Расмий маалыматтарга караганда, жеңил машинелердин саны боюнча Жапония дүйнөдө экинчи орунда турат. 32 миллиондон ашык автоунаа жапондордун кызматында. Жапондор үчүн автомобил сатып алыш арзан. Бирок аны тейлөө, салыктарды төлөө, урунуу кымбатка турат. Жапондор жаңы машинелерди 4-5 жыл гана минишет. Анан жаңы үлгүлөрүн сатып алышат. Бул улуттук экономиканын өсүп-өнүгүшүнө да үлүш кошот.
Ошондуктан, урунулган машинелерди сатуу боюнча атайын ассоциация түзүлүп, ал 9 миңден ашуун фирмалардын жана биргелешкен ишканалардын башын бириктирип турат. Штаб-квартирасы Токиодо жайгашкан бул уюмдун Кыргызстанда бир да фирмасы же өкүлчүлүгү ачыла элек. Эгерде бул ассоциация менен кызматташуу жөнгө салынса, анда Кыргызстанда жапон машинелерин техникалык тейлөө, запастык бөлүкчөр менен камсыз кылуу жолго коюлуп, проблемалар чечилмек. Кыргызстандын жолдорунан Күн Чыгыш өлкөсүнүн түркүн автоунааларын жолуктурганыбыз менен, аларды тейлеген бир да атайын кызмат же борбор ачыла элек. Жапон автомашинелеринин көргөзмө-жармаңкелери да уюштурулган эмес. Рулу сол тарапта жайгашкан, атайын Европа өлкөлөрү үчүн экспортко чыгарылган жапон машинелерин кыргызстандыктар Балтика боюндагы өлкөлөрдөн сатып келишүүдө. Алардын деле запастык бөлүкчөлөрүн табуу кыйынга турат. Ал эми рулу оң тарапта жайгашкан жапон автоунааларын Кыргызстандын айрым жарандары Орусиянын Ыраакы Чыгышынан айдап келишүүдө. Мындай машинелерди Кыргызстанда айдап жүрүүгө тыйуу салынган эмес. Айрымдары рулун оңдон сол тарапка которуп алган учурлар да кездешет.
Күн чыгыш өлкөсүндө жеңил автомашинелерди, кичи автобустарды чыгаруучу тогуз ири компания бар. Алар - «Тойота», «Ниссан», «Хонда», «Мазда», «Мицубиси», «Судзуки», «Субару», «Дайхцу» жана «Исудзу». Булардын эң таанымалы, таасирдүүсү -«Тойота мотор» компаниясы. Анын негизги атаандашы «Ниссан» болуп саналат. Буларга теңтайлашууга күч-кубатын жумшаган «Мазда», «Хонда», «Мицубиси» компаниялары да көзгө көрүнө баштады. Цилиндринин көлөмү 1300 куб. см. болгон жеңил унаалар «Ниссан», «Марч», «Алто», «Тудей» («Хонда») ыңгайлуулугу, үнөмдүүлүгү, чакан үй-бүлөгө ылайыктуулугу менен айырмаланат. Бирок бул машинелер Кыргызстандын жолдоруна чыдай албастыгын, назиктигин айтып кетели.
Чынында Кыргызстандын ой-чуңкуру көп, жамаачылуу жолдоруна цилиндри 1800 куб. см. болгон «Королла», «Корона», «Карина» («Тойота»), «Санни» («Ниссан»), «Мазда-Капелла», «Прелюд», «Сивик» автомобилдери гана түтөт. Цилиндри 1700дөн 2500 куб.см. чейин болгон жапон автомашинелери кымбатыраак болгону менен абдан чыдамдуу. Булар - «Тойота» фирмасынын «Марк-2», «Камри», «Креста», «Виста» үлгүлөрү, ал эми «Ниссан» фирмасынын - «Лаурель», «Блюберд», «Скайлайн», «Хонданий-Аккорд», «Исудзунун» «Жемини» аттуу темир тулпарлары - алты цилиндри менен айырмаланып турушат.
Ал эми цилиндринин көлөмү 2000ден 3500 куб.см. чейин болгон «Тойотанын» «Карун», «Ниссандын» «Седрин» жана «Глория» машинелери «люкс» деп аталып, баасы да кымбат. Булар Жапонияда такси катары колдонулат. Булардан да кымбат, кубаттуу «Лексус», «Уиндом» («Тойота»), «Инфинити» («Ниссан») үлгүлөрү ар кимдин эле шыбагасына буюра бербейт. Бул супермашинелер компьютердик жабдуусу менен айырмаланат.
Ал эми байлык, дөөлөттүн символу болгон «Соарер» («Тойота»), «Файрледи» («Ниссан»), Х-7 («Мазда») машинелери Кыргызстанда азырынча жокко эсе.
Беш жылдан бери жапон машинелерин айдап жүргөн бишкектик Авазбек мындай дейт:
- Менин машинем «Мицубисинин» цилиндринин көлөмү - 1300 куб.см. Абдан үнөмдүү, чыдамдуу. Күйүүчү майды аз сарптаганы менен айырмаланат. Чакан үй-бүлөгө ылайыктуу. Ысыккөлгө эс алууга барганга, же Ошко, айылдарга барганга жарамдуу. Мотору да көп бузулбайт. Жүрүү тетиктери да чыдамдуу. Эң негизги проблема - тетиктерин табуу кыйынга турат. Бишкекте бул машинелердин тетиктерин табыш оңой эмес, Алматыдан оңой табылат. Ал эми биздин Кыргызстандын жолдоруна «Тойота» жана «Мазда» үлгүсүндөгү автомашинелер жарактуу деп ойлойм.
Кыргызстандагы «Айтэс Жапан» биргелешкен ишканасынын директору Талант Жумабаевдин пикири мындай:
- Жети жылдан бери Жапон өлкөсү менен биргелешип иштеп келатабыз. Кыргызстандагы эл аралык уюмдарга, мекемелерге жапон машинелерин алып келүүдөбүз. Көпчүлүк кардарлар «Тойота» үлгүсүндөгү машинелерди жактырышат. Биз жапон фирмалары менен иштешип, Орусия аркылуу машинелерди поезд менен алып келебиз. Көпчүлүк машинелердин рулу оң тарапта болгондуктан, айрымдарын сол тарапка ылайыктап, кайра жасап чыгарабыз. Жапониядан Кыргызстанга ылайык, рулу сол тарапта жайгашкан машинелер да табылып калат. Азыркы учурда жапондордун машинелерин оңдоочу жайлар пайда болуп, тетиктери да дүкөндөрдө оңой табылып калды. Биздин ишкана да жапондор менен сүйлөшүп, машина оңдоочу жай ачууга макулдашып атабыз. Ошондой эле айрым тетиктерди биз Жапонияга атайын буюртма берип алдырабыз. Кыргызстандагы айрым мекемелердин, эл аралык уюмдардын өтүнүчү боюнча Күн Чыгыш өлкөсүнөн «Тойота» үлгүсүндөгү бир нече машинелерди алып келдик.
Кыргызстандын жолдоруна «Тойота», «Мазда», «Ниссан» үлгүсүндөгү автомашинелер ылайыктуу. Кыргызстандын автобазарларынан жапондордун бардык үлгүдөгү автомашинелерин тапса болот. Кыргызстандыктар жапон машинелерин Орусиянын Владивосток шаарынан да айдап келишүүдө.
Ошондуктан, урунулган машинелерди сатуу боюнча атайын ассоциация түзүлүп, ал 9 миңден ашуун фирмалардын жана биргелешкен ишканалардын башын бириктирип турат. Штаб-квартирасы Токиодо жайгашкан бул уюмдун Кыргызстанда бир да фирмасы же өкүлчүлүгү ачыла элек. Эгерде бул ассоциация менен кызматташуу жөнгө салынса, анда Кыргызстанда жапон машинелерин техникалык тейлөө, запастык бөлүкчөр менен камсыз кылуу жолго коюлуп, проблемалар чечилмек. Кыргызстандын жолдорунан Күн Чыгыш өлкөсүнүн түркүн автоунааларын жолуктурганыбыз менен, аларды тейлеген бир да атайын кызмат же борбор ачыла элек. Жапон автомашинелеринин көргөзмө-жармаңкелери да уюштурулган эмес. Рулу сол тарапта жайгашкан, атайын Европа өлкөлөрү үчүн экспортко чыгарылган жапон машинелерин кыргызстандыктар Балтика боюндагы өлкөлөрдөн сатып келишүүдө. Алардын деле запастык бөлүкчөлөрүн табуу кыйынга турат. Ал эми рулу оң тарапта жайгашкан жапон автоунааларын Кыргызстандын айрым жарандары Орусиянын Ыраакы Чыгышынан айдап келишүүдө. Мындай машинелерди Кыргызстанда айдап жүрүүгө тыйуу салынган эмес. Айрымдары рулун оңдон сол тарапка которуп алган учурлар да кездешет.
Күн чыгыш өлкөсүндө жеңил автомашинелерди, кичи автобустарды чыгаруучу тогуз ири компания бар. Алар - «Тойота», «Ниссан», «Хонда», «Мазда», «Мицубиси», «Судзуки», «Субару», «Дайхцу» жана «Исудзу». Булардын эң таанымалы, таасирдүүсү -«Тойота мотор» компаниясы. Анын негизги атаандашы «Ниссан» болуп саналат. Буларга теңтайлашууга күч-кубатын жумшаган «Мазда», «Хонда», «Мицубиси» компаниялары да көзгө көрүнө баштады. Цилиндринин көлөмү 1300 куб. см. болгон жеңил унаалар «Ниссан», «Марч», «Алто», «Тудей» («Хонда») ыңгайлуулугу, үнөмдүүлүгү, чакан үй-бүлөгө ылайыктуулугу менен айырмаланат. Бирок бул машинелер Кыргызстандын жолдоруна чыдай албастыгын, назиктигин айтып кетели.
Чынында Кыргызстандын ой-чуңкуру көп, жамаачылуу жолдоруна цилиндри 1800 куб. см. болгон «Королла», «Корона», «Карина» («Тойота»), «Санни» («Ниссан»), «Мазда-Капелла», «Прелюд», «Сивик» автомобилдери гана түтөт. Цилиндри 1700дөн 2500 куб.см. чейин болгон жапон автомашинелери кымбатыраак болгону менен абдан чыдамдуу. Булар - «Тойота» фирмасынын «Марк-2», «Камри», «Креста», «Виста» үлгүлөрү, ал эми «Ниссан» фирмасынын - «Лаурель», «Блюберд», «Скайлайн», «Хонданий-Аккорд», «Исудзунун» «Жемини» аттуу темир тулпарлары - алты цилиндри менен айырмаланып турушат.
Ал эми цилиндринин көлөмү 2000ден 3500 куб.см. чейин болгон «Тойотанын» «Карун», «Ниссандын» «Седрин» жана «Глория» машинелери «люкс» деп аталып, баасы да кымбат. Булар Жапонияда такси катары колдонулат. Булардан да кымбат, кубаттуу «Лексус», «Уиндом» («Тойота»), «Инфинити» («Ниссан») үлгүлөрү ар кимдин эле шыбагасына буюра бербейт. Бул супермашинелер компьютердик жабдуусу менен айырмаланат.
Ал эми байлык, дөөлөттүн символу болгон «Соарер» («Тойота»), «Файрледи» («Ниссан»), Х-7 («Мазда») машинелери Кыргызстанда азырынча жокко эсе.
Беш жылдан бери жапон машинелерин айдап жүргөн бишкектик Авазбек мындай дейт:
- Менин машинем «Мицубисинин» цилиндринин көлөмү - 1300 куб.см. Абдан үнөмдүү, чыдамдуу. Күйүүчү майды аз сарптаганы менен айырмаланат. Чакан үй-бүлөгө ылайыктуу. Ысыккөлгө эс алууга барганга, же Ошко, айылдарга барганга жарамдуу. Мотору да көп бузулбайт. Жүрүү тетиктери да чыдамдуу. Эң негизги проблема - тетиктерин табуу кыйынга турат. Бишкекте бул машинелердин тетиктерин табыш оңой эмес, Алматыдан оңой табылат. Ал эми биздин Кыргызстандын жолдоруна «Тойота» жана «Мазда» үлгүсүндөгү автомашинелер жарактуу деп ойлойм.
Кыргызстандагы «Айтэс Жапан» биргелешкен ишканасынын директору Талант Жумабаевдин пикири мындай:
- Жети жылдан бери Жапон өлкөсү менен биргелешип иштеп келатабыз. Кыргызстандагы эл аралык уюмдарга, мекемелерге жапон машинелерин алып келүүдөбүз. Көпчүлүк кардарлар «Тойота» үлгүсүндөгү машинелерди жактырышат. Биз жапон фирмалары менен иштешип, Орусия аркылуу машинелерди поезд менен алып келебиз. Көпчүлүк машинелердин рулу оң тарапта болгондуктан, айрымдарын сол тарапка ылайыктап, кайра жасап чыгарабыз. Жапониядан Кыргызстанга ылайык, рулу сол тарапта жайгашкан машинелер да табылып калат. Азыркы учурда жапондордун машинелерин оңдоочу жайлар пайда болуп, тетиктери да дүкөндөрдө оңой табылып калды. Биздин ишкана да жапондор менен сүйлөшүп, машина оңдоочу жай ачууга макулдашып атабыз. Ошондой эле айрым тетиктерди биз Жапонияга атайын буюртма берип алдырабыз. Кыргызстандагы айрым мекемелердин, эл аралык уюмдардын өтүнүчү боюнча Күн Чыгыш өлкөсүнөн «Тойота» үлгүсүндөгү бир нече машинелерди алып келдик.
Кыргызстандын жолдоруна «Тойота», «Мазда», «Ниссан» үлгүсүндөгү автомашинелер ылайыктуу. Кыргызстандын автобазарларынан жапондордун бардык үлгүдөгү автомашинелерин тапса болот. Кыргызстандыктар жапон машинелерин Орусиянын Владивосток шаарынан да айдап келишүүдө.
