“Азаттыктын” Түркмөнстандагы жергиликтүү эки кабарчысынын өткөн аптада камакка алынгандыгына байланыштуу бир катар эл аралык укук коргоо уюмдары санааркоолорун билдирүүдө. 7-мартта Мерет Хаммадов менен Жумадурды Овезов түркмөн полициясы тарабынан кармалып кеткенден бери алардын тагдыры белгисиз кала берүүдө. Европадагы жана АКШдагы бир катар укук коргоо уюмдары соңку күндөрү байма-бай билдирүү жасап, эл аралык коомчулукту бул маселеде кайдыгер калбоого, эки журналисттин тез арада бошотулушуна жетишүүгө чакырды.
Ооганстандын коргоо министри Абдул Рахим Вардак НАТО жетекчилиги менен Брюсселде сүйлөшүү жүргүздү. Кечээ (дүйшөмбү күнү) кечинде ал НАТОнун башкеңсесинде маалымат жыйынын өткөрүп, Ооган улуттук армиясы жакынкы төрт-беш жыл ичинде өлкөнүн коопсуздугун толук көзөмөлдөгөн аскер күчүнө айланат деген ишеничин билдирди. Ооган министринин оюнча, жергиликтүү армиянын кубатына туруштук бере албай, кас душман жанкечтилик сыяктуу жаңы аргаларга барууга мажбур болууда.
Дүйнөнүн ар кыл өлкөлөрүнүн расмий чөйрөлөрү мурдагы Югославиянын президенти Слободан Милошевичтин дүйнөдөн кайтканына байланыштуу өз мамилелерин билдире башташты. Ал адамзатка каршы кылмыш кылган деген доо боюнча Гаагадагы эл аралык трибуналда соттолуп жаткан чагында, 11-мартта абакта кайтыш болду. Анча-мынча киши ага жан тарткан менен, көпчүлүк саясатчылар Милошевичти жана анын режимин Балкандагы эң соңку согуштун башкы күнөөкөрлөрүнүн бири, он миңдеген кишинин жазыксыз жерден курман болушу үчүн айыптуу саясатчылардын бири катары эскеришти. Маркум Милошевич өзүнө коюлган доолорду эч жууткан эмес.
Жума күнү АКШ, Британия, Франция, Орусия жана Кытайдын Бириккен Улуттар Уюмундагы элчилери БУУнун Нью-Йорктогу башкеңсесинде экинчи жолу чогулуп, Ирандын өзөктүк программасы боюнча билдирүүнүн долбоорун талкуулашты. Долбоордо БУУнун Коопсуздук Кеңеши өзөктүк программа маселесин сүйлөшүүлөр аркылуу чечүү чакырыгы камтылаары жана анда Иранга каршы кандайдыр-бир чаралар жөнүндө айтылбагандыгы Батыш басма сөз каражаттарына маалым болду.
Ирактын шийи лидерлеринин бири, Ирактагы Исламдык Ыңкылап уюмунун Жогорку Кеңешинин башчысы Абдул Азиз ал-Хаким өлкөнүн сунний жана шийи жамааттарын ынтымакка чакырды. Шаршембиде Самарра шаарында шийилердин ыйык жайларынын бири саналган ал-Аскариййа мечити жардырууга дуушар болуп, жалпы Ирак боюнча суннийлер менен шийилердин өз ара кагылышуусунун жаңы толкунун жаратты. Кагылышуулардан улам дээрлик 130дай адам набыт болду. Ирак өкмөтү болсо кагылышууларды болтурбоо үчүн Багдадда коменданттык саат жарыялады. Коменданттык сааттын тартиби жума күнү дээрлик дурус сакталганы кабардалууда.
Ошентип, Батышта Ыйсанын туулган күнүн белгилөө менен байланыштуу шаан-шөкөткө мол майрам күндөр – Кристмас да башталды. Католик жана протестант үй-бүлөлөр гана эмес, христиан динин үстүрт гана кабыл алган адамдар да балатыларды кооздоп, салттык майрамдык тамак-ашты даярдап, бала-чакасына белек-бечкек даярдоо менен алек. Кристмасты такыба христиандар гана эмес, дин менен иши болбогон европалык бүлөлөр да белгилейт. Чехиянын ордо шаары Прагада бул майрам кандайча майрамдалат?
Он чакты күн мурда Тегеранда айрым европалык элчиликтердин кеңселеринин маңдайында Иранда эптеп жан сактап жаткан бир катар өзбекстандык качкындар демонстрация өткөрүп, Батыш өлкөлөрүнөн саясий баш паана берүүнү талап кылышкан. Алар өз атажуртуна кайтчу болсо, «террорчу» катары айыпталып, абакка түшөрү ажеп эмес. Көз каранды эмес кыргызстандык байкоочунун айтымында, Ирандагы өзбек качкындарынын турмушу өтө оор мүшкүл менен эриш-аркак өтүүдө.
Бүгүн Татарстандын ордо шаары Казандын миң жылдык торколуу тою менен байланыштуу иш-чаралар КМШ өлкөлөрүнүн мамлекет башчыларынын саммити менен коштолду. Эзелки түрк тилдүү булгарлардын журту болуп, андан соң булгарлар менен кыпчактарга жуурулган түрк-монгол тектүү нечендеген элдердин мекени болуп келген Казан шаары он алтынчы кылымдын ортосунда гана Орус падышалыгы тарабынан каратылып алынган. Ушул тапта Казан шаары евразиялык маданий чордондордун бири катары маалым.
Бүгүн, жума күнү, Казакстандын Конституциялык кеңеши өлкөдөгү кезектеги президенттик шайлоо үстүбүздөгү жылдын декабр айынын алгачкы жекшембисинде өткөрүлөөрү тууралуу чечимин жарыялады. Эми бул маселе боюнча парламенттин төмөнкү палатасы өз резолюциясын кабыл алууга тийиш. Демек, парламентте Конституциялык кеңештин чечими тастыкталса, анда 4-декабрда коңшу Казакстан жаңы мамлекет башчынын ким болоорун тикелей шайлоо аркылуу аныктайт.
Азык-түлүк саясатын иликтеген эл аралык институт Африкадагы ачарчылыкты жоюуга багытталган иш-аракеттердин мажирөө жүрүп жатышы үчүн континенттеги өлкөлөрдүн бир катарынын өкмөттүк саясаты да себепкер болууда деп санайт. Өнүккөн өлкөлөрдүн айыл чарба саясаты да африкалыктардын турмушуна кедергисин тийгизүүдө. Эгерде акыбал өзгөрбөй турган болсо, анда 2025-жылга карата миллиондогон африкалык балдар ачарчылыктын зардабынан чыга албай кала бериши ыктымал, деп алиги институттун адистери эскертишет.
Бириккен Улуттар Уюму «Жаштар үчүн аракет» аттуу дүйнөлүк программаны кабыл алгандан бери он жылдын жүзү болду. 12-август – Жаштардын күнүнө карата Бириккен Улуттар Уюму бардык өлкөлөрдүн бийликтерин жаштар саясаты боюнча өз милдеттенмелерин аткарууга чакырды.
Америкалык Би-29 аскер учагы 1945-жылдын 6-августунда жапондук Хиросима шаарына таштаган бомба шаарды тыптыйпыл кылып, анын 100 миңдей тургуну дароо набыт болгон. Көп узабай, 40 миңдей киши ак кан, рак сыяктуу ар кыл оорулардын айынан өмүрүнөн эрте ажыраган. Тирүү калган азганактай хиросималыктар дүйнө коомчулугуна үзгүлтүксүз чакыруу жасап, өзөктүк куралдын алааматын мындан ары болтурбоого үндөп келишет.
Кыргызстанга иш сапар менен келген АКШнын Коргоо катчысы Доналд Рамсфелд шейшембиде (эртең) Кыргызстандын жаңы жетекчилиги менен жолугуп, сүйлөшүү жүргүзөт. Рамсфелддин Бишкек сапары президент болуп шайланган Курманбек Бакиевдин «расмий Вашингтон Манас аба майданындагы Ганси аскер базасындагы аскерлерин чыгарып кетүү мөөнөтүн аныкташы керек» деген билдирүүсүнөн кийин жасалып жаткандыктан, эл аралык коомчулукта да бул маселе өзгөчө назарда турууда.
Британиянын ордо шаарында бейшембиде төрт жерде бомба жардыруу аракети болуп, колго жасалган бомбалардын негизги жардыргыч заты эмес, чакан дүрмөтү гана жарылган болчу. Полиция бул жардыруу аракетинин артында тургандарды иликтөөсүн улантууда. Адистердин айтымында, 7- жана 21-июлдагы жардыруулардын окшош жагдайлары арбын. Алар жергиликтүү коомчулукка тийгизген психологиялык терс таасир да өлчөөсүз зор болду.
Ирак премьер-министри Ибрагим ал-Жаафари бүгүн Тегеранда иш сапарын улантууда. Ал расмий Тегеран менен аймактагы коопсуздук жана эки өлкөнүн болочокку мамилелери тууралуу сүйлөшүү жүргүзөөрү алдын-ала белгиленген. 1980-жылдары бул эки коңшу өлкө өз ара согушкандан бери алгачкы жолу Ирактын жогорку расмий жетекчиси Иран жергесинде сапарда жүрөт. Серепчилердин айтымында, Багдадда шийилер үстөмдүк кылган өкмөт орногондон бери, Ирак менен Ирандын өз ара алакаларын чыңдаганга олуттуу өбөлгө түзүлүп калды.
Бүгүн Британиянын ордо шаары Лондондун чордонунда бир нече ирет жардыруу болду. Анын башкы буталарынын бири – Лондондун метро системасы болду, андан тышкары үч автобус жардырылганы кабардалууда. Бул окуя өлкөнүн Шотландия аймагында Чоң сегиздиктин өлкө башчылары өздөрүнүн кезектеги саммитине жыйылып жатканда орун алды.
Алдын-ала эсептөөгө караганда, Иранда жума күнү өткөрүлгөн президенттик шайлоонун алгачкы айлампасында эч бир талапкер элүү пайыз добуш ала алган жок. Шайлоонун экинчи айлампасы келээрки жумада – июндун 24үндө өткөрүлмөкчү. Мурдагы президент, эскичил исламчылардын өкүлү Акбар Хашеми Рафсанжани башка атаандаштарынан көбүрөөк (21 пайыздай) добуш алганы, ага куйрук улаш алдыга чыгып келген атаандашы – Тегерандын шаар акими, эскичил саясатчы Махмуд Ахмадинежад экендиги кабардалды. Серепчилердин айтымында, Ирандагы соңку президенттик шайлоо коомдогу ар кыл саясий күчтөрдүн тирешүүсү мында ары да курчуй тургандыгынан кабар берет.
Бүгүн (жекшембиде) Монголияда президенттик шайлоо өткөрүлдү. Шайлоонун жыйынтыгы дүйшөмбү күнү белгилүү болоору күтүлүүдө. Президенттик кызмат үчүн атаандашып жаткан төрт кишинин бирөө да 50 пайыз добуш албай турган болсо, анда алдыга озуп чыккан эки талапкер экинчи айлампада ат салышат.
«Нюсуик» журналы «америкалык тергөөчүлөр Куба аралындагы Гуантанамо жергесинде жайгашкан АКШнын аскер базасындагы террорчу катары шектелгендер кармалган абакта Куранга шек келтирди» деп жазылган макаласындагы маалыматтарды кайра өзү төгүнгө чыгарды. Бул макаланын айынан бир катар мусулмандык мамлекеттерде АКШга каршы демонстрациялар болгон. Маселен, Ооганстанда ушундай жыйындар кагылышууга айланып, бери дегенде 15 киши өлгөн. Макала май айынын башында жарык көргөн эле...
Өзбекстандын Анжыян шаарында өткөн жума күнү орун алган кандуу кагылышуулар тууралуу дүйнө жүзүндө ар кыл пикирлер айтылып келет. Өзбек президенти Ислам Каримов тыйуу салынган диний партия – «Хизбу-т-Тахрирдин» өкүлдөрүн соңку көзголоңдун уюштуруучусу катары айыптап чыкты. Бул уюм аймакта исламдык мыйзамга – шариятка негизделген мамлекетти курууну көздөйт. Козголоңду кыйратуу маалында 500дөй киши набыт болгону айтылууда. Орусия дароо расмий Ташкенди колдоп чыкты. Айрым адистердин оюнча, Батыш өлкөлөрү, Британияны жана айрым эл аралык уюмдарды эске албаганда, окуяга дээрлик үстүрт мамиле кылууда.
Дагы жүктөңүз
