Кыргызстан Орусиядан өлкөдөгү аскерий обьекттер үчүн акы төлөөнү талап кылат. Бул тууралуу президент Алмазбек Атамбаев Ошто студенттер менен жолуккан учурда билдирди.
Талдоочулар Канттагы аба базадан башка Орусиянын өлкөдө жайгашкан 3 аскерий жайы тууралуу сөз болушу мүмкүн деп боолголошууда. Акыркы жылдары бул 3 аскерий жай үчүн Орусия 15 миллион доллардан ашык каражат төлөбөй келгени дайын болгон.
Алмазбек Атамбаев жакында Орусияга боло турган сапарында өлкөдө жайгашкан аскерий жайлардын ижара акысы тууралуу маселени көтөрөөрүн билдирди. Бирок кайсы аскерий жайлар үчүн акы талап кылаарын ачыктаган жок.
Бул маселени Алмазбек Атамбаев өткөн жылдын соңунда маалымат жыйында да козгогон эле. Анда өлкө башчысы Орусия Кыргызстандагы аскерий обьекттер үчүн төрт жылдан бери акы төлөбөй келгенин жар салган:
- Орусия 4 жылдан бери өзүнүн аскер базалары үчүн акы төлөбөй келиптир. Мен бул тууралуу Дмитрий Медведевге айткан учурда ал да таң калганын жашырган жок. Коргоо министрлиги “акча жок, акча жок” деп айтат, бирок 4 жылдан бери Орусиядан акча албай жүрүшөт. Буга чейин деле жарытылуу акы алынбаптыр. Техника түрүндө алабыз дегени менен Орусияда колдонуудан чыккан эски техникаларды алып келишиптир. Мисалы, 2007-жылы Орусия 1984-жылы чыгарылган КАМАЗдар менен төлөп бериптир.
Москва, 27-декабрь, 2010-жыл
Негизинен Кыргызстан аймагында Орусиянын 4 аскерий жайы жайгашкан. Булар: Канттагы аскер аба базасы, Караколдогу куралдарды суу алдында сыноо базасы, Кара-Балтадагы аскердик байланыш түйүнү жана Майлы-Суудагы радиосейсмикалык лаборатория.
Булардын ичинен Жамааттык коопсуздук келишим уюмунун макулдашуусуна ылайык, Кыргызстан Канттагы аскер-аба базасы үчүн акы албайт. Ал эми калган үч аскерий жайдын ижарасынын эсебинен Орусияга кыргызстандык офицерлер окууга жөнөтүлүп турган.
Кийин бул акыны курал-жабдык, аскердик техника аркылуу төлөө тууралуу макулдашылган. Бирок акыркы үч жыл ичинде бул да аткарылбай калган.
Орусия Кыргызстанга 15 миллион доллар карыз
Коргоо министрлигинин берген маалыматына ылайык, 2008-жылдан бери ижара акысы үчүн Орусия тарап Кыргызстанга 15 миллион доллардан ашык каражат карыз болуп калган. Министрликтин маалымат катчысы Айзада Игибаева:
- 2008-жылдан 2011-жылга чейин Орусиянын аскерий жайлардын ижара акысы үчүн Кыргызстанга карызы 15 миллион АКШ доллардан ашык каражатты түздү. Бул Орусиянын өлкөдө жайгашкан үч аскер жайы үчүн гана. Орусия Канттагы аскер база үчүн Кыргызстанга ижара акы төлөбөйт. Себеби Жамааттык коопсуздук келишим уюмунун алкагындагы макулдашууга ылайык акысыз берилген.
2003-жылы ачылган Канттагы аскер-аба базасы эч кандай акы төлөнбөстөн, тескерисинче, аскерий обьектти тейлөөнүн чыгымдарын Кыргызстан өз мойнуна алып келе жатат. Мындан улам Жогорку Кеңештин депутаты, мурдагы коргоо министри Исмаил Исаков тейлөө чыгымдарын Орусия төлөшү керектигин билдирүүдө. Депутаттын айтымында, президенттин Орусияга сапарында ушул маселе көтөрүлсө, Кыргызстан үчүн пайдалуу болмок:
- Канттагы аскер база боюнча абдан кызык. Буга чейин да биз көтөргөнбүз, бирок маселе ордунан жылбай келе жатат. Бул базанын телефон байланышы, коммуналдык кызмат төлөмдөрүнүн баарын Кыргызстан төлөйт. Дүйнөдө өз аймагындагы башка өлкөнүн базасына акча төлөгөн көрүнүш жок. Биз болсо төлөп жатабыз. Жылына мурун 15-16 миллион сомго жакын каражатты түзчү.
Муну менен катар Исмаил Исаков Канттагы аскер базадан башка аскерий жайлар үчүн да ижара акыны жогорулатуу маселеси көтөрүлгөнүн билдирди.
Ошол эле учурда Коргоо министрлигинин өкүлдөрүнүн айтымында, 2011-жылдын декабрында Кыргызстандын жана Орусиянын президенттеринин жолугушуусунда аскер базалары ижара акысы боюнча маселе көтөрүлгөн. Бул боюнча учурда сүйлөшүүлөр уланып жатат.
Парламенттин коргоо жана коопсуздук комитетинин төрагасы Токон Мамытовдун билдиргени боюнча, ижара акысын көтөрүү маселесинде эки өлкө ортосунда өтө чоң деле карама-каршылыктар болгон жок:
- Биз ижара акыны көтөрүп бергиле деп сурап жатабыз. Алар айрым маселелер боюнча өз сунуштарын билдирип жатышат. Ушундай жол менен бири-бирибизге сый-урмат менен эле маселе чечилип жатат. Өтө чоң карама-каршылык, кайчы пикир деле жок. Жакын арада бул маселе чечилип калат болуш керек.
Кайсы жай үчүн акы талап кылынат?
Алмазбек Атамбаев Орусиянын кайсы аскерий базаларынан акы талап кылып жатканы азыр белгисиз бойдон калууда. Талдоочулар Канттагы аба базадан башка өлкөдө жайгашкан Орусиянын үч аскерий жай жөнүндө сөз болушу мүмкүн деп боолголошууда.
Талдоочу Токтогул Какчакеевдин айтымында, Канттагы аскерий базага ижара акыны талап кылуу үчүн ЖККУнун келишим бузуу керек.
- "Силер бизге беребиз деген насыяны берген жоксуңар, башка убадаларды аткарган жоксуңар. Ошондуктан Канттагы аскер базасы үчүн акы талап кылабыз" деген бул - жылдырма сөз. Канттан акча талап кылыш үчүн ЖККУнун келишимин бузуп, жаңысын түзүү керек.
2008-жылы ошол кездеги президент Курманбек Бакиев Москвага Кыргызстандагы бардык орусиялык объекттерди бириктирип, ага чоңураак акы төлөө талабын койгон эле. Бирок расмий Москва макул болбой, сүйлөшүүлөрдүн аягы туңгуюкка барып такалган эле.
Эл аралык мамилелер боюнча адис Искендер Ормон Орусия өз аскерий жайларын сактап калуу үчүн Кыргызстандын жүйөлөрүнө кандайдыр бир саясий талап койбой эле макул болот деген пикирде. Себеби Кыргызстан ижара акыны көтөрүүнү тышкы саясаттын эрежелерин сактоо менен талап кылууда:
- Орусия кандай карайт деп чочулап жатканыбыз, бул - биздин советтик учурдан калган өнөкөтүбүз. Орусия акы төлөө маселесине келгенде саясий соодалашууга алып барбаса керек. Эгер базаны чыгарабыз деген маселе болсо анда башкача болмок. Экономикасы дүйнөдө 5-орунда турган Орусия үчүн бул жердеги акы анчалык деле көп эмес.
Орусиялык аба база 2003-жылы сентябрь айында Кант шаарындагы аскер аба майданында жайгаштырылган. Анын карамагында башында СУ-25 тибиндеги беш чабуулчу учак, төрт машыктыруучу учак жана МИ-8 үлгүсүндөгү эки тик учак болгон. Аскер кызматкерлеринин саны учурда жүз элүү адамга чейин жеткен.
Өткөн жылы америкалык айрым басылмалар Канттагы базанын мөөнөтү 49 жылга узартылышы мүмкүндүгүн жазып чыккан эле. Муну менен катар Караколдогу суу алдында торпедолорду сыноо базасы иштеп жатат.
