына жагдайы кандай таасир этиши мүмкүн деген суроо туулуп жатат.
- Мына жылдын акыркы күнүндө миң кубометри 240 доллар деп келишимге кол коюлду. Мен ойлойм, бул эми биздин экономикабызга абдан оор кесепетин берет. Себеби былтыр 145 доллардан алганбыз. Былтыр биз өзүбүз ички кризиске учурап , электр энергетика каат болуп, ишканаларды, үйлөрдүн бүт баардыгын үч фазалуу кубаттан ажыратпадыкпы эч нерсесин калтырбай, электрди экономдойлу деп.
Эми азыр айла жок газды колдонууга туура келет, тамак жасаганга, үй жылытканга, башка иштерге. Биздин чоң ишканалар да газ менен иштейт. Мына Токмоктогу айнек чыгаруучу завод, Канттагы цемент шифер комбинаты, Бишкектин ТЭЦи. Мен ойлойм ушунун баардыгы түздөн-түз жанагы баанын өйдөлөшүнө аргасыздан абдан чоң таасирин берет, инфляцияны күчөтөт.
Кайсы жерде газды пайдаланабыз, колдонобуз ошол тармакта баалар кескин өсөт. Карапайым эл нан алабы, башкасын алабы, айтор канча процентке газ кымбаттаса, баалар ошол процентке өсүшү мүмкүн. Бул бизге өкүнүчтүү окуя болду.
- Жумакадыр мырза айтсаңыз, жалпы эле ушул каржылык кризистин капшабында Кыргызстанда келерки жыл кандай болот деп божомолдоп жатасыздар?.
-Эми биз айтып айтпадык белек былтыр, дүйнөлүк кризис Кыргызстанга Казакстан, Россия жана биз менен байланышкан башка мамлекеттер аркылуу кирип жатат деп. Эми ошол кризистин түздөн-түз кесепети жылдын аягында тийе баштады. Мына ошол эле цемент-шифер комбинаттын жааматы толугу менен бир жарым, эки айга отпускага кетти.
Андан тышкары азыр угуп жатабыз, мына “Пирамида” телеканалы да өзүнүн жамаатын отпускага кетирди деп. Ошонун баардыгы аз-аздан келип мына бизге тийип жатат. Жанагындай үйлөрдүн арзандашы, квартиралардын арзандашы, себеби азыр курулуш да токтоп калды. Ипотека кредити берилбей калды. Экономикабыздын ансыз деле кичинекей көлөмү андан да азайышы мүмкүн.
Бул эмнеге алып келиши мүмкүн? Эмдиги жылкыга бекитилген бюджет, ички дүң продукциябыз 2009-жылы аткарылбай калышы мүмкүн. Бул эми түздөн-туз айлыктарга, пенсияга, бүт баардыгына өзүнүн таасирин тийгизиши мүмкүн.
- Бир топ талдоочулар анын ичинде сиз дагы ушул Кыргызстанды сактап калуу үчүн инвестицияга келиш керек деп жүрөсүздөр. Россия эки миллиард доллар инвестиция берээри тууралуу эки жылдан бери убада кылып келе жатат. Ошону Кыргызстан ала алабы, аны алыш үчүн эмне керек? Сиз жетектеп жүргөн "Түштүк Корея" фонду кандайдыр бир инвестиция алып келе алабы.
- Россия менен келишимге кол коё элек, бул болсо призденттин деңгээлинде айтылган. Быйыл январь, февраль айында тийиштүү мекемелер-ишканалар түздөн-түз ошол келишимди түзүшү керек. Биздин "Түштүк Корея" фонддун айтсак, мына 16-декабрь күнү кол коюлду. Баш-аягы 261 миллион доллар турган долбоор.
Эми биз жактан сөзсүз мынабу январь, февралда инвестиция боюнча иштер башталат. Былтыр анча-мынча шарт жакшы жагына бурулуп, инвестициялык кеңештин алдындагы жумушчу топ абдан жакшы иш жүргүзүп жатат. Бул ошол инвесторлорду биздин мамлекетке тартууга шарт түзүп жатат.
Мен ойлойм, дүйнөлүк кризис жалпы өнүккөн мамлекеттерден инвесторлордун келишине анча-мынча таасирин көрсөтөт деп. Ошондуктан эч нерсесине карабай инвесторлорду тартуу боюнча жана экономиканын шартын жакшыртуу боюнча жумушту биз эс алуу кундөргө карабай башташыбыз керек.
Ошол эле газды алып көрөлү. Мына биз баягы эле Өзбекстандан газ алабыз деп эле ошондон башка жолдорду издебей жатабыз. Ошол эле Өзбекстандан мына Россия 145 доллардан газ алып жатат. Биз ошол Россия менен келишим түзүп алар менен сүйлөшүшүбүз керек.
Булардын баазасы бизде болгондон кийин мүмкүн биз Россиянын газын, ошол эле Өзбекстандан же болбосо түркмөн газын арзан алууга мүмкүнчүлүк бар да. Газ боюнча сүйлөшүүлөрдү жыл боюнча өткөрүш керек, жылдын аягында эмес.
- Мына жылдын акыркы күнүндө миң кубометри 240 доллар деп келишимге кол коюлду. Мен ойлойм, бул эми биздин экономикабызга абдан оор кесепетин берет. Себеби былтыр 145 доллардан алганбыз. Былтыр биз өзүбүз ички кризиске учурап , электр энергетика каат болуп, ишканаларды, үйлөрдүн бүт баардыгын үч фазалуу кубаттан ажыратпадыкпы эч нерсесин калтырбай, электрди экономдойлу деп.
Эми азыр айла жок газды колдонууга туура келет, тамак жасаганга, үй жылытканга, башка иштерге. Биздин чоң ишканалар да газ менен иштейт. Мына Токмоктогу айнек чыгаруучу завод, Канттагы цемент шифер комбинаты, Бишкектин ТЭЦи. Мен ойлойм ушунун баардыгы түздөн-түз жанагы баанын өйдөлөшүнө аргасыздан абдан чоң таасирин берет, инфляцияны күчөтөт.
Кайсы жерде газды пайдаланабыз, колдонобуз ошол тармакта баалар кескин өсөт. Карапайым эл нан алабы, башкасын алабы, айтор канча процентке газ кымбаттаса, баалар ошол процентке өсүшү мүмкүн. Бул бизге өкүнүчтүү окуя болду.
- Жумакадыр мырза айтсаңыз, жалпы эле ушул каржылык кризистин капшабында Кыргызстанда келерки жыл кандай болот деп божомолдоп жатасыздар?.
-Эми биз айтып айтпадык белек былтыр, дүйнөлүк кризис Кыргызстанга Казакстан, Россия жана биз менен байланышкан башка мамлекеттер аркылуу кирип жатат деп. Эми ошол кризистин түздөн-түз кесепети жылдын аягында тийе баштады. Мына ошол эле цемент-шифер комбинаттын жааматы толугу менен бир жарым, эки айга отпускага кетти.
Андан тышкары азыр угуп жатабыз, мына “Пирамида” телеканалы да өзүнүн жамаатын отпускага кетирди деп. Ошонун баардыгы аз-аздан келип мына бизге тийип жатат. Жанагындай үйлөрдүн арзандашы, квартиралардын арзандашы, себеби азыр курулуш да токтоп калды. Ипотека кредити берилбей калды. Экономикабыздын ансыз деле кичинекей көлөмү андан да азайышы мүмкүн.
Бул эмнеге алып келиши мүмкүн? Эмдиги жылкыга бекитилген бюджет, ички дүң продукциябыз 2009-жылы аткарылбай калышы мүмкүн. Бул эми түздөн-туз айлыктарга, пенсияга, бүт баардыгына өзүнүн таасирин тийгизиши мүмкүн.
- Бир топ талдоочулар анын ичинде сиз дагы ушул Кыргызстанды сактап калуу үчүн инвестицияга келиш керек деп жүрөсүздөр. Россия эки миллиард доллар инвестиция берээри тууралуу эки жылдан бери убада кылып келе жатат. Ошону Кыргызстан ала алабы, аны алыш үчүн эмне керек? Сиз жетектеп жүргөн "Түштүк Корея" фонду кандайдыр бир инвестиция алып келе алабы.
- Россия менен келишимге кол коё элек, бул болсо призденттин деңгээлинде айтылган. Быйыл январь, февраль айында тийиштүү мекемелер-ишканалар түздөн-түз ошол келишимди түзүшү керек. Биздин "Түштүк Корея" фонддун айтсак, мына 16-декабрь күнү кол коюлду. Баш-аягы 261 миллион доллар турган долбоор.
Эми биз жактан сөзсүз мынабу январь, февралда инвестиция боюнча иштер башталат. Былтыр анча-мынча шарт жакшы жагына бурулуп, инвестициялык кеңештин алдындагы жумушчу топ абдан жакшы иш жүргүзүп жатат. Бул ошол инвесторлорду биздин мамлекетке тартууга шарт түзүп жатат.
Мен ойлойм, дүйнөлүк кризис жалпы өнүккөн мамлекеттерден инвесторлордун келишине анча-мынча таасирин көрсөтөт деп. Ошондуктан эч нерсесине карабай инвесторлорду тартуу боюнча жана экономиканын шартын жакшыртуу боюнча жумушту биз эс алуу кундөргө карабай башташыбыз керек.
Ошол эле газды алып көрөлү. Мына биз баягы эле Өзбекстандан газ алабыз деп эле ошондон башка жолдорду издебей жатабыз. Ошол эле Өзбекстандан мына Россия 145 доллардан газ алып жатат. Биз ошол Россия менен келишим түзүп алар менен сүйлөшүшүбүз керек.
Булардын баазасы бизде болгондон кийин мүмкүн биз Россиянын газын, ошол эле Өзбекстандан же болбосо түркмөн газын арзан алууга мүмкүнчүлүк бар да. Газ боюнча сүйлөшүүлөрдү жыл боюнча өткөрүш керек, жылдын аягында эмес.
