Бээжинден түшкөн кабарларда айтылгандай, бейөкмөт уюмдарга көзөмөлдү күчөтүүнү караган мыйзам азыркы президент Си Цзиньпиндин өкмөтүнүн терроризге каршы күрөшүү, кибер коопсуздук боюнча саясатына шайкеш жасалып жаткан иш.
Бул чаралар өлкөдө башкача ойлонгондорду басуу өнөктүгү кайра жанданган учурга туш келүүдө.
2017-жылдын 1-январынан тарта күчүнө кирүүчү мыйзам, полицияга бейөкмөт уюмдарды иштегендерди суракка алуу, бейөкмөт уюмдардын каржысына көзөмөл жүргүзүү, алардын ишин тескөө, кеңселерин жабып салуу жагынан кеңири укуктарды берет:
- Көп эмес сандагы чет элдик бейөкмөт уюмдар бар. Алар акча каражаттары, башка ыкмалар аркылуу Кытайдын улуттук коопсуздугуна шек келтирип, башка мыйзамсыз жана кылмыштуу ишмердикке бара алышат. Андыктан, биз көзөмөлдү күчөтүү, мыйзамсыз байланыштарга каршы чара көрүү өңдүү иштерди аткаруубуз керек, - деди жаңы мыйзамдын зарылчылыгын түшүндүрүп, Бээжиндеги басма жыйында Коомдук коопсуздук министрлигинде чет өлкөлүк бейөкмөт уюмдарды тейлеген кеңсенин башчысы Цао Юнхонг (Hao Yunhong).
Кытайдын бул талаштуу мыйзамынын баштапкы долбоору бейөкмөт уюмдар менен катар чет элдик өкмөттөрдүн да сынына кабылган эле.
Алар мыйзамдын улуттук коопсуздукка коркунуч келтирилди делген түшүнүктөр боюнча аныктамалары так эместигин, мындан улам социалдык чөйрөдө иш жүргүзгөндөрдүн, жаратылышты коргоочу уюмдардын, атүгүл бизнес жана илимий багытта иштеген топтордун ишине да зыян тийип калышы мүмкүндүгүн эскертишкен.
Парламент өкүлдөрү жаңы долбоордо мунун баары эске алынды деп ырасташууда:
- Бул мыйзамдын жоболору чет өлкөлүк бейөкмөт уюмдар Кытайдын ичинде кыйла ырааттуу жана тартиптүү иштөөсүнө мүмкүндүк берет. Чет өлкөлүк бейөкмөт уюмдардын мыйзамдуу укуктары жакшы эле кепилденген жана бул аларга пайдалуу, - дейт Кытай парламентиндеги укук комитетинин директор орун басары Жанг Йонг (Zhang Young).
Анткен менен Кытайдын бейөкмөт уюмдар боюнча жаңы мыйзамына жергиликтүү активисттер, укук коргоочу топтор, чет өлкөлүк өкмөттөр дароо эле терс реакциясын билдиришти.
Кандай болгон күндө да мыйзам “өкмөткө алар каалаган кезде жарандык коомдун уюмдарын өлкөдөн кууп чыгууга мүмкүндүк берет”, -деп айтылат кытайлык бейөкмөт уюмдарды окутуу менен алектенген Asia Catalyst тобунун билдирүүсүндө.
Ал эми Эл аралык Мунапыс уюму мыйзамда олуттуу кемчиликтер бардыгына, “бийликтер, асыресе полиция бейөкмөт уюмдарды бутага алуу үчүн чексиз укукка ээ болоруна, алардын ишмердигин чектеп, акыр аягында жарандык коомду муунта аларына” көңүл бурду.
Батыш өлкөлөрүнөн АКШ терең тынчсыздануу билдирди. Ак үйдөгү Улуттук коопсуздук боюнча кеңештин өкүлү Нед Прайстын айтымында, Кытайдын бейөкмөт уюмдар мыйзамы жарандык коомдун мейкиндигин дагы тарытат, америкалык жана кытайлык уюмдардын, жеке адамдардын өз ара байланыштарын кыскартышы да мүмкүн.
Германиянын Бээжиндеги элчилиги болсо өз билдирүүсүндө Кытайдын бейөкмөт уюмдар боюнча мыйзамы айрым оң өзгөртүүлөр менен кабыл алынганына токтолуп, бирок баары бир жалпысынан чектөөчү мүнөздө экенин, бейөкмөт уюмдардын иш жүргүзүүсү үчүн талап кылынган жактыруулар, документтер абдан көптүгүн белгиледи.
