Шейшембиде казакстандык эркин журналист Асхат Шарипжанов Алматы шаарындагы № 7-ооруканада көз жумду. Аны өткөн жума күнү кечинде Алматы шаарында бир автомашина коюп кеткен. Расмий бийликтер муну жол кырсыгына чегерүүдө, ал эми айрым казакстандыктар бул окуянын артында саясий себептер да бар болушу мүмкүн деп түкшүмөлдөшөт.
Палестин жетекчиси Йасир Арафат Газа аймагындагы дүрбөлөңдүү кырдаалды жакшыртуунун айласын издеп, өткөн апта соңунда эле коопсуздук күчтөрүнүн башчысы болуп дайындалган жээни Муса Арафатты кайра кызматтан алууга мажбур болду. Бул кызматты мурда ээлеп келген бригада генералы Абдел Разак Мажаиде кайра өз ордуна отурууга макулдук берди. Палестин оппозициясы Йасир Арафаттын жээнин коррупциянын символу катары айыптап чыккан.
Түркмөн бийлигин кулатууга чакырган баракчалар өткөн аптадан бери Ашгабат шаарынын базарларынан табылууда. Баракчаларды ким же кайсы уюм таркатып жатканы анык эмес. Бирок баракчалардын пайда болушунун өзү эле авторитардык өкмөт тарабынан толугу менен көзөмөлдөнүп турган коомдо мындай системага каяша кылуунун аргаларын издегендер бар экенин айгинеледи.
Лорд Фредерик Батлер жетектеген комиссия Ирак боюнча британдык чалгын кызматтарынын маалыматын кылдат карап чыгып, чалгынчылардын баяндамасында бир катар мүчүлүштүктөр болгонун белгиледи. Бирок аларды чалгын кызматтары атайылап жасабагандыгы да баса көрсөтүлдү. Британ премьери Тони Блэр бул баяндама жарыяланган соң өз пикирин билдирип, Саддам Хусейнди кызматтан кетирүү туура кадам болгон деген мурдагы оюн кайталады.
Кошмо Штаттардын тышкы саясатын тейлеген кеңсе – Мамлекеттик департамент шейшемби күнү кечинде атайын жарыя кылып, быйыл Өзбекстанга бериле турган 18 миллион доллардык жардамды өлкөдөгү адам укуктарынын одоно бузулуп жатышына байланыштуу убактылуу токтотоорун билдирди. Ооганстандагы террорчулукка каршы күрөштө Өзбек режими өзүнө өнөктөш. Деги, расмий Вашингтондун сыны жана кысымы Өзбекстанга чукул өзгөрүүлөрдү алып келе алабы?
Түркмөнстан өткөн жекшемби күнү өлкөгө берилип жаткан орус тилиндеги «Маяк» радиосунун берүүлөрүн токтотту. Бул – сырткаркы дүйнөдөн Түркмөнстанга мыйзамдуу келип жаткан эң соңку үналгы каналы болчу. Калктын басымдуу бөлүгүнүн сырткарыдан сателлит аркылуу кабар алуу мүмкүнчүлүгү жок. Демек, алар толугу менен маалымат түнүнө кабылды дешке болот. Расмий Ашгабат бул кадамды техникалык мүчүлүштүктөрдү оңдоо зарылдыгы менен түшүндүрүүдө, бирок расмий Кремль бул себепти шылтоо катары көрүп, Ашгабаттан расмий түшүндүрмө берүүнү талап кылууда.
Эми Ирактын өз коңшулары менен карым-катнашы тууралуу серепке назар салыңыздар. Жекшембиде Сириянын ордо шаары Дамаскта болуп кайткан Ирактын убактылуу өкмөтүнүн вице-премьер-министри Бархам Салих коопсуздук жаатында өз ара түшүнүшүүгө жетишилгенин айтты. Анын сөзүнө караганда, алты жүз чакырымдык орток чек ара күчөтүлгөн көзөмөлгө алынып, исламчы жоочулардын андан ары-бери өтүүсүнө тоскоол кылынмакчы. Деги, Багдад өз коңшулары менен алакасын кантип жүргүзүшү керек?
Бүгүн Маскөөдөн суук кабар келди. Чыгаан түрколог жана кыргыз таануучу Эдгам Рахимович Тенишев жекшембиде (июлдун 11инде) 83 жашында дүйнөдөн кайтты. Ал фу-йү кыргыздары жана лобнордуктар, сары-уйгурлар сыяктуу ички азиялык калктардын кыргыздар менен этностук тарыхый байланыштары тууралуу олуттуу тыянактарын илимге киргизген окумуштуу эле.
Эми «Дин жана коом» аттуу салттык берүүбүздүн кезектеги чыгарылышына назар салыңыздар. Иракта ушул тапта азганактай болсо да армян жамааты байырлайт. Соңку согуш маалында алардын турмушу да кыйынчылык менен өттү. Ошого карабастан, алар көөнө замандан берки динин сактап, армян чиркөөсү аркылуу жамааттык тиричилигин кечирүүдө.
Бириккен Улуттар Уюмунун өзөктүк куралдарга көзөмөл жүргүзүү агенттигинин жетекчиси Мохаммед эл-Барадейи шаршембиде Израилдин өзөктүк программа боюнча жооптуу жетекчилери менен сүйлөшүү жүргүздү. Эл-Барадейи бүткүл Жакынкы Чыгыш аймагын өзөктүк куралдардан эркин чөлкөмгө айлантуу үчүн Израил менен баарлашуу жараянын баштагысы келгенин айтты. Расмий Тел-Авив болсо өзүндө өзөктүк куралдын бар же жогун ачык айтпай турган, «сыр чүмбөтүн жамынган» саясатын улантып келет.
Бүгүн АКШнын президенттигине талапкер демократ Жон Керри вице-президенттикке талапкер катары сенатор Жон Эдвардсты сунуш этти. Бул жөнүндө сенатор Керри бүгүн түндүк-чыгыштагы Питтсбург шаарындагы колдоочулары менен жолугушуусунда жарыялады. Бул эки демократ саясатчы эми азыркы президент Жорж Буш жана вице-президент Дик Чейни менен быйылкы ноябр айында өтүүчү президенттик шайлоодо атаандашмакчы.
Ирактагы айрым куралчан топтор барымтага алган америкалык жоокер – Васиф Али Хасундун жакындары барымтачыларга кайрылып, анын өмүрүн сактагыла деп жалбарышууда. Ал эми Ирактын убактылуу өкмөтүнүн башчысы Айад Алави АКШ аскерлеринин козголоңчуларга каршы жүргүзүп жаткан өнөктүгүнө колдоо көрсөттү.
Ирактын жаңы убактылуу өкмөтүнө эгемендик ыйгарым укуктары өткөрүлгөндөн бир апта өткөн соң, расмий Багдад эл аралык коомчулук менен жаңы деңгээлде карым-катнаш түзүү аракеттерин чамдатты. Бирок бул да оңой-олтоң иш эмес. Багдадга өлкөгө өз бейпилдик күчтөрүн жөнөтүү ниетин билдирген айрым коңшу мамлекеттердин сунушун четке кагууга туура келди.
Жума күнү (июлдун 2синде) Бириккен Улуттардын Билим берүү, илим жана маданият тармагындагы уюму – ЮНЕСКО (UNESCO) – Кытайдагы Сучжоу шаарында өтүп жаткан жыйынында эл аралык коомчулук жалпылап сактап калышы керек болгон эстелик жайлардын тизмесине дагы он беш эстеликти киргизди. Алардын арасында Казакстандагы Тамгалы жергесиндеги аска таштагы сүрөттөр, Монголиянын Орхон дарыясынын өрөөнүндөгү орто кылымдардан калган эстеликтер комплекси, Ирандагы. Жапониядагы, Орусиядагы жана башка өлкөлөрдөгү көөнөргүс мурастар сакталган жайлар бар. Бул тизмедегилердин ичинен Ички Азиядагы Орхон өрөөнүндөгү эстеликтер кыргыздар үчүн өзгөчө мааниге ээ.
Ирактын убактылуу өкмөтү түзгөн атайын трибуналдын башчысы Салим Чалабинин айтымында, адамзатка каршы кылмыштары жана согуш кылмыштары үчүн айыпталып жаткан өлкөнүн мурдагы президенти Саддам Хусейндин жана анын жөкөрлөрүнүн үстүнөн дүргүзүлчү сот адилет жана калыс болмокчу. Сотко кыр көрсөтүп, аны тааныбай турганын кесе айткан Саддамдан айырмаланып, алгачкы жолу сот салына келтирилген анын жөкөрлөрү өздөрүн көлөкөдө тутууга аракеттеништи.
Кошмо Штаттардагы таланттуу актерлордун жана өз муунун коомдогу көйгөйлөр тууралуу терең ойлондурууга жетишкен кино жылдыздардын бири – Марлон Брандо бейшемби түнү 81ге караган чагында дүйнөдөн кайтты. Оскар сыйлыгына эки жолу татыган бул киноактер «Деңиз жээгинде» жана «Киндик ата» деген жана башка тасмалардагы аткарган ролу аркылуу азыркы дүйнөлүк кино өнөрүнүн жаңы сереге чыгышына олуттуу салым кошкон.
Босния менен Герцеговинадагы БУУнун башкы өкүлү Пэдди Эшдаун босниялык сербдердин 60тан ашуун жогорку кызматтарды ээлеген жетекчисин кызматынан бошотту. Мурдагы босниялык сербдердин жетекчиси, согуш кылмыштары боюнча айыпталып жаткан Радован Каражичтин камакк алынбай жатканы бул кадамдын башкы себеби болду. Каражичти Гаагадагы эл аралык трибунал издөөгө алууда. Кызматтан кетирилгендердин арасында босниялык сербдердин парламентинин спикери да бар.
Эми ар аптанын бейшемби күнү угузулчу «Дин жана коом» берүүсүнүн кезектеги чыгарылышынын мазмуну менен таанышууга чакырабыз. Бүгүнкү сөз Британияда бүйүр кызытып талкууланып жаткан маселе – орто мектепке мусулман кызы паранжы дээрлик тулку-бойду жапкан кийим менен келиши керекпи? деген суроо тууралуу болмокчу. Британ Жогорку соту жакында чечим кабыл алып, мектеп жетекчилиги мусулман кызга окуучунун кийими жаатында жалпыга бирдей эрежесин таңуулай ала тургандыгын тастыктады.
Ирактын убактылуу өкмөтү өлкөнүн эгемендик ыйгарым укугун алгандан эки күн өтпөй, АКШ аскерлери өлкөнүн мурдагы президенти Саддам Хусейнди Багдаддын жаңы бийлигине өткөрүп берди. Саддам менен кошо башка да мурдагы жетекчилердин он бири өткөрүлдү. Алардын арасында мурдагы вице-премьер Тарык Азиз жана химиялык курал-жарактарды пайдаланууга катышы бар делген Али Хасан ал-Мажид мырзалар да бар.
Буга чейин Монголияны бийлеп келген партия парламенттик шайлоодо ири жеңилүүгө учурады. Мурдагы коммунисттердин азыркы тапта социалисттик жана лейбористтик нукту туткан Монголия Элдик Революциячыл партиясы эми Улуу Хуралда - өлкөнүн парламентинде - азчылыкты түзүп калаары ажеп эмес.
Дагы жүктөңүз
