Баткендеги Өзбекстандын Сох, Кыргызстандын Өзбекстандагы Барак эксклавдарына жол качан ачылаары дале белгисиз.
Бирок эки тараптуу сүйлөшүүлөрдүн натыйжасында темир жолдогу чек аранын эки тарабында топтолгон жүк тарткан вагондор кыймылдай баштады. Кыргызстан менен Өзбекстан азырынча ушул токтоп турган жүктү ар кимиси өз тарабына өткөрүп алууну гана макулдашты. Темир жол бекеттеринин биротоло ачылар-ачылбасы да белгисиз.
Элдин эки талабы
Кыргызстандын Чек ара кызматынын башчысы Токон Мамытов узаган аптада Баткендин чек аралаш айылдарын кыдырып, элдин талабын угуп кайтты. Токон Мамытов Баткендин Өзбекстан менен чектешкен Чарбак, Согмент, Кайтпас, Жаш-Тилек айылдарынын жашоочулары менен жолугушканын айтып, алардын башкы талаптарына токтолду:
Мамытов азырынча өзбек тарап менен анклавдарга гуманитардык жардам жеткирүү боюнча гана макулдашуу ишке ашканын кошумчалады.
25-январь күнү Өзбекстан Кыргызстандын Баткен облусу аркылуу дээрлик үч жумадан бери изоляцияда калган Сох анклавына 31 чоң унаа менен азык-түлүк жана кара май алып барган. Өзбекстан ушул эле күнү өзүнүн Шаймерден айылына Баткен аркылуу 17 унаа гумжардамын да өткөрүп алды.
Ал эми Кыргызстан Ош облусунун Кара-Суу районунан чыккан 2 КамАз, 1 кичи автобус жана 4 жеңил машина гумжардамын Өзбекстандын Бирлешкен айылы аркылуу Барак эксклавына жеткирип, атайын дарыгерлер тобу барактыктардын ден соолугун текшерип, отуздай тургунду Кара-Суу райондук ооруканасына алып келип карашууда.
Буга чейин Өзбекстан темир жолдогу төрт: Кызыл-Кыя, Кара-Суу, Жалал-Абад жана Шамалды-Сай өткөрмө бекеттерин жаап, Кыргызстандын жети жүздөй вагону чек аранын эки тарабында калган. Бул боюнча да сүйлөшүүлөр жүрүп, вагондор аз-аздан өткөрүлө баштады дейт Мамытов:
- Кара-Сууда эле 280 вагон турат, кечээ 22 вагон өткөрүлдү деди. Азыр да бирин-серин өтүп жатат. Көзөмөл өткөрмө бекеттери боюнча да сүйлөшүүлөрдү улантып жатабыз.
Токон Мамытов чек арадагы жүктөр ташылып бүткөн соң темир жол бекеттери кайрадан жабылышы мүмкүндүгүн, темир жолду толугу менен ачуу боюнча сүйлөшүүлөр улантылаарын кошумчалады.
Кыргыз-өзбек чек арасындагы Сох анклавындагы окуялардан кийин көпчүлүк чек ара бекеттери жабылган. 17-январда Өзбекстан 4 темир жол бекетин да жапкан болчу.
Эл эмнеге нааразы?
Анткен менен чек аралаш кыргыз айылдарынын тургундары бийликтерге дале нааразы болуп жатышат. Даттануубуздан такыр майнап чыкпай, эми айыл аксакалдарынан өкүлдөрдү атайын Бишкекке жөнөтүүгө камынып жатабыз дейт Баткендин чек арадагы Жаш-Тилек айылынын тургуну Касиет айым:
- Беш аксакалды Бишкекке жөнөтөбүз деп жатышат. Талаптарыбызды чечип беришсе жакшы болмок, кышта жумуш жок, көчөгө чыгып жолдорду тосуп, Өзбекстандын машиналарын өткөрбөй өзүбүз карап атабыз. Эртең эле жаз келсе талаа иштери башталат, анда биз эмне кылабыз? Өткөндө эле айылдан өкүлдөр Бишкекке барышса, баары чечилет деп жиберишкен экен. Аткарылган жок. Эми дагы 5 кишини Бишкекке жөнөтөбүз.
Ошентип 5-6-январда кыргыз-өзбек чек арасында болгон чатактан кийин чек араларды ачуу боюнча сүйлөшүүлөр натыйжа бере элек. Кыргызстан жаңжалдагы чыгымдарды төлөп берүүсүн талап кылып, Өзбекстандын Сох анклавына жолду жапса, 17-январдан тарта Өзбекстан кыргыз-өзбек чек арасындагы "Достук”, “Маданият”, “Кең-Сай” өткөрмө бекеттерине чектөө киргизип, Кызыл-Кыя өткөрмө бекетин 18-январдан бери толук жаап салган. Кийинчерээк эки өлкөнү туташтырган темир жол өткөрмөлөрү да өзбек тараптан толугу менен жабылган.
Чек аралардын жабылуусунан Өзбекстандын 60 миң калкы бар Сох районунун жана 300 чамалуу кожолук жашаган Кыргызстандын Барак айылынын тургундары жабыр тартууда.
Элдин эки талабы
Кыргызстандын Чек ара кызматынын башчысы Токон Мамытов узаган аптада Баткендин чек аралаш айылдарын кыдырып, элдин талабын угуп кайтты. Токон Мамытов Баткендин Өзбекстан менен чектешкен Чарбак, Согмент, Кайтпас, Жаш-Тилек айылдарынын жашоочулары менен жолугушканын айтып, алардын башкы талаптарына токтолду:
Токон Мамытов
- Эл биринчи кезекте чек араны аныктап-тактоо иштерин аяктап, анан чек арабызды тоссо деп айтып жатышат. Экинчиден, коопсуздук маселеси. Чек аралаш айылдардын тургундары биздин, балдарыбыздын, айылыбыздын коопсуздугун сактап бергиле дешти.Мамытов азырынча өзбек тарап менен анклавдарга гуманитардык жардам жеткирүү боюнча гана макулдашуу ишке ашканын кошумчалады.
25-январь күнү Өзбекстан Кыргызстандын Баткен облусу аркылуу дээрлик үч жумадан бери изоляцияда калган Сох анклавына 31 чоң унаа менен азык-түлүк жана кара май алып барган. Өзбекстан ушул эле күнү өзүнүн Шаймерден айылына Баткен аркылуу 17 унаа гумжардамын да өткөрүп алды.
Ал эми Кыргызстан Ош облусунун Кара-Суу районунан чыккан 2 КамАз, 1 кичи автобус жана 4 жеңил машина гумжардамын Өзбекстандын Бирлешкен айылы аркылуу Барак эксклавына жеткирип, атайын дарыгерлер тобу барактыктардын ден соолугун текшерип, отуздай тургунду Кара-Суу райондук ооруканасына алып келип карашууда.
Буга чейин Өзбекстан темир жолдогу төрт: Кызыл-Кыя, Кара-Суу, Жалал-Абад жана Шамалды-Сай өткөрмө бекеттерин жаап, Кыргызстандын жети жүздөй вагону чек аранын эки тарабында калган. Бул боюнча да сүйлөшүүлөр жүрүп, вагондор аз-аздан өткөрүлө баштады дейт Мамытов:
- Кара-Сууда эле 280 вагон турат, кечээ 22 вагон өткөрүлдү деди. Азыр да бирин-серин өтүп жатат. Көзөмөл өткөрмө бекеттери боюнча да сүйлөшүүлөрдү улантып жатабыз.
Токон Мамытов чек арадагы жүктөр ташылып бүткөн соң темир жол бекеттери кайрадан жабылышы мүмкүндүгүн, темир жолду толугу менен ачуу боюнча сүйлөшүүлөр улантылаарын кошумчалады.
Кыргыз-өзбек чек арасындагы Сох анклавындагы окуялардан кийин көпчүлүк чек ара бекеттери жабылган. 17-январда Өзбекстан 4 темир жол бекетин да жапкан болчу.
Эл эмнеге нааразы?
Анткен менен чек аралаш кыргыз айылдарынын тургундары бийликтерге дале нааразы болуп жатышат. Даттануубуздан такыр майнап чыкпай, эми айыл аксакалдарынан өкүлдөрдү атайын Бишкекке жөнөтүүгө камынып жатабыз дейт Баткендин чек арадагы Жаш-Тилек айылынын тургуну Касиет айым:
- Беш аксакалды Бишкекке жөнөтөбүз деп жатышат. Талаптарыбызды чечип беришсе жакшы болмок, кышта жумуш жок, көчөгө чыгып жолдорду тосуп, Өзбекстандын машиналарын өткөрбөй өзүбүз карап атабыз. Эртең эле жаз келсе талаа иштери башталат, анда биз эмне кылабыз? Өткөндө эле айылдан өкүлдөр Бишкекке барышса, баары чечилет деп жиберишкен экен. Аткарылган жок. Эми дагы 5 кишини Бишкекке жөнөтөбүз.
Ошентип 5-6-январда кыргыз-өзбек чек арасында болгон чатактан кийин чек араларды ачуу боюнча сүйлөшүүлөр натыйжа бере элек. Кыргызстан жаңжалдагы чыгымдарды төлөп берүүсүн талап кылып, Өзбекстандын Сох анклавына жолду жапса, 17-январдан тарта Өзбекстан кыргыз-өзбек чек арасындагы "Достук”, “Маданият”, “Кең-Сай” өткөрмө бекеттерине чектөө киргизип, Кызыл-Кыя өткөрмө бекетин 18-январдан бери толук жаап салган. Кийинчерээк эки өлкөнү туташтырган темир жол өткөрмөлөрү да өзбек тараптан толугу менен жабылган.
Чек аралардын жабылуусунан Өзбекстандын 60 миң калкы бар Сох районунун жана 300 чамалуу кожолук жашаган Кыргызстандын Барак айылынын тургундары жабыр тартууда.