Тажикстандын коопсуздук кызматтарынын маалыматы боюнча, 25 айыпкер Коопсуздук министрлигинин түрмөсүнөн 22-августтун түнүндө качып чыккан. Бул окуядан бир нече саат мурда Акыйкаттык министрлигине тийешелүү болгон түрмөдө атышууда беш түрмө кайгуулу окко учкан эле.
Качкан айыпкерлердин көбү бийликти кулатуу аракети деген айып менен кесилгендер болгон. Аларга дагы терроризм, маң заттарынын аткезчилиги, исламдык согушкер аракеттер боюнча кинелер коюлган. Арасында өзбек, ооган, Түндүк Кавказдан, бардыгы 11 чет элдик болгон.
Алардан эч кимиси кармала да элек, катуу кайтарылган коопсуздук министрлигинин абагынан алар кандайча качып чыккандыгы да түшүнүксүз. Качуу айыпкерлер тарабынан даярдалганбы, же сырттан жардам болгонбу, бул дагы бүдөмүк. Айрым эксперттер түрмөдөн 25тен көп адам качкан болушу мүмкүн деп шек санашууда.
Тажик бийликтери качкындардын көбүнүн кичи мекени жана исламдык оппозициянын бир кездеги таянычы болгон өлкөнүн чыгышындагы Тавил-Дара жана Рашт өрөөнүнө кошумча аскер жиберди.
Дүшөмбүдө өкмөт качкандарды колго түшүрүү үчүн атайын жумушчу тобун түздү, Интерполго, Орусияга, коңшу мамлекеттерден «коркунучтуу кылмышкерлерди» кармоого жардам суранды. Экс-президент Бакиевдин бир тууганы Жаныш Бакиев Тажикстандын аймагында болушу мүмкүн, мындан тышкары июндагы калабага тажикстандын исламчык күчтөрдүн тийешеси бар деп шектенген кыргыз бийликтери Тажикстан менен чек арасына кошумча аскер жиберди. Жергиликтүү тургундардын айтымында, бир түндө эле Тажикстандын баш калаасына жана коңшулаш Согдий дубанына баруучу жолдо бойлото аз эле дегенде жети текшерип-өткөрүү бекеттери орнотулду.
Исламдык оппозициянын мурдагы мүчөсү жана мурдагы президенттик талапкер Давлати Усмон качкындар «ар кыл күчтөр менен» күчүн бириктириши толук мүмкүн деп эсептейт:
- Тажикстанда учурда түзүлгөн кырдаалдан алганда, бул адамдар кандайдыр бир конкреттүү максатта биригишип, өкмөткө коркунуч келтире албайт. Бул өтө кыйын, бирок мүмкүн. Өкмөт да алар көп баш ооруну жаратат деп тынчсызданып жатат.
Дүйшөмбүлүк саясат таануучу Парвиз Мулложоновдун пикиринде, бул качкындар дароо эле бийликке каршы чыга албаганы менен, келечекте аларды өкмөткө каршыккан ар кандай күчтөр колдонуп кетиши ажеп эмес.
Орусиялык айрым баяндамачылар бул айыпкерлердин качышына бийлик чөйрөлөрүнөн кимдир бирөөлөрдүн тийшеси болгон болушу мүмкүн экендигин белгилешүүдө. Ал эми Давлати Усмондун ишениминде, бул окуя кооопсуздук саясатын кайра карап чыгуу зарылдыгын айгинеледи.
Качкан айыпкерлердин көбү бийликти кулатуу аракети деген айып менен кесилгендер болгон. Аларга дагы терроризм, маң заттарынын аткезчилиги, исламдык согушкер аракеттер боюнча кинелер коюлган. Арасында өзбек, ооган, Түндүк Кавказдан, бардыгы 11 чет элдик болгон.
Алардан эч кимиси кармала да элек, катуу кайтарылган коопсуздук министрлигинин абагынан алар кандайча качып чыккандыгы да түшүнүксүз. Качуу айыпкерлер тарабынан даярдалганбы, же сырттан жардам болгонбу, бул дагы бүдөмүк. Айрым эксперттер түрмөдөн 25тен көп адам качкан болушу мүмкүн деп шек санашууда.
Тажик бийликтери качкындардын көбүнүн кичи мекени жана исламдык оппозициянын бир кездеги таянычы болгон өлкөнүн чыгышындагы Тавил-Дара жана Рашт өрөөнүнө кошумча аскер жиберди.
Дүшөмбүдө өкмөт качкандарды колго түшүрүү үчүн атайын жумушчу тобун түздү, Интерполго, Орусияга, коңшу мамлекеттерден «коркунучтуу кылмышкерлерди» кармоого жардам суранды. Экс-президент Бакиевдин бир тууганы Жаныш Бакиев Тажикстандын аймагында болушу мүмкүн, мындан тышкары июндагы калабага тажикстандын исламчык күчтөрдүн тийешеси бар деп шектенген кыргыз бийликтери Тажикстан менен чек арасына кошумча аскер жиберди. Жергиликтүү тургундардын айтымында, бир түндө эле Тажикстандын баш калаасына жана коңшулаш Согдий дубанына баруучу жолдо бойлото аз эле дегенде жети текшерип-өткөрүү бекеттери орнотулду.
Исламдык оппозициянын мурдагы мүчөсү жана мурдагы президенттик талапкер Давлати Усмон качкындар «ар кыл күчтөр менен» күчүн бириктириши толук мүмкүн деп эсептейт:
- Тажикстанда учурда түзүлгөн кырдаалдан алганда, бул адамдар кандайдыр бир конкреттүү максатта биригишип, өкмөткө коркунуч келтире албайт. Бул өтө кыйын, бирок мүмкүн. Өкмөт да алар көп баш ооруну жаратат деп тынчсызданып жатат.
Дүйшөмбүлүк саясат таануучу Парвиз Мулложоновдун пикиринде, бул качкындар дароо эле бийликке каршы чыга албаганы менен, келечекте аларды өкмөткө каршыккан ар кандай күчтөр колдонуп кетиши ажеп эмес.
Орусиялык айрым баяндамачылар бул айыпкерлердин качышына бийлик чөйрөлөрүнөн кимдир бирөөлөрдүн тийшеси болгон болушу мүмкүн экендигин белгилешүүдө. Ал эми Давлати Усмондун ишениминде, бул окуя кооопсуздук саясатын кайра карап чыгуу зарылдыгын айгинеледи.
