“Арап өлкөлөрүндөгүдөй элдик толкундоолор Борбор Азияда да тутанып кетээри анык” деген өңдүү комментарийлер жаңыра баштады. Алардын көпчүлүгүндө нааразылык акциялары Тажикстандан башталышы мүмкүн экени айтылат.
Азырынча расмий Душанбе элдин кыжырына тийчү, анчалык толкундоолорго себеп болчу эч нерсе деле жок экенин айтууда. Ошол эле кезде аны кыжаалаттанып жатканынан кабар берген, коомдогу нааразылыктарды убагында тынчытууга аракет кылган кадамдарга барды.
Күтүүсүз акция
Өлкөдө алгачкы флэш-моб акциясы өттү. Аны Facebook социалдык түйүнүнө кирген интернет колдонуучулары уюштурушкан.
Тажикстанда убакыт-сааты менен электр энергиясы өчүрүлүп жатканына кыжыры кайнаган 30дай “фэйсбукчу” 8-апрелде Душанбеде Энергетика боюнча мамлекеттик агенттигинин маңдайына чогулушкан. Алар колдоруна кармап алган плакаттарда өкмөттү коррупция үчүн, тууганчылык үчүн айыптаган билдирүүлөр да бар эле.
Демонстранттардын көпчүлүгү 20 жаштын тегерегиндеги жаштар болчу. Алар жалпы тажикстандыктардын көңүлүндөгүсүн айткандай болушту. Ансыз деле жумушсуздуктан, жарандык укуктардын жоктугунан аксап турган тажикстандыктардын айрымдарынын үйүндө свет күнүнө болгону бир сааттан берилип калган. Расмий статистика жумуриятта жалпы калктын жарымы жакырчылыкта жашай турганын көрсөтөт.
Күтүүсүз акциядан кийин жергиликтүү эркин медиа заматта арап көтөрүлүшүн өкмөттүн эсине салып, “элдин каалоосун эске албасаңар, силерди да ушундай тагдыр күтөт” дегендей эскертүү жасады.
Журналист Ражаб Мирзо азыркыдай интернет доорунун учурунда бийликтер үчүн эл каерде, качан жолугаарын аңдып туруу өтө кыйын болуп калганын айтат.
“Google мууну өзгөрүүлөрдү, өнүгүүнү талап кыла берет”, - дейт журналист. Анын айтымында, интернеттеги Facebook, Twitter социалдык түйүндөрү аларга бири-бири менен байланышта болуп, маалымат алмашууга, аны таратууга жакшы мүмкүнчүлүк берип жатат.
Себептер көп
Араб дүйнөсүндөгү жаштарды көчөгө чыгууга мажбур кылган жагдайлар Борбор Азияда деле чачтан көп. Жаратылыш ресурстарына бай, калкынын көпчүлүк бөлүгүн мусулмандар түзгөн бул региондун дээрлик бүт эле республикалары узак убактан бери кызматтан кетпеген президенттери, демократиялык реформалардын жоктугу, коррупция жана жакырчылык менен белгилүү.
Регион такыр эле элдик толкундоону көрө элек деп айтууга да болбос. Кыргызстанда пост-советтик эки президент тең массалык демонстрациялардын айынан бийликтен кулатылды.
Ташкендеги бийлик өкүлдөрү Өзбекстанда жакын арада андай ыңкылап болбойт деген ишенимде.
“Андай окуяларга алып келчү себеп-жагдайлар Борбор Азияда жок”, - деди өткөн аптада тажик тышкы иштер министри Хамрохзон Зарифи.
Бирок журналист Мирзо: “Убагында ливиялык лидер Муммар Каддафи деле ошенткен болчу, эми карабайсыңарбы анын өлкөсүндө эмне болуп жатканын”, - дейт.
"Жакынкы Чыгышта болуп жаткан окуялар өтө тез башталып кеткен. Эч ким андай болот деп божомолдогон да жок, - дейт журналист. - Тунистеги ыңкылаптан кийин Каддафи же башка лидерлер да андай окуя алардын мамлекетинде кайталанышы мүмкүн экенин билишкен эмес".
Шашылыш чаралар
Тажик бийликтери соңку апталарда реформаларды убада кылып, мунапыс жарыялашты, бир топ өзгөрүүлөр жасалаарына ишендирип жатышат. Муну жергиликтүү маалымат каражаттары өкмөткө карата айтылып жаткан сынды бир аз болсо да жумшартканга көрүлгөн аргасыз амал катары аташууда.
Мурда оппозициянын башында жүргөн эки саясатчы өткөн айда түрмөдөн бошотулушту. Алардын жаза мөөнөтүн бир нече жылга кыскартышкан. Былтыр Тавилдарада өткөн аскерий операциялардан кийин түрмөгө отургузулган ондогон оппозиция өкүлдөрүнүн ишин азыр соттор кайрадан карап жатышат. Президент Рахмондун оордун ээлейт го делинип жаткан уулу Рустам башкаруучу Элдик демократиялык партиядан чыкты.
Бирок бул өзгөрүүлөр элдин нааразылыгын басаңдата алабы?
Көз карандысыз журналист Зафар Суфинин ишениминде, эл азыр конкреттүү проблемаларынын чечилишин талап кылып жатат. “Адамдарды дурус айлык төлөй турган иш менен камсыздаш керек, эл коррупцияга каршы күрөштү каалайт, сөз эркиндигине чабуулду токтотуш лаазым”, - дейт ал.
Азырынча расмий Душанбе элдин кыжырына тийчү, анчалык толкундоолорго себеп болчу эч нерсе деле жок экенин айтууда. Ошол эле кезде аны кыжаалаттанып жатканынан кабар берген, коомдогу нааразылыктарды убагында тынчытууга аракет кылган кадамдарга барды.
Күтүүсүз акция
Өлкөдө алгачкы флэш-моб акциясы өттү. Аны Facebook социалдык түйүнүнө кирген интернет колдонуучулары уюштурушкан.
Тажикстанда убакыт-сааты менен электр энергиясы өчүрүлүп жатканына кыжыры кайнаган 30дай “фэйсбукчу” 8-апрелде Душанбеде Энергетика боюнча мамлекеттик агенттигинин маңдайына чогулушкан. Алар колдоруна кармап алган плакаттарда өкмөттү коррупция үчүн, тууганчылык үчүн айыптаган билдирүүлөр да бар эле.
Демонстранттардын көпчүлүгү 20 жаштын тегерегиндеги жаштар болчу. Алар жалпы тажикстандыктардын көңүлүндөгүсүн айткандай болушту. Ансыз деле жумушсуздуктан, жарандык укуктардын жоктугунан аксап турган тажикстандыктардын айрымдарынын үйүндө свет күнүнө болгону бир сааттан берилип калган. Расмий статистика жумуриятта жалпы калктын жарымы жакырчылыкта жашай турганын көрсөтөт.
Күтүүсүз акциядан кийин жергиликтүү эркин медиа заматта арап көтөрүлүшүн өкмөттүн эсине салып, “элдин каалоосун эске албасаңар, силерди да ушундай тагдыр күтөт” дегендей эскертүү жасады.
Журналист Ражаб Мирзо азыркыдай интернет доорунун учурунда бийликтер үчүн эл каерде, качан жолугаарын аңдып туруу өтө кыйын болуп калганын айтат.
“Google мууну өзгөрүүлөрдү, өнүгүүнү талап кыла берет”, - дейт журналист. Анын айтымында, интернеттеги Facebook, Twitter социалдык түйүндөрү аларга бири-бири менен байланышта болуп, маалымат алмашууга, аны таратууга жакшы мүмкүнчүлүк берип жатат.
Себептер көп
Араб дүйнөсүндөгү жаштарды көчөгө чыгууга мажбур кылган жагдайлар Борбор Азияда деле чачтан көп. Жаратылыш ресурстарына бай, калкынын көпчүлүк бөлүгүн мусулмандар түзгөн бул региондун дээрлик бүт эле республикалары узак убактан бери кызматтан кетпеген президенттери, демократиялык реформалардын жоктугу, коррупция жана жакырчылык менен белгилүү.
Регион такыр эле элдик толкундоону көрө элек деп айтууга да болбос. Кыргызстанда пост-советтик эки президент тең массалык демонстрациялардын айынан бийликтен кулатылды.
Ташкендеги бийлик өкүлдөрү Өзбекстанда жакын арада андай ыңкылап болбойт деген ишенимде.
“Андай окуяларга алып келчү себеп-жагдайлар Борбор Азияда жок”, - деди өткөн аптада тажик тышкы иштер министри Хамрохзон Зарифи.
Бирок журналист Мирзо: “Убагында ливиялык лидер Муммар Каддафи деле ошенткен болчу, эми карабайсыңарбы анын өлкөсүндө эмне болуп жатканын”, - дейт.
"Жакынкы Чыгышта болуп жаткан окуялар өтө тез башталып кеткен. Эч ким андай болот деп божомолдогон да жок, - дейт журналист. - Тунистеги ыңкылаптан кийин Каддафи же башка лидерлер да андай окуя алардын мамлекетинде кайталанышы мүмкүн экенин билишкен эмес".
Шашылыш чаралар
Тажик бийликтери соңку апталарда реформаларды убада кылып, мунапыс жарыялашты, бир топ өзгөрүүлөр жасалаарына ишендирип жатышат. Муну жергиликтүү маалымат каражаттары өкмөткө карата айтылып жаткан сынды бир аз болсо да жумшартканга көрүлгөн аргасыз амал катары аташууда.
Мурда оппозициянын башында жүргөн эки саясатчы өткөн айда түрмөдөн бошотулушту. Алардын жаза мөөнөтүн бир нече жылга кыскартышкан. Былтыр Тавилдарада өткөн аскерий операциялардан кийин түрмөгө отургузулган ондогон оппозиция өкүлдөрүнүн ишин азыр соттор кайрадан карап жатышат. Президент Рахмондун оордун ээлейт го делинип жаткан уулу Рустам башкаруучу Элдик демократиялык партиядан чыкты.
Бирок бул өзгөрүүлөр элдин нааразылыгын басаңдата алабы?
Көз карандысыз журналист Зафар Суфинин ишениминде, эл азыр конкреттүү проблемаларынын чечилишин талап кылып жатат. “Адамдарды дурус айлык төлөй турган иш менен камсыздаш керек, эл коррупцияга каршы күрөштү каалайт, сөз эркиндигине чабуулду токтотуш лаазым”, - дейт ал.
