- Сиз Чарбакта чатак чыккандан кийин Баткен жана Сох анклавындагы абал менен таанышып келдиңиз. Сох анклавынын ичиндеги кырдаал кандай экен?
- Чындыгында эле алар толугу менен изоляцияда болгондуктан азык-түлүк жана күйүүчү майдын баасы кымбаттап кеткен болчу. Бул көрүнүш улана бере турган болсо ал жакта жашап жаткан кошуна өлкөнүн калкына оор эле болот.
- Ал эми жергиликтүү тургундар эмне дешет?
- Кыргызстан аймагындагы жергиликтүү айылдардын тургундары Сох анклавын толугу менен изоляция кылууга ниеттери жок экенин айтып жатышат. Алар “кыргыздар кайсы чек ара бекетинен өтсө, булар да ошол бекеттен өтсүн” деп жатышат. Сохтуктар Чечме деген посттон чыгып, “Достуктан” киришсин деп айтып жатышат. Ал жакта Сохту Өзбекстандан бөлүп коёлу деген башка бир сөздөр айтылган жок.
“Эмне үчүн биз 230 чакырым бир тарабына барып, кайра эле ошондой чакырымдай жол жүрүп келип, өз туугандарыбыз менен катышабыз? Ошондой эле шарт өзбек тарапка болсун! Эмне үчүн өзбек бийлиги бизди бөлүп карайт?” деген сөздөр болду.
- Өзбек тарап Баткен облустук бийлигинин абалды сүйлөшүү боюнча сунушуна жооп бере элек. Демек, соңку чатактан кийинки жагдайды жергиликтүү деңгээлде жөнгө салууга болбой калдыбы?
- Чындап айтканда Сохто азыр эл кыйналып жатышат. Азык-түлүктөрү кымбаттап кеткен. Биз алардын Чечме (Кадамжай тарапта) жагынан чыгып, соода-сатык кылганына мүмкүнчүлүк беришибиз керек. Бул багытта биз тараптап тоскоолдук деле жок болсо керек деп ойлойм. Аны эки эл сүйлөшүп туруп, жасаш керек.
Буга чейин буларга суу, жайыт керек болгон. Биздин мыйзамдар боюнча бул эл аралык келишимдер менен чечилиши керек эле. Бирок Өзбекстан тараптан ошону келип чечүүгө кызыгуу жок. Айрым маалымат боюнча, өткөндө тополоң чыкканда Сох анклавынын калкы өзбек бийлигине катуу талаптарды койгон. Силер биздин маселени жыйырма жылдан бери чечпей, көңүл бурбай жатасыңар дешкен. Бирок эмнегедир расмий бийлик тарабынан жакшы, чечкиндүү иш-чаралар болбой жатат. Өздөрү биринчи кадам таштап, басып келбеген учур болуп жатат.
- Президент аппаратынын Тышкы саясат бөлүмү чек ара чатагы эми гана чечиле баштаганда Жогорку Кеңештин айрым депутаттарынын комментарийлери кырдаалды жөнгө салуу саясатына зыян келтирип жатат деп билдирди. Чындап эле айрым депутаттар абалды көбүртүп-жабыртып жиберген жокпу?
- Кандай болгонун так билбейм. Бирок депутаттар деле элге күйүп айтып жатышкан болсо керек. Балким бул дипломатиялык сүйлөшүүлөргө залакасын тийгизип жаткандыр. Бирок эми айтыш да кыйын...
- Чындыгында эле алар толугу менен изоляцияда болгондуктан азык-түлүк жана күйүүчү майдын баасы кымбаттап кеткен болчу. Бул көрүнүш улана бере турган болсо ал жакта жашап жаткан кошуна өлкөнүн калкына оор эле болот.
- Ал эми жергиликтүү тургундар эмне дешет?
- Кыргызстан аймагындагы жергиликтүү айылдардын тургундары Сох анклавын толугу менен изоляция кылууга ниеттери жок экенин айтып жатышат. Алар “кыргыздар кайсы чек ара бекетинен өтсө, булар да ошол бекеттен өтсүн” деп жатышат. Сохтуктар Чечме деген посттон чыгып, “Достуктан” киришсин деп айтып жатышат. Ал жакта Сохту Өзбекстандан бөлүп коёлу деген башка бир сөздөр айтылган жок.
“Эмне үчүн биз 230 чакырым бир тарабына барып, кайра эле ошондой чакырымдай жол жүрүп келип, өз туугандарыбыз менен катышабыз? Ошондой эле шарт өзбек тарапка болсун! Эмне үчүн өзбек бийлиги бизди бөлүп карайт?” деген сөздөр болду.
- Өзбек тарап Баткен облустук бийлигинин абалды сүйлөшүү боюнча сунушуна жооп бере элек. Демек, соңку чатактан кийинки жагдайды жергиликтүү деңгээлде жөнгө салууга болбой калдыбы?
- Чындап айтканда Сохто азыр эл кыйналып жатышат. Азык-түлүктөрү кымбаттап кеткен. Биз алардын Чечме (Кадамжай тарапта) жагынан чыгып, соода-сатык кылганына мүмкүнчүлүк беришибиз керек. Бул багытта биз тараптап тоскоолдук деле жок болсо керек деп ойлойм. Аны эки эл сүйлөшүп туруп, жасаш керек.
Буга чейин буларга суу, жайыт керек болгон. Биздин мыйзамдар боюнча бул эл аралык келишимдер менен чечилиши керек эле. Бирок Өзбекстан тараптан ошону келип чечүүгө кызыгуу жок. Айрым маалымат боюнча, өткөндө тополоң чыкканда Сох анклавынын калкы өзбек бийлигине катуу талаптарды койгон. Силер биздин маселени жыйырма жылдан бери чечпей, көңүл бурбай жатасыңар дешкен. Бирок эмнегедир расмий бийлик тарабынан жакшы, чечкиндүү иш-чаралар болбой жатат. Өздөрү биринчи кадам таштап, басып келбеген учур болуп жатат.
- Президент аппаратынын Тышкы саясат бөлүмү чек ара чатагы эми гана чечиле баштаганда Жогорку Кеңештин айрым депутаттарынын комментарийлери кырдаалды жөнгө салуу саясатына зыян келтирип жатат деп билдирди. Чындап эле айрым депутаттар абалды көбүртүп-жабыртып жиберген жокпу?
- Кандай болгонун так билбейм. Бирок депутаттар деле элге күйүп айтып жатышкан болсо керек. Балким бул дипломатиялык сүйлөшүүлөргө залакасын тийгизип жаткандыр. Бирок эми айтыш да кыйын...
