31-март күнү каржы министрлигинин Улуттук Банктагы эсебине 150 млн. доллар келип түштү. Бул тууралуу “Азаттыкка” каржы министринин орун басары, казыначылыктын башчысы Саид Зулпуев билдирди.
Быйылкы жылдын 3-февралында Москвада кол коюлган эки тараптуу келишимге ылайык, грант түрүндө берилип жаткан бул акча Кыргызстандын мамлекеттик бюджетин колдоо үчүн жумшалууга тийиш. Кыргыз-орус келишими боюнча Орусия Кыргызстанга дагы 300 млн. доллар каражатты жеңилдетилген насыя катары берет. Бул каражат дагы жакынкы күндөрү Кыргызстанга келип түшөрү айтылууда. Орусиядан алынган грант жана насыя түрдө берилүүчү акча ишкерликти колдоого жана жаңы жумуш орундарын ачуу үчүн жумшаларын мамлекет башчы Курманбек Бакиев 30-мартта инвестициялык кеңештин жыйынында да билдирди.
Ага чейин президент Орусиядан алынуучу каражат атайын түзүлүүчү Өнүктүрүү Фонду аркылуу жумшаларын, ал эми Фонддун ишине оппозиция менен жарандык коомдун өкүлдөрүнөн турган көзөмөл кеңеши көз саларын айткан. Бирок бүгүнкү күнгө чейин мындай көзөмөл кеңеши түзүлө элек.
Ошентсе да бүгүнкү күндө коомчулукта Орусиядан алынып жаткан акча түздөн-түз бийликти чыңдоого, башкача айтканда быйыл жайында боло турган президенттик шайлоого жумшалат, деген пикирлер арбын. Анткени мындай сырттан келген каражаттын максаттуу жумшалуусуна көзөмөл кыла турган башкы бийлик бутагы - парламент бүгүн бийликтин көзүн карап отурат, дешет мындай пикир ээлери.
БЭКтин мүчөсү, “Ак шумкар” саясий партиясынын төрагасы Темир Сариев 6 млрд. сом өлчөмүндөгү акча мамлекеттин кызыкчылыгы үчүн гана колдонулат деп эч ким кепилдик бере албайт, деп эсептейт:
- Бул бюджеттин киреше жагынын бештен бир бөлүгүн түзөт. Бул өтө чоң акча. Бирок бүгүнкү бийликтин алсыздыгынан бул акча туура эмес колдонулуп кетүүсү мүмкүн. Анткени бул акчаны колдонуу боюнча өкмөттүн ачык, айкын, таза программасы жок. Эң өкүнүчтүүсү ушул.
Темир Сариевдин айтуусунда, мамлекетке ар түрдүү жолдор менен келип жаткан акча эле эмес, мамлекеттик бюджеттин кандайча жумшалып жатканы азыр белгисиз:
- Мамлекеттик акчаны колдонуу боюнча көп суроолор бар. Мына чоң-чоң акчалар түшүп, бөлүнүп атат, алар канчалык максаттуу колдонулуп жатат, биз билбейбиз. Ошол эле АКШдан келип жаткан, грант катары ар түрдүү тармактарга келип жаткан акчалар, салык түрүндө экономиканын өзүнөн түшүп аткан каражаттын баары кайда кетип атканы белгисиз. Себеби бюджеттин 30 пайызы туура эмес колдонулат, уурдалат, тонолот, таланат.
Орусиядан келген каражат шайлоодогу жеке Бакиевдин жеңишин камсыздоого сарпталбаса да, жалпы шайлоо өнөктүгүн жүргүзүү үчүн жумшалуусу толук ыктымал. Анткени азыр өлкөдө президенттик шайлоо өткөрүүгө чоң акча жок, дейт саясат талдоочу Токтогул Какчекеев. Анын “Азаттыкка” билдиргени боюнча 23-июлга белгиленген шайлоону өткөрүүгө зарыл делип аткан 572 млн. сом бюджетте каралган эмес:
- Шайлоонун өзүн жүргүзүүгө жумшалуусу толук ыктымал. Анткени президенттик шайлоо өткөрүү - өтө чоң каражатты, түйшүктү талап кылары баарыбызга белгилүү.
Он беш жылдан ашык эгемендик убакытта Кыргызстан 2 млрд. доллардан ашуун тышкы карызды мойнуна илди. Бүгүнкү күнү мына ошол акча кайда кетти, эмне максатта жумшалды, деген суроо көбүнчө жоопсуз калып келет.
Бул жолу да ошондой болбосу үчүн Орусиядан берилип жаткан грант жана насыя акчаларды социалдык турак-жай курууга жумшоо жакшы болмок, деген пикирин ЖКнын акжолчу депутаты Бейшенбек Абдырасаков “Азаттыкка” билдирди:
-300 млн. доллар насыя акчаны жана 150 млн. доллар грант түрүндө бериле турган акчаны кошо эле улуттук долбоор –“Социалдык турак-жай” долбооруна жумшалса, деген сунуш киргизгем. Мен эсептеп чыктым, ар бир квартирага 25 миң доллардан жумшалганда бир жылда 20 миң квартира курулат. Он жыл курсак 200 миң үй курулат. Бул деген өзүнчө бир чоң шаар. Казактар он жылда Астананы тургузгандай эле, биз дагы он жылда бир чоң шаар тургузуп коймокпуз.
Бейшенбек Абдырасаков Орусиядан берилип жаткан акчанын максаттуу жумшалуусуна коомдук көзөмөл болушу керек, деп эсептейт.
Адистер болсо жалпы дүйнө жүзү каржылык кризистин каатчылыгын тартып жаткан убакта Орусиядан келген грант жана насыя акча мамлекеттин өсүшү, элдин жакшы жашоосу үчүн жумшалуусу өтө чоң мааниге ээ деп белгилешет. Анткени алардын айтуусунда, быйылкы жыл Кыргызстандын экономикасы үчүн чоң сыноо жылы болот.
Быйылкы жылдын 3-февралында Москвада кол коюлган эки тараптуу келишимге ылайык, грант түрүндө берилип жаткан бул акча Кыргызстандын мамлекеттик бюджетин колдоо үчүн жумшалууга тийиш. Кыргыз-орус келишими боюнча Орусия Кыргызстанга дагы 300 млн. доллар каражатты жеңилдетилген насыя катары берет. Бул каражат дагы жакынкы күндөрү Кыргызстанга келип түшөрү айтылууда. Орусиядан алынган грант жана насыя түрдө берилүүчү акча ишкерликти колдоого жана жаңы жумуш орундарын ачуу үчүн жумшаларын мамлекет башчы Курманбек Бакиев 30-мартта инвестициялык кеңештин жыйынында да билдирди.
Ага чейин президент Орусиядан алынуучу каражат атайын түзүлүүчү Өнүктүрүү Фонду аркылуу жумшаларын, ал эми Фонддун ишине оппозиция менен жарандык коомдун өкүлдөрүнөн турган көзөмөл кеңеши көз саларын айткан. Бирок бүгүнкү күнгө чейин мындай көзөмөл кеңеши түзүлө элек.
Ошентсе да бүгүнкү күндө коомчулукта Орусиядан алынып жаткан акча түздөн-түз бийликти чыңдоого, башкача айтканда быйыл жайында боло турган президенттик шайлоого жумшалат, деген пикирлер арбын. Анткени мындай сырттан келген каражаттын максаттуу жумшалуусуна көзөмөл кыла турган башкы бийлик бутагы - парламент бүгүн бийликтин көзүн карап отурат, дешет мындай пикир ээлери.
БЭКтин мүчөсү, “Ак шумкар” саясий партиясынын төрагасы Темир Сариев 6 млрд. сом өлчөмүндөгү акча мамлекеттин кызыкчылыгы үчүн гана колдонулат деп эч ким кепилдик бере албайт, деп эсептейт:
- Бул бюджеттин киреше жагынын бештен бир бөлүгүн түзөт. Бул өтө чоң акча. Бирок бүгүнкү бийликтин алсыздыгынан бул акча туура эмес колдонулуп кетүүсү мүмкүн. Анткени бул акчаны колдонуу боюнча өкмөттүн ачык, айкын, таза программасы жок. Эң өкүнүчтүүсү ушул.
Темир Сариевдин айтуусунда, мамлекетке ар түрдүү жолдор менен келип жаткан акча эле эмес, мамлекеттик бюджеттин кандайча жумшалып жатканы азыр белгисиз:
- Мамлекеттик акчаны колдонуу боюнча көп суроолор бар. Мына чоң-чоң акчалар түшүп, бөлүнүп атат, алар канчалык максаттуу колдонулуп жатат, биз билбейбиз. Ошол эле АКШдан келип жаткан, грант катары ар түрдүү тармактарга келип жаткан акчалар, салык түрүндө экономиканын өзүнөн түшүп аткан каражаттын баары кайда кетип атканы белгисиз. Себеби бюджеттин 30 пайызы туура эмес колдонулат, уурдалат, тонолот, таланат.
Орусиядан келген каражат шайлоодогу жеке Бакиевдин жеңишин камсыздоого сарпталбаса да, жалпы шайлоо өнөктүгүн жүргүзүү үчүн жумшалуусу толук ыктымал. Анткени азыр өлкөдө президенттик шайлоо өткөрүүгө чоң акча жок, дейт саясат талдоочу Токтогул Какчекеев. Анын “Азаттыкка” билдиргени боюнча 23-июлга белгиленген шайлоону өткөрүүгө зарыл делип аткан 572 млн. сом бюджетте каралган эмес:
- Шайлоонун өзүн жүргүзүүгө жумшалуусу толук ыктымал. Анткени президенттик шайлоо өткөрүү - өтө чоң каражатты, түйшүктү талап кылары баарыбызга белгилүү.
Он беш жылдан ашык эгемендик убакытта Кыргызстан 2 млрд. доллардан ашуун тышкы карызды мойнуна илди. Бүгүнкү күнү мына ошол акча кайда кетти, эмне максатта жумшалды, деген суроо көбүнчө жоопсуз калып келет.
Бул жолу да ошондой болбосу үчүн Орусиядан берилип жаткан грант жана насыя акчаларды социалдык турак-жай курууга жумшоо жакшы болмок, деген пикирин ЖКнын акжолчу депутаты Бейшенбек Абдырасаков “Азаттыкка” билдирди:
-300 млн. доллар насыя акчаны жана 150 млн. доллар грант түрүндө бериле турган акчаны кошо эле улуттук долбоор –“Социалдык турак-жай” долбооруна жумшалса, деген сунуш киргизгем. Мен эсептеп чыктым, ар бир квартирага 25 миң доллардан жумшалганда бир жылда 20 миң квартира курулат. Он жыл курсак 200 миң үй курулат. Бул деген өзүнчө бир чоң шаар. Казактар он жылда Астананы тургузгандай эле, биз дагы он жылда бир чоң шаар тургузуп коймокпуз.
Бейшенбек Абдырасаков Орусиядан берилип жаткан акчанын максаттуу жумшалуусуна коомдук көзөмөл болушу керек, деп эсептейт.
Адистер болсо жалпы дүйнө жүзү каржылык кризистин каатчылыгын тартып жаткан убакта Орусиядан келген грант жана насыя акча мамлекеттин өсүшү, элдин жакшы жашоосу үчүн жумшалуусу өтө чоң мааниге ээ деп белгилешет. Анткени алардын айтуусунда, быйылкы жыл Кыргызстандын экономикасы үчүн чоң сыноо жылы болот.
