Жарандардын мындай маалыматтарынан кийин Кыргызстандын Тышкы иштер министрлиги кошуна өлкөгө нота жиберди. Казакстан жарандарды суракка алуу эл аралык террордук уюмдардын мүчөлөрүн аныкташ үчүн жүргүзүлүп жатканын билдирип жатат.
Жолдо жүргөн айрым кыргызстандыктар Алматы аэропортунда Казакстандын атайын кызматынын өкүлдөрү аларды ар кандай себеп менен суракка алып, сапарга тиешеси жок суроолорду берип, жеке маалыматтарды, телефондорунун IMEI коддорун да көчүрүп алып жатышканын айтып, нааразы болушууда.
Алардын бири Нуржамал (аты өзгөртүлдү - ред.) мындай кошумча текшерүүгө аэропорттогу чек ара пунктунан өтө берерде кабылып, сурак берген. Ага коншулардын атайын кызматтары жеке жашоосуна тиешелүү ар кандай суроолорду берип, телефонун бербесе каттамдан чыгарып саларын айтып коркутушкан.
- Мен үчүн бул абдан таң каларлык болду. Өзүнчө бөлмөгө киргизип алып, менден өз иштерине тиешеси жок суроолорду берип жатышты. Мисалы, мен эмнеге Дубайга кетип баратканымды, жигитим барбы-жокпу, "Дубайда сүйлөшкөн жигитиң барбы?" деп сурашты. "Бул силердин ишиңерге тиешеси жок" десем, алар "ушунчалык акылдуу болсоң 8 саат кармап турабыз" деп, эмнеге баратканымды тактамайынча коё бербей турганын айтышты. Терроризмге каршы күрөштү күчөтүш үчүн баарын текшерүүгө тапшырма берилгенин айтышты. Бишкектеги дарегимди, иштеген жеримди, үй-бүлөмдү сурашты. Мен сурак берип жаткандай эле болдум. Чынын айтсам мага экстремисттик китептерди же баңгизат салып коюшабы деп корктум. Телефонумду сурашты, "бербейм" десем "каттамдан чыгарып салабыз" деп коркутушту.
Нуржамал Дубайдан кайтып келе жатканда деле Алматы аэропортунда ушундай көрүнүшкө кабылгандарды кезиктиргенин, ал тургай жарым сааттап суракка кезек күтүп тургандарын көргөнүн айтып берди.
Ал эми биздин экинчи маектешибиз, "Дея" бий ансамблинин жетекчиси Наргиза Хажиева жакында эле Түркияга барып, Кыргызстандын атынан фестивалга катышып келди. Ал мурда-кийин мындай текшерүү болбогонун, бул жолу казак тараптын катуу текшерүүсүнө туш болгонун кеп салды.
- Жетекчи катары мени аябай суракка алды. Мурда мындай фестивалдарга барганда "мектеп окуучулары экен" деп көп текшербей эле өткөрчү эле. Бул жолу мени өзүнчө бөлүп алып, ар бир паспортко токтолуп: "Кайсы мейманканада жаттыңар? Кайсы шаарларда болдуңар? Эмне болгон фестиваль? Канча жаштасыңар? Өзүңөр бийлейсиңерби, жокпу?" деп бардык нерсени сурады.
Жарандардын мындай маалыматтарынан кийин Кыргызстандын Тышкы иштер министрлиги аэропорттогу текшерүүлөрдүн себебин түшүндүрүүнү өтүнүп Казакстанга нота жөнөткөн. Казакстандын башкы дипломатиялык мекемеси жооп катары түшүндүрмө нотасын жиберип, анда мамлекеттик чек ара пункттарындагы текшерүүлөрдү коопсуздукту коргоо максатына байланыштырды. Анда жарандарды кошумча суракка алуу эл аралык террордук уюмдардын мүчөлөрүн аныкташ үчүн көрүлгөн чара экендиги жана мындай суракка башка бардык мамлекеттердин жарандары алынып жатканы белгиленген.
Кыргызстандын тышкы иштер министринин мурдагы орун басары Аскар Бешимов мындай текшерүүлөрдү жарандарды кысымга алуунун бир ыкмасы катары сыпаттады. Ал мунун себеби кылдат иликтениши зарыл деп эсептейт.
- Бул жөн эмес. Атайын кызматтардын кылган жумуштары, ошону менен жарандарды кысмакка алуунун бир ыкмасы. Анын дагы бир себеби бар. Ал нота жөнөтүү менен чечилбейт. Чек ара тартиби боюнча келишим бар. "Көзөмөл-өткөрмө бекеттеринде кандай тартипте, эрежеде өткөрүш керек?" деген келишимдер аткарылып жатабы-жокпу, аны Мамлекеттик чек ара кызматы сүйлөшүшү керек. Анын ичинде жогору жактан саясий чечим барбы, жокпу - аны Тышкы иштер министрлиги өз кесиптештерименен сүйлөшүүсү зарыл.
Бул маселе ушул күндөрү Жогорку Кеңештин Эл аралык иштер, коргоо жана коопсуздук боюнча комитетинде да көтөрүлдү. Комитеттин мүчөсү, депутат Абдувахап Нурбаев мындай көрүнүштөр мамлекеттердин ортосундагы алака-катышка доо кетириши мүмкүн экенин эскертти.
- Комитет жыйынында депутат Жаныбек Бакчиев маалымат берди. Ал Алматыга учуп келип, ошол жерде кыргызстандык жарандардын паспортун чогултуп алган учурларды, кыйноо болуп жатканын өз көзү менен көрүптүр. Чек ара кызматында электрондук жабдуусу иштебей калып, 300дөй киши кезекте туруп калганын айтты. Мамлекеттик жетекчилердин ортосунда жакшы келишимдер түзүлүп жатат, бирок бул жерде ошол эле коррупциялык жолдор деп ойлойм. Алардын деле кызматкерлери тыйын-тыпыр алыш үчүн ар кандай нерселерге барып жатышпайбы. Ал нерсе биз тарапта да, алар тарапта да бар. Мамлекеттердин ортосунда доо кетет, бирок жеке аткаминерлердин коррупцияга аралашканынан ушундай болуп жатат.
Казакстандын аэропортунда мындай текшерүүлөр болуп жатканы жөнүндө былтыр күзүндө эле кеп козголгон. Абдувахаб Нурбаевдин айтымында, жарандарды түйшүккө салган жагдайларды, анын себебин иликтөө Тышкы иштер министрлигине тапшырылды.
