Акыркы убактарда кулакчындын (наушник) таасири айдоочуларга көбүрөөк тийип жаткансыйт. Анткени кулакчын тагынган жөө адамдар, айдоочуну унаасын дароо токтотуп үн белгини басууга аргасыз кылышууда.
Айдоочулар белгилегендей жолдун бир тарабынан экинчи тарабына өтүүдө кулакчын тагынган адамдар көбүнесе унаанын белгилерин укпай калышат.
Бишкектик айдоочу Нурлан Токтогулов унаа айдап жүргөндө кулакчындын үнүн катуу кылып, көчөдө баскан жаштардын айынан ыңгайсыз абалда калган учурлары көп болоорун айтат:
- Наушник тагып алып көчөдө баскандарга мен туура эмес эле көз караштамын. Мисалы, мен өзүм эки-үч жолу көргөм: светофордон өтүп баратып, кээ бирлери машиненин пипилдеткенин да укпай калышат... Бул нерсе аябай эле жолтоо болот.
Нурлан Токтогулов кулакчындын айынан жолдордо кырсык да болуп кетиши мүмкүн, андыктан жаштар көчөдө такпай эле жүрүшсө дейт. Айдоочунун сөздөрүнө Бишкектеги жогорку окуу жайлардын биринде окуган Анара Кумарбекова да кошулат. Ал көчөдө кулакчындын үнүн катуу кылып угуунун натыйжасында кырсыкка кабылып калайын деген:
- Мен эртең менен университетке келе жаткам. Автобустун ичинде кулагыма кулакчынымдын үнүн катуу чыгарып тагып алгам. Унаадан түшүп деле кулагыман алган эмесмин. Анан жолдун экинчи бетине өтөйүн деп бир тарабымды карап экинчи тараптан келе жаткан машинаны көрбөй калыптырмын. Алдыма келип токтоп калды. Кичине эле калды мени уруп кетишине. Кулагыман кулаккабымды алсам, айдоочу мени сөгүп жатыптыр. Аны көрүп мен өзүм да калчылдап коркуп кеттим.
Бул окуядан кийин Анара көчөдө жүргөндө кулакчындын үнүн акырын кылып колдонгонго аракет кылат.
Кулакчын колдонууда мындай ыкманы адисттер да сунушташат. Үн өлчөөчү бирдик – децибел менен эсептегенде адамдын угуу сезими 10-16 децибелден жогорку үн толкундарын уга алат. Эки адамдын ортосундагы тынч маек орточо эсеп менен 30-40 децибелде ишке ашат. Эгерде адам кыйкырып сүйлөсө, анын үнү 60 децибелге барабар. Дарыгерлердин айтымында, булар адамдын угуу сезимине эч кандай зыян келтирбейт.
Бирок азыркы чөнтөк телефондор, mp3 ойноткучтар, кулакчын аркылуу 90-100 децибел үндү бергендиктен бул нерсе адамдын кулагына терс таасирин тийгизет. Бишкектеги Курулушчулар бейтапканасынын врач-сурдологу Салый Бейшенбаева кулакчындын таасири жөнүндө буларды айтат:
- Кулакчынды эрежесиз колдонуу адамдын угушуна зыян келтириши мүмкүн. Анткени адамдын ички кулагында жайгашкан кулак үлүлүнүн клеткалары чарчайт. Ал өз убагында кулактын үндөрүн кабыл алуу мүмкүнчүлүгүнүн төмөндөшүнө алып келет. Ошондуктан кулакчынды этияттык менен, тартип-эрежесин туура колдонуп угуу керек.
Бишкекте кулакчын саткан көпчүлүк сатуучулардын айтымында, туура кулакчынды тандоо менен да анын терс таасирлерин азайтууга болот. Борбор калаадагы "Беш-Сары" соода түйүнүндө уюлдук телефон жана кулакчын сатуучу болуп иштеген Максат жакшы кулакчын тандоодо мындай кеңештерди берет:
- Кулакчындын эки түрү болот эмеспи: бирөө кадимки жылма, экинчиси кулактын ичине кирип турган кулакчын. Кадимки жылма кулакчындар "туура" кулакчын болуп саналат. Анткени кулактын ичине чейин кирип турган кулакчын кулакка аба киргизбей, көп зыянын тийгизип коюшу мүмкүн.
Адистер эң негизгиси кулакчынды көп убакыт колдонбоо керектигин айтышат. Аны маал-маалы менен колдонсо, кулакчындын терс таасирин жокко чыгаруу мүмкүн.
