Интернетти көзөмөлдөөчү мыйзам жаңы эле күчүнө кирген Казакстанда ал сөз эркиндигинин абалына кандай таасир этти? Бул суроого "Азаттыктын" казак кызматынын веб-редактору Галым Бокаш жооп берди.
"Азаттык": Галым мырза, Казакстанда Интернетти, социалдык түйүндөрдү көзөмөлдөгөн мыйзам ишке киргенден бери сөз эркиндигинин абалы кандай?
Галым Бокаш: Маалымат жана коммуникация мыйзамына өзгөртүү киргизүү маселеси өткөн жылдан бери көтөрүлүп, быйыл 9-январдан тарта жаңы мыйзам күчүнө кирди.
Бирок азырынча бул мыйзамга байланыштуу көптөгөн маселелер так эмес. Мисалы, бул мыйзам боюнча, интернет колдонуучулар форумдарда жашыруун ат менен пикир калтыра албайт. Мыйзамга ылайык, маалыматтык сайттар окурмандары менен расмий келишим түзүп, алардын ким экенин аныктоого тийиш. Ошондон кийин гана окурман форумга пикир жаза алат.
Бул албетте, веб-сайттар үчүн ыңгайсыз. Ошондуктан жергиликтүү маалымат сайттары келечекте кандайдыр маселе жаралбашы үчүн форумдарын жаап салууда.
"Азаттык": Бул мыйзам "Азаттыктын" казак кызматынын веб-сайтына кандай таасир тийгизип жатат? Сиздердин сайтка кирип, макалаларга пикир калтыргандар азайдыбы?
Бийликтин бул саясаты - интернет колдонуучулардын ой-пикирин эркин айтуусуна бөгөт коюу. Ушинтип баа берсек болот.
Галым Бокаш: Чынын айтканда, азырынча бул мыйзам мамлекеттик маалымат каражаттарына расмий жарыялана элек.
Ошондуктан биз угарман-окурмандарыбыздын пикир калтыруу укугун чектей элекпиз.
Ушундай эле себеп менен көптөгөн маалымат сайттары окурмандарынын форумга пикир калтыруусун чектеген жок. "Бизге бийлик жакшылап түшүндүрсүн: окурмандар менен келишим кандай шартта түзүлөт, нормалары жана башка жолдору кандай, ошондон кийин гана биз чектейбиз" деп жатышат. Ушундан улам биз да бир нече жолу өзүбүздүн юристтер менен кеңешип, азырынча эч нерсе өзгөрткөн жокпуз.
Бийликтин бул саясаты - интернет колдонуучулардын ой-пикирин эркин айтышына бөгөт коюу. Ушинтип баа берсек болот.
Буга чейин "жарандардын телефондук сүйлөшүүлөрү толугу менен тыңшалып, жазылып, беш жылга чейин сакталат" деп бийлик ачык айткан. Бирок телефонду тыңшоо башка, Интернетти көзөмөлдөө башка да. Бийликтин "бардык интернет колдонуучулар социалдык түйүндөрдө, форумдарда өз аты менен гана пикир жазууга тийиш" деген талабы -казакстандыктардын сөз эркиндигин чектөө аракети.
Cөз эркиндигин сынаган талаштуу мыйзам
Cөз эркиндигин сынаган талаштуу мыйзам
Жогорку Кеңеш депутаттарынын чет өлкөдөн каржыланган маалымат каражаттарынын ишмердигин чектеген мыйзам долбоорун парламент биринчи окууда колдоп берди.
"Азаттык": Интернетти көзөмөлдөөчү мыйзам ишке киргенден бери "Фейсбук", "Инстаграм", "Телеграмм" сыяктуу жана башка социалдык түйүндөрдөгү абал кайсы жагына өзгөрдү?
Галым Бокаш: Азырынча өзгөрүү жок. Адамдар мурдагыдай эркин жаза албай, сактанып калышты. Мурда деле социалдык түйүндөрдө жазган пикирлери үчүн "диний кастык жаратты" деп же башка себептер менен бир канча киши айыпталып, соттолгон. Кылмыш иши козголгондору да бар.
Эми мыйзам күчүнө киргенден кийин ой-пикирлерин мурункудай эле ачык жазгандар бар, бирок алар аз санда.