13-январда мындай демилгени көтөргөн бейөкмөт уюмдар Бишкекте маалымат жыйынын өткөрүп, парламентке кайрылышты. Алардын жүйөсүндө, колунда Орусиянын да, Кыргызстандын паспорту бар адамдар эки өлкөдө тең укуктары корголбой, өгөйлөнүп жатат.
Орусиянын миграциялык мыйзамдарынын катаалданышы кош жарандыгы, башкача айтканда колунда эки паспорту барларга кедергисин тийгизип жатат. Себеби азыркы жаңы мыйзамдарга ылайык, экинчи жарандыгын ачыкка чыгарып, мамлекеттин атайын тизмесине кирбегендер Орусияда кылмыш жоопкерчилигине тартылат.
Деген менен Орусиянын паспортун алган кыргызстандыктар ал жактын деле толук кандуу жараны боло албай жүрүшөт. Ошол эле кезде өз мекенинде да өгөйлөнүшөт. Себеби Бишкек менен Москванын ортосунда кош жарандуулук жөнүндө атайын келишим жок. Орусияда эмгек мигранттарынын Аймактар аралык коомдук бирикмесинин жетекчиси Алишер Маданбеков буларга токтолду:
- Кыргызстандын айрым облустарында айыл өкмөттөр Орусияга эмгектенип кеткендердин жер үлүшүн алабыз деген учурлар бар экен. Алгач ошол айыл өкмөт ал жаран Орусиянын жараны болгонун такташы керек. Аны тактабай туруп мындай кылгандары туура эмес. Ушундай көйгөйлүү фактыларды эске алганда мыйзамдарды өзгөртүү керек деп айтат элем. Орусиянын жарандыгын алган кыргызстандыктар деле ал жакта жыргаган жок. Алардын жөн гана паспорту бар, андан башка укугу жок, социалдык жактан корголбойт. Мындай мигранттар же тигил жактын жараны эмес, же бул жактын жараны эмес орто жолдо кыйналып турушат. Бул адамдардын тагдыры эмне болот?
Кыргызстан кош жарандыкка уруксат берет, бирок ал эки мамлекет ортосундагы атайын келишимдин негизинде ишке ашырылышы керек. Расмий маалыматка ылайык, ушул кезде 500 миңден ашык кыргызстандык орус жарандыгын алган. Бирок анын ичинен 29 миңи гана кыргыз атуулдугунан расмий баш тарткан. Демек калгандарынын дагы деле колдорунда кыргыз паспорттору бар.
Орусиянын Челябинск шаарындагы “Ата Мекен” кайрымдуулук фондунун башчысы Камбар Пусуров Орусиянын да, Кыргызстандын да паспортун алып жүргөн мигранттар арбын экенин айтууда. Ал мындай мигранттарга Кыргызстанда өз атына кыймылсыз мүлк сатып алууга уруксат берилиши керек деп эсептейт. Пусуровдун оюнча, кыргызстандыктар өз учурунда Орусиянын жарандыгын жумуш табууга оңой болушу үчүн гана алышкан.
- Эмгектенүүгө уруксат кагазын алууга ал жакта кыйын болгон. Ал кезде Орусиянын жарандыгын алыш жеңил болгондуктан көбү түз эле жарандык алышкан. Алар кыргыз жарандыгын биротоло алмаштырып кетейин дешкен эмес да. Андыктан бийлик ушул маселени ойлонуп, чечим кабыл алып берсе деп тилек кылабыз. Ал жактагы орус паспорту бар эмгек мигранттары биздин эле жарандар.
Учурда Жогорку Кеңеште айрым депутаттар Кыргызстандын мурдагы жарандарына саясий эмес жумушка иштөөгө, кыймылсыз мүлк сатып алууга уруксат берген мыйзам долбоорун сунуштап жатышат. Алардын бири - “Ата-Мекен” партиясынан депутат Бактыбек Калмаматов мындай деди:
- Орус жарандыгын алгандардын арасында мураскорлор дагы көп. Эми алар ата-энесинен калган мал-мүлктү өзүнө менчиктештирип алалбай жатышат. Ата-энеси кайтыш болуп кетсе, такыр эле өзүнүн оокатына ээ боло албай калышат. Негизи ушундай маселелер көп. Ошондон улам мыйзам долбоору сунуштап жатам.
Сунушталып жаткан мыйзам долбоорундагы кош жарандыгы барлар мамлекеттик кызматтарга иштешин уруксат берген жобого каршы болгон эл өкүлдөрү арбын. Бирок алардын көпчүлүгү кош паспорттуу кыргызстандыктар бул жакта мүлк сатып алуусуна мыйзамдык жактан мүмкүнчүлүк түзүп берүүнү колдошот.
