"Азаттык": Ушул апта башында кыргыз-тажик чек арасында баңгизат ташып келе жаткандар менен жаңжал чыкты. Кечээ эртең менен болсо Кыргызстандын тартип коргоо сакчылары Тажикстанга бараткан жүк ташуучу унааны текшерүү үчүн токтотуп, ошол маалда жүк ташуучу унаанын ичиндегилер тартип коргоо органдарын Тажикстанга күч менен алып кетүүгө аракет кылышкан. Чек арадагы мындай окуялар эмне себептен чыгып жатат? Бул эмнеден кабар берет?
Аламанов: Биздин чек аралардын кайтаруусу бүгүнкү күндө жетишээрлик деңгээлге жетпегенинен кабар берет. Экинчиден, мамлекеттердин ортосундагы чек ара такталып бүтпөгөнүнө байланыштуу чыгууда. Ошо чек араны коргоого тиешелүү болгон техникалык каражаттарды азырынча колдонууга мүмкүн болбой жаткандыгы ушундай жагдайлардын пайда болушуна алып келди.
"Азаттык": Демек чек ара кызматынын азыркы абалына көз чаптырсак, чек ара коопсуздугу начар абалда деп эсептейсизби?
Аламанов: Коопсуздук боюнча келгенде начар деп айтууга болбойт. Бирок биздин чек арачылардын саны чек араларды кайтарууга жетишсиз деп айтсак туура болот го.
"Азаттык": Буга чейин чек ара кызматынын курамын 500 адамга көбөйтүү туурасында чечим кабыл алынганы айтылбадыбы? Бул чек ара кызматынын сапатына канчалык таасирин берет?
Аламанов: Бул өзү чек ара кызматынын сапатына чоң эле таасирин тийгизет. Бирок бул деле жетишсиз болот. 500 адам менен ошончолук узундуктагы татаал чек араны таптакыр коргоп калууга мүмкүн эмес. Мүмкүнчүлүк болсо дагы миң киши кошсо, бүгүнкү күндүн жагдайына караганда, ошол туура болот эле деп ойлойм.
Такталбаган жерлер көп
"Азаттык": Марттын башында президенттин АКШга жасаган иш сапарында Баткенде машыгуу борборун ачуу тууралуу сүйлөшүүлөр болгону маалым. Орусия да түштүктө аскер борбор ачуу тууралуу ниеттерин айтып келет. Мындан борборлор чек ара коопсуздугун сактап, аны бекемдөөгө канчалык деңгээлде жардам берет деп ойлойсуз?
Аламанов: Эгерде ошол борбордун максатында чек ара кызматтарынын атайын жумуштары боюнча машыгуу жана окутуу иштери жүргүзүлсө, биздин чек арачылардын иштеги сапаты жогорулайт. Эгерде чек арачыларга багытталган иштерди жүргүзсө, бул сөзсүз түрдө оң натыйжаларын берет.
"Азаттык": Кыргызстандын Тажикстан жана Өзбекстан менен чектеш аймактарында талаштуу делген жерлер арбын экен. Бүгүнкү күндө кыргыз-тажик чек арасынын болгону 40% такталганы маалым. Эмне үчүн бул жерлер алигиче такталбай келет? Кезегинде сиз дагы чек араны тактоо боюнча өкмөттөр аралык комиссияны жетектеп келген элеңиз.
Аламанов: Эң негизги себеби, ошо эки тарап чек араны кайсы документтердин негизинде тактайбыз деген бирдей бүтүмгө келе элек. Эки тараптын бири-бирине койгон талаптары эки башка болуп, пикирлери бири-бирине жакындашпагандыктан, ушул убакка чейин көп чек аралар такталбай келип жатат.
"Азаттык": Деги качан такталат деп ойлойсуз?
Аламанов: Бүгүнкү күндүн шартына караганда, мамлекеттердин саясий жетекчилери макулдашып бир пикирге келиши керек. Кайсы жылдагы документтерди негиз кылып алып, делегацияларга тапшырма берип, ошол боюнча иштей баштаса бул маселени тез эле чечүүгө болот. Бирок ошондой чечим алыш үчүн жогорку деңгээлдеги саясий кызматташуу керек да.
"Азаттык": Рахмат.
Аламанов: Биздин чек аралардын кайтаруусу бүгүнкү күндө жетишээрлик деңгээлге жетпегенинен кабар берет. Экинчиден, мамлекеттердин ортосундагы чек ара такталып бүтпөгөнүнө байланыштуу чыгууда. Ошо чек араны коргоого тиешелүү болгон техникалык каражаттарды азырынча колдонууга мүмкүн болбой жаткандыгы ушундай жагдайлардын пайда болушуна алып келди.
Аламанов: Коопсуздук боюнча келгенде начар деп айтууга болбойт. Бирок биздин чек арачылардын саны чек араларды кайтарууга жетишсиз деп айтсак туура болот го.
"Азаттык": Буга чейин чек ара кызматынын курамын 500 адамга көбөйтүү туурасында чечим кабыл алынганы айтылбадыбы? Бул чек ара кызматынын сапатына канчалык таасирин берет?
Аламанов: Бул өзү чек ара кызматынын сапатына чоң эле таасирин тийгизет. Бирок бул деле жетишсиз болот. 500 адам менен ошончолук узундуктагы татаал чек араны таптакыр коргоп калууга мүмкүн эмес. Мүмкүнчүлүк болсо дагы миң киши кошсо, бүгүнкү күндүн жагдайына караганда, ошол туура болот эле деп ойлойм.
Такталбаган жерлер көп
"Азаттык": Марттын башында президенттин АКШга жасаган иш сапарында Баткенде машыгуу борборун ачуу тууралуу сүйлөшүүлөр болгону маалым. Орусия да түштүктө аскер борбор ачуу тууралуу ниеттерин айтып келет. Мындан борборлор чек ара коопсуздугун сактап, аны бекемдөөгө канчалык деңгээлде жардам берет деп ойлойсуз?
Аламанов: Эгерде ошол борбордун максатында чек ара кызматтарынын атайын жумуштары боюнча машыгуу жана окутуу иштери жүргүзүлсө, биздин чек арачылардын иштеги сапаты жогорулайт. Эгерде чек арачыларга багытталган иштерди жүргүзсө, бул сөзсүз түрдө оң натыйжаларын берет.
Аламанов: Эң негизги себеби, ошо эки тарап чек араны кайсы документтердин негизинде тактайбыз деген бирдей бүтүмгө келе элек. Эки тараптын бири-бирине койгон талаптары эки башка болуп, пикирлери бири-бирине жакындашпагандыктан, ушул убакка чейин көп чек аралар такталбай келип жатат.
"Азаттык": Деги качан такталат деп ойлойсуз?
Аламанов: Бүгүнкү күндүн шартына караганда, мамлекеттердин саясий жетекчилери макулдашып бир пикирге келиши керек. Кайсы жылдагы документтерди негиз кылып алып, делегацияларга тапшырма берип, ошол боюнча иштей баштаса бул маселени тез эле чечүүгө болот. Бирок ошондой чечим алыш үчүн жогорку деңгээлдеги саясий кызматташуу керек да.
"Азаттык": Рахмат.
