Сымап менен кармалгандар уулуу затты кайдан алганын айта элек.
ИИМдин Баңгизаттарга каршы күрөш башкармалыгынын басма сөз катчысы Жанна Сатарбаева шектүү жарандар сымапты сатууга аракет кылган жеринен колго түшкөнүн айтып берди:
- 2019-жылдын 3-февралында Ош шаарында уулуу заттарды сатып жаткан жеринен эки жаран кармалган. Текшере келгенде ал сымап болуп чыкты. Кылмышка шектүүлөр аны кайдан алганы жана бул ишке тиешеси бар башка жарандарды да аныктоо иштери жүрүп жатат. Азырынча сымапты аткезчилик жол менен алып келген деп шек санап турабыз.
Кыргызстанда сымапты мыйзамдуу түрдө Айдаркендеги комбинат гана өндүрөт. Андан тышкары Кадамжай районунда "Чаувай кени" кичи ишканасы казып алат. Бул жерде өндүрүлгөн сымап товар түрүндө эмес, байытылып, флютоконцентрат түрүндө сатылат.
Бирок Айдаркен сымап комбинатынын директору Толубай Салиевдин айтымында, бул уулуу затты Кыргызстандын түштүгүндө жапайы жол менен өндүргөндөр да жок эмес.
- Сымапты эски калдыктар жаткан жерден топтоп алса болот. Ал өтө уулуу келет. Ноокат районундагы Улук-Тоо деген кен бар, азыр ошол жерден жапайы жол менен казып жатышат. Учурда Тажикстанда да көп өндүрүлүүдө. Алар чек арадан аткезчилик жол менен алып өтүшөт. Жапайы жол менен өндүргөндөр сымапты жашыруун сатканга аракет кылышат. Анткени аларда лицензия жок. Лицензия бизде гана бар. Бирок биз сымапты Кыргызстандын ичинде сатпайбыз. Биздин комбинат аны металл түрүндө өндүрүп, тышка экспорттойт.
Толубай Салиев Кыргызстанда сымапты кайра иштете турган ишкана жок экендигин да кошумчалады.
- Биз негизинен Орусияга экспорттойбуз. Өткөн жылы Британияга, Бириккен Араб Эмираттарына саттык. Бизде көзөмөл бар. Сымап куюлган бир флаяганын салмагы 34 килограмм чыгат. Анын бирөө 1200 АКШ долларына бааланат. 1 килограмм сымап 30 АКШ долларына сатылат. Биздики металл түрүндө, адамга, чөйрөгө зыяны жок. Ал эми жапайы жол менен казып алгандар жашыруун сатууга аракет кылышат, - деди Салиев.
Эске сала кетсек, Айдаркен сымап комбинатынын продукциясы тазалыгы боюнча дүйнөлүк эталон болуп саналат.
"Азаттыктын" архиви: Айдаркен сымап комбинаты ишке кирди. 14-ноябрь, 2018-жыл
Буга чейин да Ош шаарында, Баткен, Ош облустарынын аймагында сымап жана башка уулу заттар менен кармалгандар болгон.
Ош шаардык ички иштер башкармалыгынын өкүлү Замир Сыдыковдун айтымында, сымап, күкүрт кислотасы ж.б. уулуу заттарды сатууга шек саналгандар Жаңы кодекстин 270тен 278ке чейинки беренелеринин негизинде жоопко тартылат.
Ага ылайык кылмышка шектүү 140 миң сом айып пул төлөйт же беш жылдан жети жарым жылга чейин эркинен ажыратылат.
- Ош шаарынын аймагында уулуу заттарды жана сымап сатууга аракет кылган жарандар кармалган. Аларды тергөө иштеринен кийин сотко өткөрүп бергенбиз. Алардан алынган далил заттар атайын комиссиянын катышуусунда жок кылынат.
Күч кызматтары сымап же уулуу заттар бир өлкөдөн Ош аркылуу башка өлкөлөргө өтүп кетерин айтышат. 3-февраль күнү 100 килограммдан ашуун сымап менен кармалган эки жаран учурда убактылуу кармоочу жайга киргизилип, тергөө иштери уланып жатат.
Википедия: Сымап ( Hg) – Д. И. Менделеевдин мезгилдик системасында IIВ тобундагы элемент. Табыгый массалык сандары 196Hg, 198Hg, 199Hg, 200Hg, 201Hg, 202Hg, 204Hg болгон жети туруктуу изотоп аралашмасынан турат жана алардын ичинен кеңири тараганы 202Hg. Ал өндүрүштө кеңири колдонулат.
