Бишкектен чыккан “Деньги и власть” гезити орус президенти Путин Кыргызстанга келип кеткенден кийин кыргыз саясий элитасын сындаган чуулгандуу макала басты. Коомчулуктун талкуусуна кабылган макаланын автору Виталий Хлюпин “ЦентрАзия” сайтынын редактору.
Хлюпиндин макаласы Путин келип-кеткен күндүн эртеси, гезиттин 21-сентябрдагы санына чыкты. Макалада Кыргызстандын президенти Алмазбек Атамбаев, жаңы өкмөт башчы Жантөрө Сатыбалдиев жана мурунку президент Роза Отунбаева баштаган саясий элита сынга алынган.
Маселен Сатыбалдиевди "Акаев, Бакиев жана Атамбаевдин көңүлүн тапкан айлакер, ык таба билген коррупционер” катары сүрөттөгөн. Мурдагы президент Отунбаеваны Ош окуялары үчүн күнөөлөп, саясаттагы чабал адам катары баа берип, пайдалуу иш колунан келген эмес деп айткан.
Макалада кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн маңызы, максаты жана келечеги жок, Кыргызстан гастербайтерлер өлкөсү, көз карандысыз эмес деп жазылган. Автор Орусиянын Кыргызстандагы экономикалык долбоорлору жана алардын ишке ашуусунан күмөн санап, Путинди бул долбоорлорду ишке ашырууга шыкактагандарды “акмак” деп атаган.
“Деньги и власть” гезитинин башкы редактору Турат Акимов макалада Кыргызстандагы реалдуу саясат сүрөттөлгөн деп эсептей турганын “Азаттыкка” айтты:
- Мен макаланы ошон үчүн бастым. Намыскөйлөрдүн кичине намысы ойгонуп, чыйылдап-чыркырап аракет кылалы деп бастым. Биздин саясатчылар эмне? Мисалы Путин. Ямалда жүрдү, ал жактан учуп келип Павлодарда болду. Ал жактан Бишкекке түнкү саат 11.30да келди. Түнү менен таңкы 5ке чейин Атамбаевди иштетип, эртең менен 9-10дордо келишимдерге кол койдуруп, түштө кайра Дүйшөмбүгө учуп кетип калды. Биздикилер болсо мамлекеттеги элин бага албайт. Чындап келгенде 1 миллион элибизди орустар багат. Чынында куру намыстанып атабыз. Мен макаланы атайлап эле намысыбыз ойгонсун деп коюп койгом.
Акимов саясий элита алмашмайынча, абал оңолбойт деген пикирин да кошумчалады:
- 20 жылдан бери эмне керек экенин билбейт. Же каганат керекпи, же “паханат” керекпи, демократиябы, капитализмби, же коммунизм керекпи билбейт. Жыл сайын каалагандай Конституция алмаштырат, өкмөттү алмаштырат. Ошентип жогору жакта болбогон оюндар жүрүүдө. Биздин элитаны толугу менен алмашытырыш керек. Булар эч нерсеге жарабайт. Үч саат болсо да, үч күн болсо да, үч жыл болсо да уурдайт. Уурадагандан башка эч нерсени ойлобойт.
Талдоочу Марс Сариев Хлюпиндин айткандарында аздыр-көптүр чындык бар деп эсептейт. Бирок саясий элитаны бир жактуу жамандаганына кошулбайт:
- Хлюпиндин бирөөнү мактаганын көргөн жокмун. Түркмөнбашыдан баштап Орто Азиядагы саясатчынын баарын жамандайт. Жазгандарын окуп көрсөңөр, Орто Азиядагы кайсы мамлекетти албасын “булар бай-манап, ой жүгүртүүсү, психологиясы ошондой, булар киши болбойт, адам болбойт”, деген позицияда турат. Мындай көрүнүштөр да бар. Бирок элитанын баары андай эмес да. Бизде да элита өнүгүп атат, башка муун келатат. Анан ал болсо баарын кара менен боёп, жамандап салат. Бул деструктивдүү позиция.
Серепчи Эмил Жураев болсо Кыргызстан айрыкча июнь окуяларынан кийин маалымат чабуулуна кабылганын, ошондуктан буга даяр болушу керектигин айтып, бийликтегилер мындай нерселерди ылгап көңүл бурбай койгонду, бурса жооп берүүнү үйрөнүүсү зарыл деген пикирин билдирди:
- Башка чет мамлекеттерде, чет элдиктерден чыккан ойлорго “Маалымат согушун жарыялашты, биз эмне кылабыз” дегендей өтө сезимтал болушат. Менимче, бул кайсы мамлекетте болбосун кадимкидей эле көрүнүш. Экинчиден, так ушу макала, же ушундай макалаларда маселе Кыргызстан, кыргыз элитасы эмес, ошол басылма, ошол басылмага жол тапкан саясат таануучулар, же комментаторлор жөнүндө болуш керек.
Бул макала кыргыз элитасынын намысына тийер-тийбеси белгисиз. Азырынча президенттин, тышкы иштер министрлигинин маалымат кызматтары буга расмий комментарий бере элек.
Хлюпин редакторлук кылган “ЦентрАзия” сайтынын өзү буга чейин кыргыз коомчулугунда талкуу жараткан. Кыргызстандын Башкы прокуратурасы андагы Ош окуясы боюнча айрым макалалар улут аралык жаңджалды козутууда деп айыптап, кылмыш иш козгоо өтүнүчүн казак кесиптештерине жөнөткөн болчу.
Виталий Хлюпин окуу жайды Казакстанда аяктап, саясий илимдер боюнча кандидаттык жактаган. "ЦентрАзия" сайтына 2001-жылдан тарта редакторлук кылат.
Хлюпиндин макаласы Путин келип-кеткен күндүн эртеси, гезиттин 21-сентябрдагы санына чыкты. Макалада Кыргызстандын президенти Алмазбек Атамбаев, жаңы өкмөт башчы Жантөрө Сатыбалдиев жана мурунку президент Роза Отунбаева баштаган саясий элита сынга алынган.
Маселен Сатыбалдиевди "Акаев, Бакиев жана Атамбаевдин көңүлүн тапкан айлакер, ык таба билген коррупционер” катары сүрөттөгөн. Мурдагы президент Отунбаеваны Ош окуялары үчүн күнөөлөп, саясаттагы чабал адам катары баа берип, пайдалуу иш колунан келген эмес деп айткан.
Макалада кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн маңызы, максаты жана келечеги жок, Кыргызстан гастербайтерлер өлкөсү, көз карандысыз эмес деп жазылган. Автор Орусиянын Кыргызстандагы экономикалык долбоорлору жана алардын ишке ашуусунан күмөн санап, Путинди бул долбоорлорду ишке ашырууга шыкактагандарды “акмак” деп атаган.
“Деньги и власть” гезитинин башкы редактору Турат Акимов макалада Кыргызстандагы реалдуу саясат сүрөттөлгөн деп эсептей турганын “Азаттыкка” айтты:
- Мен макаланы ошон үчүн бастым. Намыскөйлөрдүн кичине намысы ойгонуп, чыйылдап-чыркырап аракет кылалы деп бастым. Биздин саясатчылар эмне? Мисалы Путин. Ямалда жүрдү, ал жактан учуп келип Павлодарда болду. Ал жактан Бишкекке түнкү саат 11.30да келди. Түнү менен таңкы 5ке чейин Атамбаевди иштетип, эртең менен 9-10дордо келишимдерге кол койдуруп, түштө кайра Дүйшөмбүгө учуп кетип калды. Биздикилер болсо мамлекеттеги элин бага албайт. Чындап келгенде 1 миллион элибизди орустар багат. Чынында куру намыстанып атабыз. Мен макаланы атайлап эле намысыбыз ойгонсун деп коюп койгом.
Акимов саясий элита алмашмайынча, абал оңолбойт деген пикирин да кошумчалады:
- 20 жылдан бери эмне керек экенин билбейт. Же каганат керекпи, же “паханат” керекпи, демократиябы, капитализмби, же коммунизм керекпи билбейт. Жыл сайын каалагандай Конституция алмаштырат, өкмөттү алмаштырат. Ошентип жогору жакта болбогон оюндар жүрүүдө. Биздин элитаны толугу менен алмашытырыш керек. Булар эч нерсеге жарабайт. Үч саат болсо да, үч күн болсо да, үч жыл болсо да уурдайт. Уурадагандан башка эч нерсени ойлобойт.
Талдоочу Марс Сариев Хлюпиндин айткандарында аздыр-көптүр чындык бар деп эсептейт. Бирок саясий элитаны бир жактуу жамандаганына кошулбайт:
- Хлюпиндин бирөөнү мактаганын көргөн жокмун. Түркмөнбашыдан баштап Орто Азиядагы саясатчынын баарын жамандайт. Жазгандарын окуп көрсөңөр, Орто Азиядагы кайсы мамлекетти албасын “булар бай-манап, ой жүгүртүүсү, психологиясы ошондой, булар киши болбойт, адам болбойт”, деген позицияда турат. Мындай көрүнүштөр да бар. Бирок элитанын баары андай эмес да. Бизде да элита өнүгүп атат, башка муун келатат. Анан ал болсо баарын кара менен боёп, жамандап салат. Бул деструктивдүү позиция.
Серепчи Эмил Жураев болсо Кыргызстан айрыкча июнь окуяларынан кийин маалымат чабуулуна кабылганын, ошондуктан буга даяр болушу керектигин айтып, бийликтегилер мындай нерселерди ылгап көңүл бурбай койгонду, бурса жооп берүүнү үйрөнүүсү зарыл деген пикирин билдирди:
- Башка чет мамлекеттерде, чет элдиктерден чыккан ойлорго “Маалымат согушун жарыялашты, биз эмне кылабыз” дегендей өтө сезимтал болушат. Менимче, бул кайсы мамлекетте болбосун кадимкидей эле көрүнүш. Экинчиден, так ушу макала, же ушундай макалаларда маселе Кыргызстан, кыргыз элитасы эмес, ошол басылма, ошол басылмага жол тапкан саясат таануучулар, же комментаторлор жөнүндө болуш керек.
Бул макала кыргыз элитасынын намысына тийер-тийбеси белгисиз. Азырынча президенттин, тышкы иштер министрлигинин маалымат кызматтары буга расмий комментарий бере элек.
Хлюпин редакторлук кылган “ЦентрАзия” сайтынын өзү буга чейин кыргыз коомчулугунда талкуу жараткан. Кыргызстандын Башкы прокуратурасы андагы Ош окуясы боюнча айрым макалалар улут аралык жаңджалды козутууда деп айыптап, кылмыш иш козгоо өтүнүчүн казак кесиптештерине жөнөткөн болчу.
Виталий Хлюпин окуу жайды Казакстанда аяктап, саясий илимдер боюнча кандидаттык жактаган. "ЦентрАзия" сайтына 2001-жылдан тарта редакторлук кылат.
