8-февралда парламенттин депутаты Кубанчбек Исабеков анын сунушу боюнча Жетиөгүз райондук салык инспекциясы «Кумтөр» алтын ишканасына каршы Бишкектеги райондор аралык экономикалык маселелерди караган сотко эки доо-арыз менен кайрылганын маалым кылды:
- 13 жылдан бери «Кумтөр» алтын кени иштеп жатат. Бул убакыттын ичинде жерди ижарага алганы үчүн 302 миң сом эле төлөнгөн. Ошол эле маалда жер салыгына бир да тыйын төлөнгөн эмес. 47 миллион сомго сотко берилди, 47 тыйын төлөнө элек. 30 миллион доллар айлык акы фондусу болсо, ошонун 17 миллион долларын чет элдик жарандар, иштегендердин 5% гана алып атат. Ошол эле кызматты жасап аткан, андан көп жумушту иштеп жаткан биздин жарандар болсо калган 13 миллион долларды алып жатышат.
К.Исабековдун ырасташынча, «Кумтөр» алтын кенинин запасы азайып баратканда өкмөттүн макулдугу менен жаңы кен чалгындоо иштерин жүргүзгөн «Кумтөр Оперейтинг компани» аткарган ишинин баасын өтөле кымбат көрсөткөн.
- Дагы 71 тоннадан ашуун алтын кен запасы табылды. «Кумтөр» дүйнө жүзүндөгү алтын кенинин запасы боюнча эң ири 10 алтын кендин катарында турат. Дагы изилдөө иштери жүрүп жатат. Мындан да жаңы кендин запастары табылышы мүмкүн.
Жаңы өкмөттүн ушу таптагы аракети «Кумтөр» алтын кенинин акциясынан түшкөн акчаны кантип пайдаланууга багытталууда. Премьер-министр Феликс Кулов жыл сайын 15 – 20% көтөрүлүп аткан акцияларды кармап отуруу дуруспу же андан түшкөн пайданы элдин турмушун жакшыртууга жумшоо керекпи суроосун көпчүлүк алдында такай белгилеп келатат:
- Жакшы долбоорлор керек. Долбоорлор иралды алынган акчаны кайтарып бере алгыдай болсун, экинчиден экономиканы көтөрүүгө салым кошуусу зарыл. Жөнөкөй эсеп менен деле көрсөтсө болот. Долбоорлорго бөлүнчү акча бар. Бул «Центерранын» акчасы. Азыр унциянын наркы 600 жакын долларга чыгып калды. Айрымдар бул баа жакын арада 1000 долларга чыгат деп болжолдоодо. Азыр мисалы, акция 10 миллион доллар болсо, аз өтпөй ал дагы көтөрүлүшү мүмкүн. Болжолго караганда 300 миллионго чейин чыгышы ыктымал. Маселе мында турат, биз алтындын кымбатташын күтүп отурсак да болот. Алтын отургучта кезерип ачка отурсак деле болот. Бул бир жолу.
Өкмөт башчы экинчи жол катары сыпаттап аткан ыкма деле жөнөкөй. Акциянын акчасын төмөн үстөк пайызы менен өнөр жай, айыл чарба өндүрүшчүлөрүнө берүү туура болор эле. Ф.Кулов мындай шартта өкмөт кыйла пайдадан куржалак калышы мүмкүн деп эсептейт. Бирок да акча иштеп, жумушчу орундар табылып, андан да карыз акча кайтарылса андан көпчүлүк утуш алмак. Өкмөт башчы «Кумтөрдөн» түшкөн акчаны антип коммерциялык банктарга берип, төмөн үстөк пайызы менен ишкерлерге сунуштап жатышынын себеп-жөнүн Эларалык валюта корунун талабына байланыштырууда. Ал уюм ушу тапта Улуттук банкта турган 84 миллион доллардын 16 миллионун гана жыл сайын пайдалануу талабын коюуда. Непадам чоң акча бюджетке түшүп, айлык маянаны көтөрүүгө же дагы бир максатка жумшалып кетсе улуттук сом эмиссияга учурашы ыктымал.
Кыргызстан тоокенчилер ассоциациясынын төрагасы Орозбек Дүйшеев өкмөт ушу тапта «Жерүй» кени боюнча так чечимге келе албай, «Кумтөрдөн» кетирген мүчүлүштүктөрүн дагы кайталаганы туру деген пикирде.
- Бул кендин экономикалык натыйжалуулугу «Кумтөрдөн» жогору. Мен бир санды айтып коеюн. 8 жыл ичинде «Кумтөрдөн» казылып алынган алтындын бир граммынан Кыргызстан болгону 3,2 доллар гана алса, алдын-ала эсептөөлөргө караганда «Жерүйдөн» 9 доллар калат.
Быйылкы жылдын экономикалык өсүшүн 8% жеткирүү милдетин алган өкмөттүн өзгөчө үмүт арткан тармагы - тоокен өндүрүшү, анын ичинде «Кумтөр» менен бул жылы ишке киргизилчү «Жерүй» алтын кени болууда.
- 13 жылдан бери «Кумтөр» алтын кени иштеп жатат. Бул убакыттын ичинде жерди ижарага алганы үчүн 302 миң сом эле төлөнгөн. Ошол эле маалда жер салыгына бир да тыйын төлөнгөн эмес. 47 миллион сомго сотко берилди, 47 тыйын төлөнө элек. 30 миллион доллар айлык акы фондусу болсо, ошонун 17 миллион долларын чет элдик жарандар, иштегендердин 5% гана алып атат. Ошол эле кызматты жасап аткан, андан көп жумушту иштеп жаткан биздин жарандар болсо калган 13 миллион долларды алып жатышат.
К.Исабековдун ырасташынча, «Кумтөр» алтын кенинин запасы азайып баратканда өкмөттүн макулдугу менен жаңы кен чалгындоо иштерин жүргүзгөн «Кумтөр Оперейтинг компани» аткарган ишинин баасын өтөле кымбат көрсөткөн.
- Дагы 71 тоннадан ашуун алтын кен запасы табылды. «Кумтөр» дүйнө жүзүндөгү алтын кенинин запасы боюнча эң ири 10 алтын кендин катарында турат. Дагы изилдөө иштери жүрүп жатат. Мындан да жаңы кендин запастары табылышы мүмкүн.
Жаңы өкмөттүн ушу таптагы аракети «Кумтөр» алтын кенинин акциясынан түшкөн акчаны кантип пайдаланууга багытталууда. Премьер-министр Феликс Кулов жыл сайын 15 – 20% көтөрүлүп аткан акцияларды кармап отуруу дуруспу же андан түшкөн пайданы элдин турмушун жакшыртууга жумшоо керекпи суроосун көпчүлүк алдында такай белгилеп келатат:
- Жакшы долбоорлор керек. Долбоорлор иралды алынган акчаны кайтарып бере алгыдай болсун, экинчиден экономиканы көтөрүүгө салым кошуусу зарыл. Жөнөкөй эсеп менен деле көрсөтсө болот. Долбоорлорго бөлүнчү акча бар. Бул «Центерранын» акчасы. Азыр унциянын наркы 600 жакын долларга чыгып калды. Айрымдар бул баа жакын арада 1000 долларга чыгат деп болжолдоодо. Азыр мисалы, акция 10 миллион доллар болсо, аз өтпөй ал дагы көтөрүлүшү мүмкүн. Болжолго караганда 300 миллионго чейин чыгышы ыктымал. Маселе мында турат, биз алтындын кымбатташын күтүп отурсак да болот. Алтын отургучта кезерип ачка отурсак деле болот. Бул бир жолу.
Өкмөт башчы экинчи жол катары сыпаттап аткан ыкма деле жөнөкөй. Акциянын акчасын төмөн үстөк пайызы менен өнөр жай, айыл чарба өндүрүшчүлөрүнө берүү туура болор эле. Ф.Кулов мындай шартта өкмөт кыйла пайдадан куржалак калышы мүмкүн деп эсептейт. Бирок да акча иштеп, жумушчу орундар табылып, андан да карыз акча кайтарылса андан көпчүлүк утуш алмак. Өкмөт башчы «Кумтөрдөн» түшкөн акчаны антип коммерциялык банктарга берип, төмөн үстөк пайызы менен ишкерлерге сунуштап жатышынын себеп-жөнүн Эларалык валюта корунун талабына байланыштырууда. Ал уюм ушу тапта Улуттук банкта турган 84 миллион доллардын 16 миллионун гана жыл сайын пайдалануу талабын коюуда. Непадам чоң акча бюджетке түшүп, айлык маянаны көтөрүүгө же дагы бир максатка жумшалып кетсе улуттук сом эмиссияга учурашы ыктымал.
Кыргызстан тоокенчилер ассоциациясынын төрагасы Орозбек Дүйшеев өкмөт ушу тапта «Жерүй» кени боюнча так чечимге келе албай, «Кумтөрдөн» кетирген мүчүлүштүктөрүн дагы кайталаганы туру деген пикирде.
- Бул кендин экономикалык натыйжалуулугу «Кумтөрдөн» жогору. Мен бир санды айтып коеюн. 8 жыл ичинде «Кумтөрдөн» казылып алынган алтындын бир граммынан Кыргызстан болгону 3,2 доллар гана алса, алдын-ала эсептөөлөргө караганда «Жерүйдөн» 9 доллар калат.
Быйылкы жылдын экономикалык өсүшүн 8% жеткирүү милдетин алган өкмөттүн өзгөчө үмүт арткан тармагы - тоокен өндүрүшү, анын ичинде «Кумтөр» менен бул жылы ишке киргизилчү «Жерүй» алтын кени болууда.
