Түрмөдөгү укук коргоочу Азимжан Аскаров сотторго, прокурорлорго, акыйкатчыга жана бир нече эл аралык уюмдарга жиберген ачык кайрылуусунда кармалгандан баштап тергөөнүн, сот жараяндарынын жүрүшүн кенен баяндады.
Анда эч кандай күнөөсү жок экенин, кыргыз бийлиги эл аралык укук коргоо уюмдарынын милдеттенмелерин аткарбай жатканын белгилеген.
Аскаров оор беренелер менен соттолгонун ошол кездеги бийлик башындагылардын буйругу деп эсептейт.
Ал 2010-жылдагы Убактылуу өкмөттүн жетекчилигин «сот иштерине кийлигишкен» деп айыптап, «кылмыш ишинин нугу мени айыптоого гана багытталган» деген оюн билдирди.
Ошондой эле ал «сот милиционердин өлүмүнүн чыныгы күнөөкөрүн аныкташ үчүн эмес, мени улут аралык кастыкты козутуу үчүн айыптоого багытталган» деп, сотто окуя болгон жердеги далил документтерге көңүл бурулбаганын белгиледи.
Аскаров кармалганда кыйноого кабылганына, ал боюнча эч кимге чара көрүлбөгөнүнө токтолду. Укук коргоочу кайрылуусун «Кыргызстандын эли менин кудай, эл, мыйзам алдында таза экенимди билсе дейм» деп аяктаган.
Азимжан Аскаровдун кайрылуусуна азырынча кыргыз бийлиги жооп бере элек. Кыргызстандын күч органдары укук коргоочунун ишин «сот чечет» деген гана жооп менен чектелип келет.
Ал эми Убактылуу өкмөттүн мүчөсү, 2010-жылы апрель окуясынан кийин Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитетти башкарган Кеңешбек Дүйшөбаев Аскаровдун пикирине мындайча жооп берди:
«Азимжан Аскаров боюнча Убактылуу өкмөт мүчөлөрү пикирин миң жолу айтышкан. Ал позициядан эч ким тайган жок. Анын кылмышында далилдер толук жетиштүү. Андыктан аны комменттарийлеп кереги жок. Кылмыш жасаган адам өзүн актагандан башка эмне кылат?».
Азимжан Аскаров бир топ жылдан бери сот, укук коргоо органдарынан акыйкаттык таппай келатканын билдирип келет. Аскаров акыркы кайрылуусун буга чейинки өкүмдөргө каршы жазган кассациялык арызы Жогорку сотто каралардын алдында жарыялады.
Аскаровдун жактоочусу Валерьян Вахитовдун айтымында, 25-февралда Жогорку сот Чүй облустук сотунун өкүмүнө каршы жазылган кассациялык арызды карай баштайт. Вахитов бул акыркы сот жараяндары экенин белгилеп, жакшы жыйынтыктан үмүттөнүп турганын билдирди.
«Аскаров Чүй облустук сотунун өкүмүнө «макул эмесмин» деп кассациялык арыз жазды. Эми Жогорку сот карап, акыркы чекит коёт. Азыр эми жакшылыктан үмүт кылып жатабыз».
2016-жылы 24-январда Чүй облустук соту Азимжан Аскаровдун ишине байланыштуу жаңы ачылган жагдайлар боюнча ишти карап, 2010-жылдагы Базар-Коргон райондук сотунун «өмүр бою эркинен ажыратылсын» деп чыгарган өкүмүн күчүндө калтырган.
2019-жылы 2-декабрда Жогорку сот жактоочулардын арызынын негизинде ишти карап, айрым беренелерге декриминализация колдонулган. Башкача айтканда, «Массалык башаламандыкты уюштуруу» беренесинин жаза жылы азайтылып, «Улутуна карап киши өлтүрүү» беренеси «Киши өлтүрүү» беренесине алмаштырылган. Аскаров өмүрүнүн акырына чейин эркинен ажыратылганын эске алганда, жогорудагы чечим анын негизги өкүмүнө таасир эткен эмес.
Жакында эле Азимжан Аскаров Бириккен Улуттар Уюмунун Адам укуктары боюнча комитетинин сунуштарын, эл аралык милдеттенмелерин аткарбай жатат деп кыргыз өкмөтүнө каршы Бишкектин район аралык сотуна арыз жазган. Арыз сотто качан каралары белгилүү боло элек.
«Human Rights Watch» эл аралык уюму жакында эле дүйнөнүн 100дөй өлкөсүндөгү адам укуктары жаатындагы абал боюнча кезектеги баяндамасында кыргыз соттору Бириккен Улуттар Уюмунун Адам укуктары боюнча комитетинин Азимжан Аскаровду бошотуу тууралуу сунушун эске албаганын билдирген.
Ал эми 2019-жылы эл аралык "Amnesty International" укук коргоо уюму Азимжан Аскаров боюнча чечимди «Кыргыз бийлигинин адамдын фундаменталдык укуктарын тоготпогону» деп атаган.
Аскаров соттолгондон бери дүйнөдөгү эл аралык укук коргоо уюмдары тынчсыздануусун билдирип келет. Уюмдар маал-маалы менен кайрылуу таратып, кыргыз бийлигине укук коргоочуну бошотууну сунуш кылышат. Кыргызстандын расмий бийлик өкүлдөрүнүн Европадагы иш-сапарларында да Аскаровдун маселеси көтөрүлөт.
Укук коргоочу Гүлгаакы Мамасалиева Азимжан Аскаровдун иши ашкере саясатташып кеткенин белгилейт. Андыктан эл аралык коомчулук көз салып турган иште кыргыз бийлиги Аскаровдун сот жараяндарында бардык мыйзамдын сакталышын камсыздашы керектигине токтолду.
«Ош окуясы боюнча Аскаров эле эмес, бир нече адамдар да өмүр бою абакка кесилген. Эгерде Аскаровдун жазасын жеңилдетсе, башкалар да талап кылат. Бирок Аскаровдун ооруп жатканына байланыштуу жазаны жумшартса болот. Ооруга байланыштуу саясатчылар деле чыгып жатпайбы. Ага азыр өкүмүн жеңилдетпей коюп, өз убагында дарыланууга мүмкүнчүлүк берилбей каза болуп калса Кыргызстан үчүн чатак иш болот».
Жалалабаддык укук коргоочу Азимжан Аскаров «Базар-Коргондо 2010-жылдагы кандуу калабаны уюштурган» деген сыяктуу бир нече оор беренелер менен айыпталып, өмүрүнүн аягына чейин эркинен ажыратылган. Ал азыр Чүйдүн Жаңы-Жер айылындагы №19 абакта кармалууда. Камактагы укук коргоочу быйыл 69 жашка чыгат.
