Москвада мындан жарым айча мурда жума намаздан соң полиция динзарлар менен кагылышкан эле. Андан кийинки жума намазда полиция Мир көчөсүндөгү мечиттин жанында бир нече кишини, анын ичинде эки кыргызды кармап кеткен.
Шермамат Суяров азыр Москвадагы эң чоң мечитке башка барбай эле койсомбу деп эки анжы. 52 жаштагы орус жарандыгын алган кыргызстандык 17-сентябрда жума намазга келип, машинесинде отурганда полиция аны кармап кеткен.
Суяровдун айтымында, ал өзүн кантип машинеден сүйрөп чыгып, автобуска күч менен салышкандыгына арыздангандан кийин аны катуу сабап салышкан:
– Алар мени муштап, жыгач таяк менен сабап, тепкилешти. Беш-алтоолоп сабашты. Дагы башкалар болчу, мен санап отурган жокмун, эсимди жоготуп коюптурмун. Этим ооругандан эч нерсени сезбей эңгиреп калыптырмын, кабыргам сыныптыр.
Ал күнү камакка алынгандардын арасында 39 жаштагы кыргызстандык Али Муратов да болгон. Ал Суяровду сабап жатышканда жардам сурап, кыйкырып жатканын уккан:
– Улуу жаштагы кишини жөн эле сабашты. Биз 30 чакты элек. Дагы бир кыргыз бала жанында экен, аны да сабашты. Мына ушундай зордукчулукка туш келдик.
Суяров менен Муратовдун окуясы Москвада мусулмандар менен полициянын ортосундагы мамиле акыркы апталарда канчалык курчуп кеткендигин көрсөтөт.
Москвада ар жума сайын миңдеген мусулман шаардагы беш мечитке котолоп чогулганда, айланасындагы жашоочулар же машинесин койо албай, же жолдон өтө албай нааразы болот. Ушул учурларда полиция кийлигишип, ар кандай иштер болуп кетет.
Москвадагы Карнеги илим изилдөө борборунун исламдык иштер боюнча адиси Алексей Малашенконун айтымында, кырдаалдын курчушу Орусиянын баш калаасында мусулмандардын саны өсүп, бирок мечиттердин аз экендигинен болуп жатат:
– Бул чоң көйгөй. Москвада бизде азыр бир миллиондон бир жарым миллионго чейинки санда мусулман бар. Москва бүгүн иш жүзүндө Европадагы эң чоң мусулман шаары. Бирок бизде болгону беш мечит бар.
Башка эсепчилер Москвадагы мусулман калкынын саны эки миллион деп санашат. Буга салыштырмалуу Лондондо 600 миңден бир миллионго чейин мусулманга эсептелинген миңден ашык мечит бар.
Малашенконун ишениминде, Москванын тургундарынын шаарды каптап кеткен мигранттарга карата кыжынган мамилеси да абалды татаалдаштырууда:
- Өкмөт менен биздин саясий элита исламды түшүнбөйт, ал тууралуу келечектүү бир көз караштары да жок. Диалог деп көп айтышат. Бирок бул куру сөз. Себеби көпчүлүк исламдан коркот. Ошондой эле мусулмандар менен калган тургундардын ортосундагы тиреш күч алып жатат.
YouTube сайтына чыккан Мухаммад пайгамбар тууралуу чагымчыл тасманы Орусиянын аймагында көрсөтүүгө тыюу салабыз деп коркутканы Кремлдин исламга карата саясатына көңүлдү бурдурууда.
Мамилелер курчуду
Мечиттердин санын көбөйтүү үчүн Орусиянын муфтияттар кеңеши Москва бийликтерин намаз жайларында кошумча мечиттерге уруксат берүүгө чакырган. Бирок бул да кыйын маселе.
19-сентябрда Москванын чет жакасындагы Митрино ооданында бир жарым миңдей шаардык чогулуп, ал жерде жаңы мечит курууга каршы демонстрация өткөрүштү. Нааразылык акциясынын артында орус улутчул топтору болду. Эртеси жергиликтүү бийликтер мечит курууга берилген уруксатты күчүнөн кетирди.
Соңку тирештин басымдуу бөлүгү мусулмандар дагы деле чоң мечит деп атаган Москвадагы Олимпиадалык стадиондун жанындагы жерде орун алып келет. 1904-жылы падышачылык Орусиянын мезгилинде түшкөн чоң мечитти орус бийликтери былтыр 11-сентябрда түрттүрүп салган. Себеби имарат эскирип, коркунуч келтирип жаткандыгы менен түшүндүрүлгөн.
Азыр бул мечитти кайра оңдоп жатышат. Курулуш бүтө элек болгону менен, жергиликтүү мусулмандар курулуштун чекесиндеги убактылуу орнотулган намаз жайларында намазга жыгылышат.
Сурянов менен Муратов 17-сентябрда дал ошол жерде кармалган. Ал күнкү камакка алуудан бир жума мурда, 14-августта мында полиция мусулмандар менен кагышкан эле. Ал эми 21-сентябрдагы жума намазда чоң мечиттин айланасында сандаган тартип коргоочулар жайгаштырылып, дагы динзарларды кармашты.
Кармалгандардын арасында болгон москвалык белгилүү укук коргоочу Бахром Хамроев да бар болчу. Ал да кептин баары Москвада мечиттердин тартыштыгында деп эсептейт:
– Мусулмандарды чилдей таратыш керек, ошондо мечитке азыраак келет деген көргөзмө бар. Москвада эбегейсиз санда мусулман жашайт. Анан албетте мечиттердин аз экендиги түшүнүктүү болуп турат.
Анын аралыгында Мухаммед пайгамбарга сөз тийгизген орус журналистине кол салды деп шектелген кыргыз жараны тууралуу маалыматты Кыргызстандын Орусиядагы элчилиги тактап жатат. Май айындагы ал окуяда "Эхо Москвы", "Маяк" үналгыларында иштеген журналист Сергей Асланянды кайчы менен 15 жолу сайып кеткен Кыргызстандын жараны кармалды деп кабарланган.
