Бийликтер стабилдүүлүктүн жолуна түштүк деп жарыялап жаткан кезде бул жыйынтык эмнеден кабар берет?
АКШдагы Тынчтык фонду жарыялаган рейтингде дүйнөдөгү 178 өлкөдөгү туруктуулуктун деңгээли изилденген. Анда Кыргызстан 58-орунду ээлеп, туруктуулугу кооптуу абалда турган өлкөлөрдүн арасынан орун алды. Бул былтыркыга караганда 10 позицияга жакшырганын билдирет.
Америка Тынчтык фонду бул рейтингди 2005-жылдан бери жарыялап келет. Анда 12 критерийдин негизинде өлкөдөгү туруктуулуктун абалы изилденет. Алар: өлкөдөгү адам укуктарынын сакталышы, экономикалык абал, кылмыштуулук, коррупциянын деңгээли жана башка көрсөткүчтөр.
Бул рейтингдин башында эң туруксуз, мамлекеттик түзүлүшү жок болуп кетчү абалдагы өлкөлөр турса, акыркы орундарды стабилдүү, туруктуу өнүгүү жолундагы мамлекеттер ээлейт.
Быйыл Финляндия 178-орунда, эң стабилдүү өлкө деп табылса, Түштүк Судан, Сомали сыяктуу өлкөлөр жок болуп бараткан мамлекеттер катары аныкталган.
Ал эми Кыргызстан жогоруда айтылгандай, 58-орунду ээлеп, туруктуулугу кооптуу абалдагы өлкөлөрдүн арасынан орун алды.
Атамбаев: Кыргызстан Борбор Азиядагы туруктуу өлкө
Кыргыз бийликтери 2010-жылдагы окуялардан бери өлкө быйыл толугу менен стабилдүүлүк жолуна түштү деп билдирип келүүдө.
Президент Алмазбек Атамбаев өткөн аптада орусиялык “Россия 24” каналына берген маегинде Кыргызстанды Борбор Азиядагы эң туруктуу өлкө катары сыпаттады:
- Кыргызстан учурда аймактагы эң стабилдүү мамлекет деп ойлойм. Мен туруктуу өлкө болобуз деп бир нече жыл мурун айтсам, айрымдар ишенбей күлүшкөн эле. Бирок учурда биз дал ушундай жыйынтыкка жетиштик. Кантсе да биз эки ыңкылапты башыбыздан өткөрдүк, эки ирет “Араб жазын” ашып өттүк. Биз ушул окуялардан тиешелүү жыйынтык чыгарып, стабилдүүлүккө ээ боло алдык. Акыркы жылдагы эл аралык да, жергиликтүү да иликтөөлөр эң башкы маселелердин бири болгон туруктуулукту камсыздай алганыбызды көрсөтүүдө.
Президенттин айтымында, акыркы жылы өлкөдөгү пикет-митингдердин саны мурдагы жылдарга караганда үч эсеге азайган.
Жогорку Кеңештин Коргоо жана коопсуздук боюнча комитетинин төрагасы Алмазбек Баатырбеков туруктуулукту өлкөдөгү акыркы жылдары аткарылган иштердин жыйынтыгы катары баалап жатат:
- Башка өлкөлөрдөгү “Араб жазы” кандай болгонун көрүп жатабыз. Аларга салыштырмалуу Кыргызстан бул нерседен толук татыктуу өттү. Бүгүн абдан чоң, кооптуу деле маселе жок. Элибиз деле көп нерсени түшүнүп, туруктуулукка умтулуп жатат.
2015: сыноолорго бай жыл
Анткен менен УКМКнын мурдагы төрага орун басары Артур Медетбеков туруктуулук кооптуу абалда турат деген эл аралык иликтөө жыйынтыгына кошулат. Анын айтымында, абал мурдагы жылдарга караганда жакшырганы менен ар кыл коркунучтар сакталып калууда.
- Албетте азыркы абал 2005-2010-жылдарга караганда салыштырмалуу жакшырды. Бирок биздеги акыбал Борбор Азия өлкөлөрүнөн жакшы деп айтуу туура эмес болуп калат. Анткени митинг, пикет сыяктуу нааразылык акциялар азайып калганы менен, калктын аң-сезим, түшүнүгүнө абдан оор соккулар болуп жатат. Мындан башка да коркунучтуу жагдайлар бар.
Медетбеков Кыргызстандагы туруктуулукту саясий абал менен тыгыз байланыштырат. Бажы биримдигине кошулуп, 2015-жылы парламенттик шайлоо өтөөрүн эске алганда саясий жашоо кызып, туруктуулукка коркунуч жаратчу ар кыл чакырыктар турат.
- 2015-жылы Кыргызстандын алдында эки ири саясий жараян турат. Биринчиден, Кыргызстандын Бажы биримдигине кошулушунун жыйынтыгы, жарандардын баанын өсүшүнө реакциясы кандай болот, эмне деп жооп берет деген суроолор. Экинчиден, парламенттик шайлоо кандай өтөт деген маселе. Эгер бул шайлоолор мыйзам бузуусуз, адилеттүү өтсө, эч нерсе деле болбойт. Шайлоодо мыйзам бузуулар орун алса, туруктуулукка шек туудурушу мүмкүн. Ошондуктан, бийликтер мунун барын анализдеп, туруктуулукту сактоо үчүн аракет көрүшү керек.
АКШнын Тынчтык фонду жарыялаган рейтингде Кыргызстандын коңшулары Өзбекстан жана Тажикстан дагы туруктуулугу кооптуу өлкөлөрдүн арасында 48 жана 55-орунду ээлеген. Ал эми Казакстан болсо 111-орунду ээлеп, туруктуулукка анча коркунуч туулбаган өлкөлөрдүн катарында.
