Буга чейин Кыргызстан эл аралык прессада ооган героинин ташып өтүүчү маңзат мафиясынын чордонуна айлангандыгы бир нече ирет жазылып келген. Ага маңзат аткезчилигине каршы күрөшүүдөгү бийлик органдарынын алсыздыгы менен бирге эле жогорку кызмат адамдарынын көз жумду мамилеси себепчи экендиги мисалга алынган.
Маңзат мафиясынын калканчы кайда?
7-апрелден кийин саясий калканчынан ажыраган маңзат мафиясы бийликтен жаңы колдоочуларды издеп жаткандыгы айтылууда.
Кеңешбек ДүйшөбаевАтайын кызматтын жетекчиси Кеңешбек Дүйшөбаев маңзат мафиясынын өздөрүнө жакын күчтөрдү бийликке алып келүү аракеттери байкалгандыгына токтолду:
- Биздин өлкө наркотрафикке байланып калгандыгы жашыруун эмес. Ошондуктан мурункудай эле маңзаттарын Кыргызстан аркылуу ташып өтүп, чоң акча каражаттарын жасап, аны көзөмөлдөй турган күч органдары менен кызматташып көнүп калган маңзат мафиясынын аталыктары бүгүнкү күндө дагы ошол маңзат каттамдарын сактап калгылары, мурдагыдай эле ээн эркин иш жүргүзгүлөрү келип жатышат. Мына ушуга байланыштуу учурда маңзаттары менен алектенген кылмыш дүйнөсүндөгү адамдар бийликке таасирин тийгизип, мурдатан орун алып калган ири басымынан ажырагысы келбей жатышат.
Атайын кызматтын оперативдүү маалыматтарына караганда, мурдагы бийликке жакын адамдар Ооганстандан Тажикстан аркылуу келүүчү маңзаттарынын Чон Алай жана Баткен багыттарын көзөмөлдөп турушкан.
Агенттиктин жоюлушун акмалаган кимдер эле?
Өткөн жылы сентябрь айында мамлекеттик кызматты реформалоонун алкагында мурдагы президент Курманбек Бакиевдин жарлыгы менен маңзаттарына каршы күрөшүү агенттиги жоюлган. Бирок аны жоюп салууга негиз болуучу жагдайлар ачык көрсөтүлгөн эмес. Түзүлгөнүнө беш жылга чукулдаган ал агенттик Бириккен Улуттар уюмунун каржылоосу менен иштеп, маңзаттарын кармоодо башка күч түзүмдөрүнө салыштырмалуу жыйынтыктарды көрсөтө баштаган.
Кеңешбек Дүйшөбаевдин айтымында, аталган агенттикти жоюу эл аралык маңзат мафиясынын буюртмасы менен ишке ашкан:
- Ага чейин бул агенттик тонналаган маңзаттарын кармап, ондогон кылмышкерлерди колго түшүрүп, натыйжалуу иштерди жүргүзө баштаган. Анан ошону жоюп салгандан кийин кылмыштуу чөйрө абдан жанданып, мурда килограммдап ташып келсе, кийин ачык эле тонналап, машина менен ташыганга өтүшкөн. Бүгүн маңзат мафиясы ошол абалын кайрадан кайтарып алып келгенге аябай аракет жасап жатат.
Маңзат каналдарынын “майы” токтой элекпи?
Бирок анткен менен талдоочулар азыркы учурда маңзаттарын ташыган каттамдарга азыркы учурда бөгөт коюлду дегенге ишенишпейт. Анткени өткөн жылдары кармалган маңзаттарынын көлөмү менен быйылкысынын ортосунда айырмачылык байкалбайт. Адатта маңзат мафиясына кире албаган чабактар гана кармалаары айтылып жүрөт.
Маңзатты ушундай жол менен таратуу да кеңири жайылган.Учурда Кыргызстанда көмүскө базардагы героиндин бир дозасынын баасы үч доллар болсо, Өзбекстанда анын наркы 6-8 долларга чамалаш. Муну эксперттер коңшу мамлекетке караганда өлкөдө ташылып келип жаткан маңзатынын көптүгү менен байланыштырышат.
Мурдагы чекист Алишер Абдымомуновдун айтымында, өлкө аркылуу өтүүчү ири маңзат каналдарына азыр деле бөгөт коюу аракети байкалбайт:
- Шайлоо болобу же бирөөнү кызматка коюш керекпи акчасын алып туруп ишин бүтүрүп койо беришет бизде. Ал акча каяктан келип жатат, маңзатынан же курал-жарак сатууданбы аны териштиришпейт. Маңзат мафиясы Акаев мезгилинен бери эле бийликти оңго десе оңго, же солго десе солго буруп жүргөн. Ошол мезгилден бери маңзат мафиясынын колу узарды. Азыр болсо андан беш бетер. Мына азыр деле Кыргызстан аркылуу маңзат ташып өтүүчү ири каналдар иштеп жатат. Акча түшүп жатат. Мына кечээги шайлоодо акча каяктан келип түшүп жаткандыгын көрбөдүкпү.
Маңзат мафиясы мамлекетти оодара алабы?
Талдоочулар эл аралык маңзат мафияларынын негизги каттамдарга ээлик кылуу боюнча өз ара чатакташкан учурлары болуп келгендигин белгилешет.
Талдоочу Токтогул Какчекеев мындай учурда тирешкен маңзат мафиялары өлкөдөгү кырдаалга таасир этүүгө жөндөмдүү болуп келгендигине токтолду:
- Мына ошол мафия күчтөрүнүн тиреши президенттерди талкалап кетиргенге күчтөрү жетишет. Бул жерде бардык укук коргоо органдарынын жетекчилери менен биргеликте өткөн эки президентибиз экөө тең ошолордун бир тарабынын айтканы менен болушуп кызматташып, экинчилеринин каарына калышкан. Алар эмне кылмак эле. Маңзат каттамына ээлик кылыш үчүн өзүнүн атаандашын ал жактан сүрүп чыгаруу үчүн анын саясий калканчын кошо жыгып түшүрүүнү каржылайт. Мына ошонун айынан бизде жанагыдай көңтөрүлүштөр болуп жатат. Ал гана эмес кечээги Ош окуялары өзбек наркобарондору менен кыргыз наркобарондордун ортосунан чыккан талаш-тартышынан келип чыккан чатактын жыйынтыгы деген маалымат бар.
Быйыл август айында маңзаттарына каршы күрөшүү кызматы кайрадан калыбына келтирилди. Бирок маңзаттарын кармоо же көзөмөлдөөдө талдоочулар өзгөчөлөнгөн шарттар жана усулдар азырынча байкала электигин белгилешүүдө.
Маңзат мафиясынын калканчы кайда?
7-апрелден кийин саясий калканчынан ажыраган маңзат мафиясы бийликтен жаңы колдоочуларды издеп жаткандыгы айтылууда.
- Биздин өлкө наркотрафикке байланып калгандыгы жашыруун эмес. Ошондуктан мурункудай эле маңзаттарын Кыргызстан аркылуу ташып өтүп, чоң акча каражаттарын жасап, аны көзөмөлдөй турган күч органдары менен кызматташып көнүп калган маңзат мафиясынын аталыктары бүгүнкү күндө дагы ошол маңзат каттамдарын сактап калгылары, мурдагыдай эле ээн эркин иш жүргүзгүлөрү келип жатышат. Мына ушуга байланыштуу учурда маңзаттары менен алектенген кылмыш дүйнөсүндөгү адамдар бийликке таасирин тийгизип, мурдатан орун алып калган ири басымынан ажырагысы келбей жатышат.
Атайын кызматтын оперативдүү маалыматтарына караганда, мурдагы бийликке жакын адамдар Ооганстандан Тажикстан аркылуу келүүчү маңзаттарынын Чон Алай жана Баткен багыттарын көзөмөлдөп турушкан.
Агенттиктин жоюлушун акмалаган кимдер эле?
Өткөн жылы сентябрь айында мамлекеттик кызматты реформалоонун алкагында мурдагы президент Курманбек Бакиевдин жарлыгы менен маңзаттарына каршы күрөшүү агенттиги жоюлган. Бирок аны жоюп салууга негиз болуучу жагдайлар ачык көрсөтүлгөн эмес. Түзүлгөнүнө беш жылга чукулдаган ал агенттик Бириккен Улуттар уюмунун каржылоосу менен иштеп, маңзаттарын кармоодо башка күч түзүмдөрүнө салыштырмалуу жыйынтыктарды көрсөтө баштаган.
Кеңешбек Дүйшөбаевдин айтымында, аталган агенттикти жоюу эл аралык маңзат мафиясынын буюртмасы менен ишке ашкан:
- Ага чейин бул агенттик тонналаган маңзаттарын кармап, ондогон кылмышкерлерди колго түшүрүп, натыйжалуу иштерди жүргүзө баштаган. Анан ошону жоюп салгандан кийин кылмыштуу чөйрө абдан жанданып, мурда килограммдап ташып келсе, кийин ачык эле тонналап, машина менен ташыганга өтүшкөн. Бүгүн маңзат мафиясы ошол абалын кайрадан кайтарып алып келгенге аябай аракет жасап жатат.
Маңзат каналдарынын “майы” токтой элекпи?
Бирок анткен менен талдоочулар азыркы учурда маңзаттарын ташыган каттамдарга азыркы учурда бөгөт коюлду дегенге ишенишпейт. Анткени өткөн жылдары кармалган маңзаттарынын көлөмү менен быйылкысынын ортосунда айырмачылык байкалбайт. Адатта маңзат мафиясына кире албаган чабактар гана кармалаары айтылып жүрөт.
Мурдагы чекист Алишер Абдымомуновдун айтымында, өлкө аркылуу өтүүчү ири маңзат каналдарына азыр деле бөгөт коюу аракети байкалбайт:
- Шайлоо болобу же бирөөнү кызматка коюш керекпи акчасын алып туруп ишин бүтүрүп койо беришет бизде. Ал акча каяктан келип жатат, маңзатынан же курал-жарак сатууданбы аны териштиришпейт. Маңзат мафиясы Акаев мезгилинен бери эле бийликти оңго десе оңго, же солго десе солго буруп жүргөн. Ошол мезгилден бери маңзат мафиясынын колу узарды. Азыр болсо андан беш бетер. Мына азыр деле Кыргызстан аркылуу маңзат ташып өтүүчү ири каналдар иштеп жатат. Акча түшүп жатат. Мына кечээги шайлоодо акча каяктан келип түшүп жаткандыгын көрбөдүкпү.
Маңзат мафиясы мамлекетти оодара алабы?
Талдоочулар эл аралык маңзат мафияларынын негизги каттамдарга ээлик кылуу боюнча өз ара чатакташкан учурлары болуп келгендигин белгилешет.
Талдоочу Токтогул Какчекеев мындай учурда тирешкен маңзат мафиялары өлкөдөгү кырдаалга таасир этүүгө жөндөмдүү болуп келгендигине токтолду:
Биздин өлкө наркотрафикке байланып калгандыгы жашыруун эмес.
- Мына ошол мафия күчтөрүнүн тиреши президенттерди талкалап кетиргенге күчтөрү жетишет. Бул жерде бардык укук коргоо органдарынын жетекчилери менен биргеликте өткөн эки президентибиз экөө тең ошолордун бир тарабынын айтканы менен болушуп кызматташып, экинчилеринин каарына калышкан. Алар эмне кылмак эле. Маңзат каттамына ээлик кылыш үчүн өзүнүн атаандашын ал жактан сүрүп чыгаруу үчүн анын саясий калканчын кошо жыгып түшүрүүнү каржылайт. Мына ошонун айынан бизде жанагыдай көңтөрүлүштөр болуп жатат. Ал гана эмес кечээги Ош окуялары өзбек наркобарондору менен кыргыз наркобарондордун ортосунан чыккан талаш-тартышынан келип чыккан чатактын жыйынтыгы деген маалымат бар.
Быйыл август айында маңзаттарына каршы күрөшүү кызматы кайрадан калыбына келтирилди. Бирок маңзаттарын кармоо же көзөмөлдөөдө талдоочулар өзгөчөлөнгөн шарттар жана усулдар азырынча байкала электигин белгилешүүдө.
