Кыргызстандын түштүгүндөгү тажик жана өзбек мектептерин жабуу демилгесине Тажикстандын элчилиги жооп кайтарды.
Элчилик ар бир улуттун өкүлү өз эне тилинде билим алууга укугу бар деп эскертти.
Буга чейин Жогорку Кеңештин айрым депутаттары Ош жана Баткен облустарындагы өзбек жана тажик тилдүү мектептерде коңшу өлкөлөрдүн тарыхы, адабияты окутулганын сынга алышкан. Кээ бирлери мындай мектептерди жабууга чакырган болчу.
Элчилик үн катты
Тажикстандын Кыргызстандагы элчилиги расмий сайтына жайгаштырган билдирүүсүндө ар бир этностун өкүлү билим алууга, улуттук өзгөчүлүгү менен эне тилин сактоого укугу бар экенин эскертүүдө. Элчилик Кыргызстанда ар бир жаран кыргыз тили менен тарыхын билиши керектигин, ошентсе да улуттук азчылыктын өз тилин сактоо аракетине эч ким бөгөт койбошу зарылдыгын билдирүүдө.
Тажикстандын Кыргызстандагы элчиси Асомуддин Саидов “Азаттыктын” тажик кызматына курган маегинде, эки өлкөдөгү этностордун укугун кепилдеген келишимдер бар деп белгиледи:
- Соңку демилгелер бүтүндөй кыргыз элинин пикири деп ойлобойм. Бул улутчул көз караштагы адамдардын позициясы болушу мүмкүн. Кыргыз өкмөтү бул позицияны колдобойт. Бизде кыргыздарга да, тажиктерге да улуттук өзгөчөлүктөрүн сактап, өз тилинде билим алуу укугун берген өкмөттөр аралык жана министрликтердин деңгээлиндеги келишимдер бар. Эч ким бул келишимдерди жокко чыгара албайт.
Кыргызстандагы тажик жана өзбек мектери боюнча маселе Жогорку Кеңештеги “Республика” фракциясынын 17-февралдагы жыйынында көтөрүлгөн. Эл өкүлдөрү бул мектептерде окуучулар коңшу өлкөлөрдүн тарыхы менен идеологиясын окуп жатышканын сынга алышкан.
Депутат Чолпон Султанбекова мындай мектептер боюнча саясий чечим кабыл алуу зарылдыгын белгилеген:
- Эгер ошондой фактылар болуп жатса, ошондой тартипте окуп жаткан мектептерди жапканга чейин баруу керек. Коркпош керек. Бул биздин мамлекеттин саясий чечими болушу кажет.
Мекенчил жаранды тарбиялоо аракетиби?
“Республика”фракциясы жакында бул маселени кайрадан көтөргөнү жатат. Фракция жетекчиси Канатбек Исаев тажик жана өзбек тилинде билим берген мектептерди тескөө аракетин түшүндүрдү:
- Баткен облусунда тажик тилинде окуткан мектептерде Тажикстанда басылып чыккан, тажиктин тарыхын, адабиятын окутушат экен. 1-класстан 10-класска чейин тажиктин тарыхын, адабиятын окуган балдар Кыргызстандын патриоту болобу? Бул маселени жакында эле билип, фракцияда көтөрдүк. Келе жаткан жумада билим берүү министрин чакыралы деп жатабыз. Бизге түшкөн маалымат боюнча, Ош облусунда өзбек Өзбекстанда басылып чыккан, Өзбекстандын тарыхын, адабиятын окутат экен.
Кантсе да тажик элчилиги Кыргызстанда кыргыз тарыхы менен адабияты боюнча тажикче китептер аз басылып чыгат деп эсептейт. Мындан улам тажик ата-энелер Тажикстандан китеп алдырууга аргасыз болушат.
Билим берүү жана илим министрлигинин маалыматына ылайык, Кыргызстандагы тажик тилдүү мектептер китеп менен 64 пайызга гана камсыз болушкан. Министрдин орун басары Муктар Орозбеков:
- Маселе тажик тилинде Кыргызстандын окуу программасына ылайык келген китептерди чыгаруу менен чечилип жатат. Ага каражат бөлүнгөн.
Тажик элчилиги Кыргызстанда тажик тилдүү мектептер жетишсиз деген да пикирде. Элчиликтин маалыматы боюнча, Тажикстанда кеминде 56 миңдей этникалык кыргыз үчүн 64 мектеп иштейт. Алардын 37си жалаң кыргыз тилинде гана билим берсе, 27си аралаш мектеп болуп саналат. Ал эми Кыргызстанда 45-50 миңдин тегерегиндеги тажик үчүн жети гана мектеп бар экени айтылат.
Бул улутчул көз караштагы адамдардын позициясы болушу мүмкүн. Кыргыз өкмөтү бул позицияны колдобойт.
Мындан тышкары элчилик Тажистанда этникалык кыргыздар үчүн ылайыктуу шарт түзүлгөнүн, маселен, Мургаб, Жерге-Тал аймактарында кыргыздардан депутат, акимдер чыкканын билдирүүдө. Тажик тектүү Кыргызстандын Социалдык өнүгүү министри Равшан Сабиров соңку жагдай боюнча оюн ортого салды:
- Тажик улуту болобу, башка улуттар болобу, Билим берүү министрлиги бул нерселерге абдан жакшы көңүл бурушу керек. Эмнеге дегенде, ошол китепти ачканда Кыргызстандын желеги, Кыргызстандын гимни, кыргыз президентти жана мамлекеттик белгилерибиз турушу керек. Бирок ошолорду өзүнүн эне тилинде окуп үйрөнүүгө шарт түзүлүп берсе, жакшы болоор эле.
Кыргызстандагы өзбек жана тажик мектептери боюнча маселе буга чейин бир нече жолу көтөрүлгөн. Өткөн жылы Ош шаарынын мэри Мэлис Мырзакматов да аймактагы өзбек мектептерин кыргызчага өткөрүүнү сунуштаган. Мындай демилгелер коомчулукта ар кыл сын-пикирге кабылып, улутчул аракет катары сыпаттагандар болгон.
