Окуя 3-апрель күнү түш ченде болгон. Облустун Ноокен районуна караштуу Чек айылынын өзбек тектүү тургуну Өткүрбек Халматов Өзбекстанда убактылуу жашаган жубайынан кабар алуу үчүн коңшу өлкөнүн аймагына бир чакырымдай кирип барган.
Ал чек араны бузгандыгы тууралуу өзбек чек арачыларынын эскертүүсүнө көңүл бурбай, жолун уланта бергенде ок жаңылган. 4-апрелде Халматовдун Өзбекстандын Пахта-Абад райондук ооруканасында дарыланып жатканы белгилүү болду.
Айыл баш ийген Сакалды айыл өкмөтүндөгү аймактык милиция бөлүмүнүн башчысы Курманбек Турушевдин айтымында, Халматовдон кабар алмак болгон энеси да Өзбекстандын аймагына киргизилген эмес:
- Кыргызстандан өтүп, Өзбекстанга кирип, бир километр өткөн мезгилде ок атышкан. Өткүрбек Халматов балтырынан ок жеген. Бүгүн акыбалы жакшы дешти. Апасы баласын көргөнү баратканда чек арадан өткөрүшкөн эмес, баласынын паспортун ал жаткан ооруканага жеткирип бергиле деп айткан. Өткүрбек Халматовдун апасынын бир туугандары жана аялы Өзбекстанда жашайт. Ал 2009-жылы ажырашып кеткен аялы менен балдарын көргөнү бараткан.
Аталган айылда чек ара кокустуктары кыштак экиге бөлүнүп калган маалдан тарта кайталана жүргөнү белгилүү. Айыл башчынын орун басары Марипжан Айталиев кыштак тургундары чек ара тартибин сактоону жакшы билсе да, Өзбекстанга өтүп, анын кызматтарынан жабыр тартып жүргөнүн кошумчалады.
Айталиевдин ырасташында, Кыргызстандын чек ара, тартип сактоо кызматтары менен бийлик өкүлдөрү жергиликтүү калкка чек араны бузган киши жоопко тартыларын жетиштүү түрдө түшүндүрүшкөн, бирок аны жарандар капарына албай жатышат.
- Азыр чек арадан өтүү - мыйзамсыз иш, ал айланма жол аркылуу өткөн экен. Эл арасында түшүндүрүү иштерин жүргүзгөнбүз. Бирок адамдардын өзбилемдиги да болуп жатат, чек арадан мыйзамсыз өтүү мүмкүн эмес го...
Чектин тургуну Дилшатбек айылдаштары мыйзамды сыйлабай жаткандыгын билдирди:
- Өтүүгө уруксат бербеген жерден өтпөй эле коюу керек. Чек ара бекетиби, же айланма жолбу, өтпө десе, өтпөй эле коюш керек. Өтө турган атайын бекеттер бар, ошол жерден өтпөйбү.
Буйрук жогору жакта түшөт
Анткен менен мындай пикирлерге чек арада жашаган Азамжан кошулган жок. Ал айылдашын бутка аткандарга жана коңшу өлкөнүн чек арасынын жабык болгонуна капа:
- Постту ачып берсин. Бардыгыбыздын урук-туугандарыбыз бар, агаларыбыз, эжелерибиз, үкаларыбыз бар, өтөбүз да. Чек араны бузуп өтсө кармасын. Бирок итти деле атпайт го, ага караганда бул адам эмеспи! Кантип атып жибере берет? Бул жактан ал жакка, ал жактан бул жакка өтүп атат, бирок биздикилер атпайт. Чек арага барып, карап турушат.
Чек айылынын Сакалды айыл өкмөтүнүн аймагына көчүп чыккан тургундары, 5-июль, 2010-жылКыргызстандын чек арасына мыйзамсыз өткөн өзбек жарандары жогору жактан келген буйруктардын негизинде бошотулуп келүүдө. Бул тууралуу Сакалды аймактык милиция бөлүмүнүн ага тескөөчүсү, милициянын майору Манас Сапаров билдирди.
Анын айтымында, көз жумган тууганына бата кылганы Өзбекстанга барган кыргызстандык жети адам айып пул төлөп, ал жактан араң кутулуп чыккан.
- Алар адам атууга чейин барып атат. Өзбекстандын атуулдары биз жакка өтүп атышат. Мыйзам негизинде алганда административдик чара көрүү үчүн 390-берене бар, кыргыз аймагына мыйзам бузуп өткөнү боюнча. Биз мыйзамдуулукту сездирели, административдик чара көрөлү деп, аларды кармаган кезде жогорку бийлик, өзүбүздүн күч структурулардын жетекчилеринен телефон чалышып, “алар бизге караштуу, койо бер!” дешет.
2009-жылдын апрель айынан тарта кыргыз-өзбек чек арасында жайгашкан Чек айылынын тургундары өзбек тараптын ар кандай кысымына кабыла баштаган.
2010-жылы, 5-июлда Өзбекстан кыргыз-өзбек чек арасындагы Чек айылында жашаган элдин көчүп кетүүсүн талап кылып, убакыт чектеген. Ошондо 156 адамдан турган 24 үй-бүлө айылды таштап чыгып кеткен.
Ал чек араны бузгандыгы тууралуу өзбек чек арачыларынын эскертүүсүнө көңүл бурбай, жолун уланта бергенде ок жаңылган. 4-апрелде Халматовдун Өзбекстандын Пахта-Абад райондук ооруканасында дарыланып жатканы белгилүү болду.
Айыл баш ийген Сакалды айыл өкмөтүндөгү аймактык милиция бөлүмүнүн башчысы Курманбек Турушевдин айтымында, Халматовдон кабар алмак болгон энеси да Өзбекстандын аймагына киргизилген эмес:
- Кыргызстандан өтүп, Өзбекстанга кирип, бир километр өткөн мезгилде ок атышкан. Өткүрбек Халматов балтырынан ок жеген. Бүгүн акыбалы жакшы дешти. Апасы баласын көргөнү баратканда чек арадан өткөрүшкөн эмес, баласынын паспортун ал жаткан ооруканага жеткирип бергиле деп айткан. Өткүрбек Халматовдун апасынын бир туугандары жана аялы Өзбекстанда жашайт. Ал 2009-жылы ажырашып кеткен аялы менен балдарын көргөнү бараткан.
Айталиевдин ырасташында, Кыргызстандын чек ара, тартип сактоо кызматтары менен бийлик өкүлдөрү жергиликтүү калкка чек араны бузган киши жоопко тартыларын жетиштүү түрдө түшүндүрүшкөн, бирок аны жарандар капарына албай жатышат.
- Азыр чек арадан өтүү - мыйзамсыз иш, ал айланма жол аркылуу өткөн экен. Эл арасында түшүндүрүү иштерин жүргүзгөнбүз. Бирок адамдардын өзбилемдиги да болуп жатат, чек арадан мыйзамсыз өтүү мүмкүн эмес го...
Чектин тургуну Дилшатбек айылдаштары мыйзамды сыйлабай жаткандыгын билдирди:
- Өтүүгө уруксат бербеген жерден өтпөй эле коюу керек. Чек ара бекетиби, же айланма жолбу, өтпө десе, өтпөй эле коюш керек. Өтө турган атайын бекеттер бар, ошол жерден өтпөйбү.
Буйрук жогору жакта түшөт
Анткен менен мындай пикирлерге чек арада жашаган Азамжан кошулган жок. Ал айылдашын бутка аткандарга жана коңшу өлкөнүн чек арасынын жабык болгонуна капа:
- Постту ачып берсин. Бардыгыбыздын урук-туугандарыбыз бар, агаларыбыз, эжелерибиз, үкаларыбыз бар, өтөбүз да. Чек араны бузуп өтсө кармасын. Бирок итти деле атпайт го, ага караганда бул адам эмеспи! Кантип атып жибере берет? Бул жактан ал жакка, ал жактан бул жакка өтүп атат, бирок биздикилер атпайт. Чек арага барып, карап турушат.
Анын айтымында, көз жумган тууганына бата кылганы Өзбекстанга барган кыргызстандык жети адам айып пул төлөп, ал жактан араң кутулуп чыккан.
- Алар адам атууга чейин барып атат. Өзбекстандын атуулдары биз жакка өтүп атышат. Мыйзам негизинде алганда административдик чара көрүү үчүн 390-берене бар, кыргыз аймагына мыйзам бузуп өткөнү боюнча. Биз мыйзамдуулукту сездирели, административдик чара көрөлү деп, аларды кармаган кезде жогорку бийлик, өзүбүздүн күч структурулардын жетекчилеринен телефон чалышып, “алар бизге караштуу, койо бер!” дешет.
2009-жылдын апрель айынан тарта кыргыз-өзбек чек арасында жайгашкан Чек айылынын тургундары өзбек тараптын ар кандай кысымына кабыла баштаган.
2010-жылы, 5-июлда Өзбекстан кыргыз-өзбек чек арасындагы Чек айылында жашаган элдин көчүп кетүүсүн талап кылып, убакыт чектеген. Ошондо 156 адамдан турган 24 үй-бүлө айылды таштап чыгып кеткен.
