Сот Райымбек Матраимовго 100 миң сом айып салып, абакка кескен жок. Абактагы Социал-демократтар партиясынын лидери Темирлан Султанбеков ачкачылык кармап жатканына 26 күн болду. БУУнун Коопсуздук кеңеши бүгүн Сирия боюнча чукул жыйынга чогулмай болду.
Экономика
дүйшөмбү 9 Декабрь 2024
Ар кыл талкууларга жем таштаган Өзгөн шаарын айланып өтүүчү кан жол 6-декабрда президент Садыр Жапаров баштаган жоон топ аткаминердин катышуусунда ачылды. Бул - Кыргызстандагы алгачкы акы төлөнүүчү каттам. Андан өтүү үчүн жеңил унаалардан 200 сом, жүк ташуучу машинелерден 700 сом алынат.
Ачылыш иш-чарасы учурунда жол курулушунда аты аталып, талкууга түшкөн Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин төрагасы Камчыбек Ташиевдин уулу Тай-Мурас журналисттерге долбоордон чыкканын билдирип, муну блогерлердин "сын-пикири" менен байланыштырды.
Буга чейин Temirov Live Ютуб каналы айланма жолду “Тез Жол” компаниясы салып жатканын, анын негиздөөчүлөрүнүн бири Тай-Мурас Ташиев экенин иликтеп чыккан.
Бийлик айланма жолдун ачылышы менен Өзгөн шаарындагы жол тыгыны азайып, элге ыңгайлуу болот деп белгилеп жатат.
Президент Садыр Жапаров аталган жол мамлекеттик-жеке өнөктөштүк менен салынган алгачкы долбоор экенин айтып, ички жолдорду салууда мамлекеттик-жеке өнөктөшүк системасы иштей баштаганына токтолду. Мындай долбоорлорго жарандарды инвестиция салууга чакырды:
“Ушундай эле ыкма менен каалоочулар башка альтернативдүү, акы төлөп жүрчү жолдорду курууга катыша аласыздар. Бул ошол эле Суусамыр – Арал альтернативдүү жолу (115 км), Алматы – Кемин – Ысык-Көл авто жолу (150 км), Бишкек – Кемин айланма жолу (105 км), Кемин районундагы Кара-Булак айылына чыгуу менен пландалган Алматы – Узун-Агач – Кара-Кастек – Суранчы баатыр – Кастек – Карасай баатыр унаа жолу (84,4 км), эгерде бул жактан салабыз десеңиздер, Ош шаарынын айланма жолу (35 км), Ноокатта (12 км) жол да бар. Мындан башка бир топ альтернативдүү жолдорду мамлекеттик-жеке өнөктөштүк менен салууга даярбыз”, - деди Жапаров.
Расмий маалыматка караганда, айланма жол мамлекеттик-жеке өнөктөштүк ыкмасы менен ишке ашырылды. Аны “Тез Жол” жана “Жагалмай” компаниялары салды. “Тез Жол” компаниясынын өкүлү Нурланбек Кайымбаев "Азаттыкка" берген комментарийинде жол курулушуна 29 млн доллар инвестиция салынганын айтып берди:
“Бул жакта мамлекеттин үлүшү жок акча жагын алганда. Финансылык тобокелчиликтердин баары жеке жакта. Өнөктөш катары Өзгөн мамлекеттик мекемеси чыккан. Эгер айдоочулар Өзгөн шаарын аралап өтсө, анда 28 чакырым жол болот. Ошол жолдо айдоочулар тыгынга учурап, 1 сааттан 1,5 саатка чейин убактысын кетирип келишкен. Убакытты карап туруп, ошого жараша баа бекитилген”.
Сөз болгон "Тез Жол" компаниясына байланыштуу УКМК төрагасы Камчыбек Ташиевдин уулу Тай-Мурас Ташиевдин ысымы аталган. Октябрда иликтөөчү журналист Болот Темировдун Temirov Live Ютуб каналында "Өзгөндөгү жолго Тай-Мурас ээлик кылат. Ташиев баласына иш козгой алабы?" деген иликтөө чыккан. Анда Өзгөн айланма жолун куруп жаткан “Тез Жол” компаниясынын негиздөөчүлөрүнүн бири Тай-Мурас Ташиев экени белгиленген. Журналист Болот Темиров мамлекет жетекчилеринин жакындары ири долбоорлорго катышып жатканы күдүк ойлорду пайда кыларына токтолгон.
Президент Жапаров "Кабар" агенттигине курган маегинде иликтөөдө айтылгандарга жооп берип, долбоорго Ташиевдин уулу катышып жатканын ырастаган. Бирок аны инвестор таап келген киши катары мүнөздөгөн. Мамлекет узак убакытта өзүн актай турган долбоорлорго каражат салбай турганын, мындай иштерге жеке жактарды тартууга кызыкдар экенин кошумчалаган.
Ал тапта 29 миллион долларлык инвестиция кеткени расмий айтылган айланма жол долбоорунан чыкканын Тай-Мурас Ташиев 6-декабрда каттамдын ачылышында журналисттердин суроосуна жооп берип жатып билдирди.
“20 жыл мурун курулган заводубузду сатып, кошумча насыя алып, жолго сарптадык. Бул өтө татаал жолдордун бири жана ал 15-20 жылда өзүн акташы мүмкүн. Мен азыр бул долбоордо жокмун. "Темиров лайв" деген блогер видео чыгарган экен. Аны атам көрүп, “балам, силер жакшылык кылып жатсаңар, аны көрө албай, мамлекеттен акча уурдап жатасың дегендей мааниде көрсөтүп атканына байланыштуу бул долбоордон чык” деди. Бул долбоордон мен чыгып кеттим, азыр үй-бүлөбүздүн буга эч кандай катышы жок. 100% чыгып кеттик”, - деди ал.
"Тез Жол" компаниясынын өкүлү "Азаттыкка" Тай-Мурас Ташиев менен өнөктөш болбой калганын айтты.
Тай-Мурас Ташиев долбоорго мурдагы транспорт министри Нурлан Сулаймановдун чакыруусу менен аралашканын айтууда. Каттамдын ачылыш салтанатында Сулайманов да жүрдү. Ал "Азаттыкка" бекитилген жол акысы тууралуу мындай маалымат берди:
“Биз бул боюнча көп жолу сурамжылоо жасадык. Жүк ташыган унааларды минген айдоочулардын баары айтып жатат. Өзгөн шаарынын ичинде жылып, токтоп олтуруп "10 литрден 15 литрге чейин күйүүчү май коротуп жатабыз" дешти. Учурда 1 литр күйүүчү майдын баасы 75 сом болсо, 10 литр кетиргенде эле 700 сом каражаты короп жатат. Айдоочуларга оорчулук келтире турган эмес, тескерисинче жеңил болду”, - деди ал.
Сулайманов Ташиевдин уулу ар кандай талкуулардан улам долбоордон чыкканын, үлүшүн сатып жибергенин УКМКнын төрагасынын тарапташы, журналист Өткүрбек Рахмановдун Ютубдагы баракчасына жүктөлгөн сюжетте айтты. Бирок ал үлүшүн кимге жана кандай шартта сатканы айтылган жок.
Бул Кыргызстандагы акы төлөнүүчү алгачкы кан жол болуп калды. Буга байланыштуу эл ичинде да ар кандай ой-пикир айтылууда. Алардын айрымдарына микрофон сунуп, ойлорун уктук:
- Менин пикиримде жеңил унааларга 100 сом, оор унааларга 400 сомдон болсо жакшы болот эле. Негизи жол жакшы эле болду. Ош, Баткен тараптан келгендерге жакшы болот. Күнүнө 10 миң унаа өтсө, 7 жылда эле актайт го дейм”.
- 200 сом таксилер үчүн кымбат. Эми биз ал акчаны карапайым адамдарга кошобуз да. Ошондо жол кире да кымбаттап кетеби дейм. 100 сом болсо болот эле. Негизи акы алынуучу жол болорун жакында эле укпадыкпы. Элди сүйүнтүп туруп, акырында акы төлөнөт дегени кандай? - деп суроо салды Ош-Бишкек каттамында жүргүнчү ташыган таксисттердин бири.
- Менин оюмча жакшы эмес. Кымбат да 200 жана 700 сом.
- Зарыл ишиң болсо акчасын төлөп, тегиз жол менен кете бер. Акы төлөнүүчү жол болгондон кийин баасы ушундай да. Бул жолду деле салууга ошончо акча кетти да.
Быйыл 26-январда Өзгөн районунун администрациясы “Тез жол” жана “Жагалмай” деген эки компания менен Өзгөн шаарын айланып өтө турган жол салуу үчүн келишим түзүп, долбоордун наркын 29 млн. доллар деп баалаган.
Ошондо Мамлекеттик-жеке өнөктөштүк мекемеси Кыргызстанда алгачкы жолу акы төлөнүүчү жол боюнча келишимге кол коюлганын жарыялаган.
Келишимге ылайык, райондук бийлик жол үчүн жер бөлүп берсе, калган чыгымын эки компания көтөрө турган болгон. Аны курган компаниялар менен макулдашуу 49 жылга түзүлгөн.
