Экономика

Талдоочу Аалыбек Акунов ушул жаатта “Азаттыктын” суроолоруна жооп берди.

- Бир топ күндөн бери кыргызстандыктардын көңүлү Кумтөр боюнча меморандумга бөлүнүп турганда, аны талкуулап, добуш берүүнү эки аптадан соң улантуу чечими канчалык туура болду?

- Акыркы чечимди ушул жолку талкууда эле кабыл алып коюшса болмок. Бул боюнча ой-пикирлердин баары айтылып бүткөн болчу.

Айрым фракциялардагы депутаттардын демилгеси менен токтотулганына караганда, өкмөт мурдагы бийликтердин тушундагыдай болуп, кээ бир депутаттарды өз тарабына тартуу аракетин көрүп жаткандай сезилет.

- "Кумтөрдөгү" Кыргызстандын үлүшүн 67 пайызга чыгаруу аракети жүрүп жатпайбы. Буга жетише алабызбы? Бул канчалык реалдуу болушу мүмкүн? Адистер "Центерра" буга макул болбойт деп жатышат.

- Буга “Центерра” кош колдоп макул болот деп ойлойм. Анткени бул ишкана – аябай коррупциялашкан компания. Алар 268 тонна алтын өндүргөнүн айтып жатат. Текшере турган болсок алар 300 тоннадан ашуун өндүргөн болушу ыктымал.

Президент Атамбаев Нарынга барганда "компания Максим Бакиевге 1 миллиард доллар берген" деп айтпадыбы. Бул акча 25 тоннага жакын алтындын пулу. Аны “Центерра” кайдан алды? Ошондуктан 67 пайызга макул болуш керек. Эгер эл аралык укук боюнча жана биздин мыйзамдар менен коррупция далилденсе, компаниянын бүт мүлкү конфискацияланууга тийиш болуп калат.

- Эгер макул болбой койсочу? Анда депутаттар айткандай 2009-жылкы Кумтөр келишимин денонсациялоо талабы коюлат. Бул демек соттошуу жолу. Ушул жолду тандаганга кандай карайсыз?

- Бул эми убакыттын иши. “Центерра” 67 пайызга макул болгон учурда деле, Башкы прокуратура компаниянын ишинде коррупциянын элементтери бар болгонун айтып жатпайбы. Параны берген да күнөөлүү, алган да күнөөлүү. Ошондуктан убагы келгенде “Центерра” жоопкерчиликтен качышы да мүмкүн.

Экинчи жагынан алганда, кенде алтын деле калбады болуш керек. Жыйырма жылдын ичинде казып бүтөөрү айтылган. Көп болсо 5 жыл калгандыр. Бизге ууга толгон карьерлер эле калат, “Центерра” кете берет.

- Кумтөргө байланыштуу меморандумдан улам депутаттар өкмөттүн кетишин да талап кыла баштады. Бул канчалык туура талап болуп жатат?

- Бул туура эле маселе деп ойлойм. “Кумтөр” буга бир гана себеп болушу мүмкүн. Андан башка Батукаевдин иши боюнча жооптуу. Өкмөттүн, азыркы бийликтин ишинин маңызы Бакиевдин бийлигинен айырмасы деле жок болуп баратат. Сарууда митингге чыккандарды эл душманы катары сыпаттап жатышат. Садыр Жапаровго бардык кинени коюп атышпайбы. Бир кезде Бекназаровду ошентишкен болчу...

Эки күн жүргөн талкууда меморандумда каралган жаңыдан түзүлө турган "Кумтөр" биргелешкен ишканасында үлүштөрдүн 50 пайыздан бөлүнүшүнө каршы депутаттар басымдуулук кылды. Ошол эле мезгилде сүйлөшүүлөрдү улантуу үчүн өкмөткө дагы убакыт берүү сунушталды.


Мурдагы келишимдерди жокко чыгаруу талабы


Жогорку Кеңеште эки күндөн бери Кумтөр боюнча талкууда депутаттар жалпысынан “Центерра голд инк” менен кыргыз өкмөтү жетишкен меморандумду сынга алышты. Алар канадалыктар Кыргызстанды буга чейин да алдап келген, дагы да алдап жатат деген пикирде болушту. Мына ошого жараша парламент тарабынан даярдалган токтом долбоорунда меморандумду жараксыз деп табуу сунушталды. Бирок депутаттар токтом долбоорун кабыл алууну кийинки жумаларга калтырды. Бул “Республика” фракциясынын лидери Назарали Ариповдун сунушу менен кабыл алынды.

Талкуунун жыйынтыгы жана депутаттардын сунуштары менен даярдалган токтом долбоорундагы негизги пункттар тууралуу “Ата Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Текебаев буларды билдирди:

- Биринчиси - өкмөттүн меморандуму Кыргызстандын кызыкчылыгына туура келбейт деп, аны жактырбоо. 10-декабрга карай 2009-жылкы жана 2003-жылкы келишимдерди жокко чыгаруу боюнча мыйзам долбоорун киргизүү.

Бул токтом долбооруна депутаттар эми Курман айттан кийинки жыйындарында добуш бере турган болушту.


Өкмөт сүйлөшүүнү улантууга даяр


Канадалыктар менен сүйлөшүү жүргүзүп, азыркы меморандумга жетишкен өкмөттүн реакциясына келе турган болсок, алар меморандумду чечкиндүү коргоп чыккан жок. Маселен, юстиция министри Алмамбет Шыкмаматов өкмөт парламент кабыл алган чечимди аткарат деп чыкты:

- 2003-2004-жылы реструктуризация болуп жатканда ошол кездеги Жогорку Кеңештин Мыйзам чыгаруу палатасы бир эмес, эки токтом кабыл алган. Ошол эки токтомду тең өкмөт аткарбастан, Кумтөр боюнча реструктуризацияга барган. Азыр сиздер кабыл алган чечимди өкмөт антип четке кага албайт. Бул маселе боюнча сиздер кандай чечим кабыл алсаңыздар, өкмөт аны аткарууга милдеттүү жана аны Конституция өкмөттөн талап кылат.

Өкмөт башчы Жантөрө Сатыбалдиев меморандумду колдоого чакырган менен “Центерра” менен сүйлөшүүлөрдү улантууга даярдыгын, ага катышууга фракция лидерлерин чакырды:

- Ар бир фракциядан лидерлер кирип, өкмөт жүргүзүп жаткан сүйлөшүүлөргө жардам берип, мындан ары да жакшырта турган болсо, бул кыргыз элинини байлыгы.

Фракциялар ичинен “Ата-Журт” фракциясы чукул жыйын өткөрүп, Кумтөр боюнча бардык келишимдерден чыгууну өкмөттөн талап кылды. “Ата Мекен” фракциясы да меморандумду кескин сынга алды. Бирок өкмөт сүйлөшүүлөрдү улантыш керек деген пикирди жактырды. Бирок ошол мезгилде 2003-жылкы жана 2009-жылкы келишимди бузуу боюнча мыйзам долбоорун даярдап келсин деген позицияда болууда.