-Исмаил мырза, президент Курманбек Бакиев кечээ мамлекеттик телеканал аркылуу элге жасаган кайрылуусунда өлкөнүн келечеги үчүн конструктивдүү сунуш киргизген ар бир добушка кулак төшөөгө даяр экендигин билдирди. Сиз кандай ойлойсуз, муну бийлик оппозиция менен сүйлөшүүлөргө барып, чогуу иштөө максаты менен айтты деп түшүнүүгө болобу?
-Биринчиден, ар бир жарандын сөзүн угуп, көңүлүнө бекитүү президенттин башкы милдети болчу. Ал мамлекет башчы болгондон тартып, ошонун бардыгын аткарам, деп элге ант берген. Эми мына башкарып келе жаткан төртүнчү жылы муну айтып отурганы таң калычтуу.
Биздин партия өткөн жылдын ноябрь айында өкмөттүн курамы, аны кыскартуу, өкмөттүн милдети, бюджеттик каражаттарды чыгымдоону азайтуу боюнча президентке сунуш киргизген. Ошолордун бирине эле жооп берип коюп, анан бүгүнкүдөй сөздөрдү айтса, биз ынансак болот эле.
“Мына жооп бердик, мунуңар аткарылат, бул талабыңар жарабайт,” деп бир сөзүн айтышы керек эле. Эми түштөн кийин кайра минтип айтып отурганы ишенимсиз болуп жатат. Менимче бул дагы декларативдик гана сөз болуп калат окшойт. Президент элдин пикирин эч качан укпайт, себеби дегенде өзүнүн алдына катчылык түзүп алганы – өзүнө атайын пиар компания түзүп, аларды элдин эсебинен каржылап, дагы эле өз саясатын жүргүзүүгө аракет жасаганы. Бул ишке ашпай турган нерсе деген гана ишеним келип чыгат, себеби ишеничтен өздөрү капкачан эле калган.
-Президент кайрылуусунда ар бир адам улуттук кызыкчылыктар эмне экендигин таасын аңдоого тийиш деп айтып, аларды санап да кетти. Улуттук кызыкчылыктардын башында өлкөнүн бүтүндүгү деген сөз айтылды. Айрым саясатчылар президенттин сөзү өзүнүн ишине дал келбей жатканын айтып, мисалга чегарадагы жерлердин тарыхый документтерге жана элдин каршылыгына карабай коңшуларга берилип жатканын айтышууда. Сиз кандай дээр элеңиз?
-Өлкөнүн, жерибиздин бүтүндүгү – мамлекеттүүлүктүн биринчи милдети. Мамлекет тиешелүү аймагы, тили, чегарасы болгондон кийин гана мамлекет болот. Мына ошону төрт жылдан кийин сактайм, деп айтып жатышы дагы эле баягы сөз түрүндө гана айтылып жаткан сөз, иш жүзүндө бул жүзөгө ашпай калып жатат. Албетте, мамлекет болгон соң анын бир сантиметр жерин коргоп, сактап, эч кимге бербей, ал үчүн керек болсо жанды берүүгө аракет кылуу керек. Биз болсо сөз жүзүндө айтканыбыз менен ишти таптакыр башкача жасап атабыз. Мына азыр түштүктөгү көп жерлер коңшуларга өтүп кетиши ыктымал. Ошондуктан президенттин мындай “жердин бүтүндүгүн сактайм,” деген аракеттерин биз колдошубуз керек. Бирок иш жүзүндө бул жүзөгө ашпайт, деген гана ой-пикир туулуп калган.
-Сөзүңүзгө аралжы, өткөн жылы Казакстан менен чектешип турган жердеги Каркыра жайлоосунун көпчүлүк бөлүгү Казакстандын айрым бир жерлерине алмаштыруу иретинде берилип жаткан убакта коомчулук тарабынан каршылыктар болгон. Ошол тушта президентти сындагандар “Кыргызстандын жерин четинен кертип сатуу жагынан Курманбек Бакиев мурдагы президент Аскар Акаевдин жолуна түштү,” деп нааразы болушкан. Ал мезгилде сиз мамлекеттик кызматта коргоо министри болуп турган элеңиз. Үзөңгү-Кууш Кытайга берилип жаткан кезде катуу чыркырап, каршы чыккандардын бири Исмаил Исаковдун Каркыра Казакстанга кетип атканда өз пикирин билдирбөөсүнө эмне тоскоолдук кылды? Саясатка кийлигишпөөгө милдеттендирген кызматыңызбы же?..
-Ал жерде обьективдүү себептер бар. Анткени Каркыра тууралуу эки тараптуу документтерге да ошол мурдагы президент Акаев кол коюп, аны Казакстандын парламенти ратификациядан өткөрүп салган. Бүгүнкү бийлик аны жокко чыгарууга күчү жетпей, берип койду деп күнөөлөөгө бир жагынан болот. Ал эми экинчи жагынан ошол обьективдүү себептерди эл аралык нормалардын негизинде бир калыпка келтирүү максатында экинчи жактын жасаган кадамы болсо керек деп айтууга болот. Ошондуктан Каркыранын берилишинде Исаковдун күнөөсү бар, берип койду, деген сөз туура эмес. Себеп дегенде документтерге кол коюп, баарын бердирген Аскар Акаевдин учурунда болгон.
-Президенттин кайрылуусу анын өзүнүн бийлигин чыңдоо аракетин көрө баштаганынан кабар берген кайрылуу болду деген пикирлер айтылып жатат. Кошуласызбы?
-Албетте, бүгүнкү кайрылуусунда мамлекет башчы адам укуктарын сактоо боюнча, экономиканы көтөрүүнүн жолдору боюнча, укук коргоо органдарын реформалоо ыкмалары тууралуу айтса жакшы болмок. Анткени мындан төрт ай мурда эле элге жасаган кайрылуусунда ушул маселелер боюнча тез арада иш жүрөрүн айтып кеткен. Бирок бүгүн таптакыр тескери сөздөр айтылды.
Ошондуктан, президенттин кечээки кайрылуусу президенттин өз бийлигин гана бекемдеп, оппозициянын оозун жаап, аларга пикир айтууга шарт түздүрбөй коюуга аракет кылып жаткандыгын ачыктады. Бир эле мисал: президент кайрылуусунда саясий партиялар жөнүндө айтып кетти: “Реалдуу иш менен аракеттерин көрсөтсүн,” деп айтты. Бирок ошол партияларга реалдуу иш көрсөтүүгө бийлик мүмкүнчүлүк берип атабы? Жок! Укук да бербей атышат.
Мына “Ата Мекен” партиясы Таласка барып, эл менен жолугалы деген аракетине бийлик тоскоолдук кылып, душман тоскондой тосуп атты. Темир Сариев “Ак шумкар” партиясы менен өзүнүн элине барып жолугалы десе, анын артынан куугунтуктап жүрсө, Башкы прокуратура эскертүү берип атса, анан кантип, саясий партиялар өзүнүн ишин реалдуу көрсөтө алат? Ошондуктан, президенттин кайрылуусунда өлкөнүн өнүгүшүнө элди үмүттөндүрө турган кенедей бир үрөн да жок.
-Исмаил мырза, “Азаттыктын” угармандары үчүн маек куруп бергениңизге сизге чоң рахмат!
-Биринчиден, ар бир жарандын сөзүн угуп, көңүлүнө бекитүү президенттин башкы милдети болчу. Ал мамлекет башчы болгондон тартып, ошонун бардыгын аткарам, деп элге ант берген. Эми мына башкарып келе жаткан төртүнчү жылы муну айтып отурганы таң калычтуу.
Биздин партия өткөн жылдын ноябрь айында өкмөттүн курамы, аны кыскартуу, өкмөттүн милдети, бюджеттик каражаттарды чыгымдоону азайтуу боюнча президентке сунуш киргизген. Ошолордун бирине эле жооп берип коюп, анан бүгүнкүдөй сөздөрдү айтса, биз ынансак болот эле.
“Мына жооп бердик, мунуңар аткарылат, бул талабыңар жарабайт,” деп бир сөзүн айтышы керек эле. Эми түштөн кийин кайра минтип айтып отурганы ишенимсиз болуп жатат. Менимче бул дагы декларативдик гана сөз болуп калат окшойт. Президент элдин пикирин эч качан укпайт, себеби дегенде өзүнүн алдына катчылык түзүп алганы – өзүнө атайын пиар компания түзүп, аларды элдин эсебинен каржылап, дагы эле өз саясатын жүргүзүүгө аракет жасаганы. Бул ишке ашпай турган нерсе деген гана ишеним келип чыгат, себеби ишеничтен өздөрү капкачан эле калган.
-Президент кайрылуусунда ар бир адам улуттук кызыкчылыктар эмне экендигин таасын аңдоого тийиш деп айтып, аларды санап да кетти. Улуттук кызыкчылыктардын башында өлкөнүн бүтүндүгү деген сөз айтылды. Айрым саясатчылар президенттин сөзү өзүнүн ишине дал келбей жатканын айтып, мисалга чегарадагы жерлердин тарыхый документтерге жана элдин каршылыгына карабай коңшуларга берилип жатканын айтышууда. Сиз кандай дээр элеңиз?
-Өлкөнүн, жерибиздин бүтүндүгү – мамлекеттүүлүктүн биринчи милдети. Мамлекет тиешелүү аймагы, тили, чегарасы болгондон кийин гана мамлекет болот. Мына ошону төрт жылдан кийин сактайм, деп айтып жатышы дагы эле баягы сөз түрүндө гана айтылып жаткан сөз, иш жүзүндө бул жүзөгө ашпай калып жатат. Албетте, мамлекет болгон соң анын бир сантиметр жерин коргоп, сактап, эч кимге бербей, ал үчүн керек болсо жанды берүүгө аракет кылуу керек. Биз болсо сөз жүзүндө айтканыбыз менен ишти таптакыр башкача жасап атабыз. Мына азыр түштүктөгү көп жерлер коңшуларга өтүп кетиши ыктымал. Ошондуктан президенттин мындай “жердин бүтүндүгүн сактайм,” деген аракеттерин биз колдошубуз керек. Бирок иш жүзүндө бул жүзөгө ашпайт, деген гана ой-пикир туулуп калган.
-Сөзүңүзгө аралжы, өткөн жылы Казакстан менен чектешип турган жердеги Каркыра жайлоосунун көпчүлүк бөлүгү Казакстандын айрым бир жерлерине алмаштыруу иретинде берилип жаткан убакта коомчулук тарабынан каршылыктар болгон. Ошол тушта президентти сындагандар “Кыргызстандын жерин четинен кертип сатуу жагынан Курманбек Бакиев мурдагы президент Аскар Акаевдин жолуна түштү,” деп нааразы болушкан. Ал мезгилде сиз мамлекеттик кызматта коргоо министри болуп турган элеңиз. Үзөңгү-Кууш Кытайга берилип жаткан кезде катуу чыркырап, каршы чыккандардын бири Исмаил Исаковдун Каркыра Казакстанга кетип атканда өз пикирин билдирбөөсүнө эмне тоскоолдук кылды? Саясатка кийлигишпөөгө милдеттендирген кызматыңызбы же?..
-Ал жерде обьективдүү себептер бар. Анткени Каркыра тууралуу эки тараптуу документтерге да ошол мурдагы президент Акаев кол коюп, аны Казакстандын парламенти ратификациядан өткөрүп салган. Бүгүнкү бийлик аны жокко чыгарууга күчү жетпей, берип койду деп күнөөлөөгө бир жагынан болот. Ал эми экинчи жагынан ошол обьективдүү себептерди эл аралык нормалардын негизинде бир калыпка келтирүү максатында экинчи жактын жасаган кадамы болсо керек деп айтууга болот. Ошондуктан Каркыранын берилишинде Исаковдун күнөөсү бар, берип койду, деген сөз туура эмес. Себеп дегенде документтерге кол коюп, баарын бердирген Аскар Акаевдин учурунда болгон.
-Президенттин кайрылуусу анын өзүнүн бийлигин чыңдоо аракетин көрө баштаганынан кабар берген кайрылуу болду деген пикирлер айтылып жатат. Кошуласызбы?
-Албетте, бүгүнкү кайрылуусунда мамлекет башчы адам укуктарын сактоо боюнча, экономиканы көтөрүүнүн жолдору боюнча, укук коргоо органдарын реформалоо ыкмалары тууралуу айтса жакшы болмок. Анткени мындан төрт ай мурда эле элге жасаган кайрылуусунда ушул маселелер боюнча тез арада иш жүрөрүн айтып кеткен. Бирок бүгүн таптакыр тескери сөздөр айтылды.
Ошондуктан, президенттин кечээки кайрылуусу президенттин өз бийлигин гана бекемдеп, оппозициянын оозун жаап, аларга пикир айтууга шарт түздүрбөй коюуга аракет кылып жаткандыгын ачыктады. Бир эле мисал: президент кайрылуусунда саясий партиялар жөнүндө айтып кетти: “Реалдуу иш менен аракеттерин көрсөтсүн,” деп айтты. Бирок ошол партияларга реалдуу иш көрсөтүүгө бийлик мүмкүнчүлүк берип атабы? Жок! Укук да бербей атышат.
Мына “Ата Мекен” партиясы Таласка барып, эл менен жолугалы деген аракетине бийлик тоскоолдук кылып, душман тоскондой тосуп атты. Темир Сариев “Ак шумкар” партиясы менен өзүнүн элине барып жолугалы десе, анын артынан куугунтуктап жүрсө, Башкы прокуратура эскертүү берип атса, анан кантип, саясий партиялар өзүнүн ишин реалдуу көрсөтө алат? Ошондуктан, президенттин кайрылуусунда өлкөнүн өнүгүшүнө элди үмүттөндүрө турган кенедей бир үрөн да жок.
-Исмаил мырза, “Азаттыктын” угармандары үчүн маек куруп бергениңизге сизге чоң рахмат!
