Казакстандагы парламенттик шайлоодон кийинки чет өлкөлөргө биринчи сапарын президент Нурсултан Назарбаев 11-апрелде баштады. Ал бул күнү Тегеранга келди. Иран президенти Хасан Роуханинин чакыруусу менен башталган сапар эки күнгө созулат. Тегеранда сүйлөшүүдө эки лидер соода-экономикалык, коопсуздук маселелерин талкуулап, кыркка жакын документке кол коё турганы кабарланды.
Казакстан менен Ирандын экономикалык кызматташуусу бир топ орчундуу жана тараптар аны илгерилетүү үчүн умтулууда. Өзгөчө Иранга киргизилген санкциялар алып салынгандан кийин Астана менен Тегеран жакын өнөктөштүк жөнүндө сөз кылууда. Анын үстүнө эки мамлекет Каспий жээгиндеги мамлекеттердин катарында турат.
Казакстан маалымат каражаттарынын маалыматы боюнча, өткөн жылы эки өлкөнүн соодасынын көлөмү 650 млн. долларды түзгөн. Ал негизинен Казакстандын Иранга экспорту. Астана Иранга дан, түтүк жана жер семирткич жөнөтөт.
2014-жылы Хасан Роуханинин Казакстанга сапарында Иран жана Казакстан тышкы сооданын көлөмүн жакынкы келечекте 4 млрд. долларга жеткирүүнү көздөшкөнү кабарланган.
Эки мамлекеттин соода-экономикалык кызматташуусу өйдөлөө жолунда дейт казакстандык саясат таануучу Досым Сатпаев. Анын ырасташынча, Астана Ирандын Шанхай кызматташуу уюмуна кирүүсүнө жардам бериши ыктымал:
- Саясий жактан алганда Казакстан Шанхай кызматташуу уюмунда Ирандын кызыкчылыгын сүрөй алат. Анын үстүнө эки мамлекеттин мамилеси акыркы мезгилде тыгыз жана өнөктөштүк мүнөзгө ээ болду. Казакстанда Ирандын өзөктүк маселеси боюнча жыйындар өткөрүлгөн. Аймактык коопсуздук боюнча эки өлкө бир пикирде келатат. Бир гана Каспий боюнча эки башка пикир бар. Санкциялар алынгандан кийин Ирандын Шанхай кызматташтык уюму менен кызматташуусуна жол ачылууда.
Сатпаевдин айтуусунда, Нурсултан Назарбаевдин сапарынын максаты Казакстан товарларын Иранга чыгаруу жана кризис шартында ал жактан инвестиция тартуу.
Казак президенти Ирандан кийин Түркияга багыт алат. Ал жерде президент Режеп Тайип Эрдоган менен жолугушат. Андан сырткары Ислам кызматташтык уюмунун 13-саммитине катышат. Казакстан менен Түркия маанилүү өнөктөр. Ал жерде Нурсултан Назарбаев кризисте турган түрк-орус мамилесин жөнгө салууда ортомчу болуу аракетин улантат дейт Сатпаев:
- Анткени ал жаңжал Казакстандын экономикалык кызыкчылыктарына катуу сокку урууда. Орусиянын санкциясына байланыштуу түрк товарлары Орусияны айланып, Азербайжан, Каспий аркылуу келип жатат. Бул товарлардын кымбатташына алып келүүдө. Түркияда аймактык коопсуздук жана экономикалык кызматташуу каралат. Бул маселелер адатта чогуу талкууланат.
Экономикалык кризиске байланыштуу Казакстан менен Түркиянын соодасы кыскарган. 2014-жылдын жыйынтыгы боюнча 3 млрд. 400 млн долларды түзгөн. Эки өлкөнүн соода көлөмүн 10 млрд. долларга жеткиребиз деген максат койгон.
Түркиядан кийинки Нурсултан Назарбаевдин сапары Өзбекстанда уланат. 15-апрелде Ташкенде Ислам Каримов менен сүйлөшүү өткөрөт. Досым Сатпаевдин пикиринде, Орто Азиядагы эки ири мамлекеттин лидерлери региондогу суу маселесин сүйлөшөт. Анткени Казакстан, Өзбекстан жана Түркмөнстанды суу тартыштыгы көп тынчсыздандырууда. Ислам Каримов Астанага сапары учурунда региондо суу үчүн согуш чыгышы мүмкүндүгүн эскерткен.
Ислам Каримов үчүн суу көйгөйү эң башкы маселе болуп турат. Бул Казакстан менен Өзбекстанды жакындаштырууда.
Кыргызстан менен Өзбекстандын ортосунда курчуп кеткен абалды Ислам Каримов көтөрүшүнө күмөн санаарын белгилеген Сатпаев, Ислам Каримов аны ички иши катары атап коюшу ыктымал деди.
Казакстан менен Өзбекстандын соода-экономикалык байланышы солгун бойдон калганын казакстандык талдоочулар белгилеп жатышат. Бул Өзбекстандын жабык бойдон калышына да байланыштуу.
