Парламент депутаттары "коюлган баа ипотека алчулардын капчыгына туура келбейт" деп сындап чыгышты. Мамлекеттик ипотекалык компания муну шаарда сапаттуу үй курулуп жатканы менен түшүндүрдү.
Мекеме быйыл бардык облустарда көп кабаттуу батирлердин курулушу башталарын билдирүүдө. Алардын баасы бычыла элек. Ал арада арзан болоору айтылган социалдык үйлөр боюнча убадалар аткарылбай жатканына нааразы болгондор да арбыды.
Иши илгерилебеген ипотека
Иши илгерилебеген ипотека
Курманжан Нарын шаарындагы облустук ооруканада дарыгер болуп иштейт. Алган маянасы 8 миң сомдун тегерегинде. Жолдошу шаардагы мектептердин биринде мугалимдик кесипти аркалайт. Курманжан Мамлекеттик ипотекалык компания Нарында куруп жаткан үйдөн ипотека алууга аракеттенип, көп өтпөй ал оюнан баш тарткан. Буга батирлердин өтө эле кымбаттыгы себеп болгонун. Ал азыркыдай айлыгы менен ипотеканын алгачкы 30 пайыздык салымын да төгө албай турганын "Азаттыкка" билдирди:
- Азыр биздин үйүбүз жок. Кайната-кайненем менен чогуу турабыз. Мамлекеттен берилип жаткан ипотеканы алсакпы деп, Нарын шаардык мэриясына барып, жол-жобосун сураштырдык. Бирок анын баасы, пайыздык үстөгү жогору болуп атат. Алгачкы салымга эле 200-300 миң сомдой төлөш керек. Он беш пайыз менен берилерин айтышты. Аны он жылга бөлүп төлөй албайт экенбиз. Өзүбүз 7-8 миң сом алсак, аны тамак-ашка кетиребизби же ипотекага төлөйбүзбү?
Курманжандын айтымында, Нарында өзү теңдүү жаш үй-бүлөлөр арасында каржалып, батир кыйынчылыгын баштан кечиргендер көп. Ипотека алыш үчүн арыз берип коюп, төлөй аламбы же жокпу деп санаа чеккендер да чекеден чыгат. Мамлекеттик ипотекалык компания Нарын шаарында куруп жаткан турак жайдын чарчы метри 39 миң сомду же 570 долларды түзөрү буга чейин КСДП фракциясы өкмөттүн "Арзан турак жай 2015-2020" программасын талкуулаган учурда айтылган.
Эл өкүлү Чыныбай Турсунбеков үйдүн чарчы метри күч түзүмдөрүнө Бишкекте 350 доллардан берилип жаткан чакта, Нарында мамлекеттик ипотеканын баасы 570 долларды чапчыганын сынга алган:
- Өкмөт өкүлдөрүнүн мага түшүндүргөнү боюнча күч түзүмдөрү үчүн 350 долларга курулуп жатыптыр. Бул Бишкектин ичинде. Туура, башкалаада салынышына жараша 400, 500, 600 доллардан сатылып жаткан үйлөр бар. Ипотеканын баасында маселе бар экен.
Мамлекеттик ипотекалык компаниянын төрагасы Бактыбек Шамкеев КСДПнын жыйынында буга Бишкекте ичи толук бүтпөгөн үйлөр кеминде 600 доллардын тегерегинде бааланарын айтып, "күч түзүмдөрүнө панел үйлөр курулуп жатат" деп жооп кайтарды. Ал эми Нарында баанын кымбаттыгын анын жер титирөөгө туруштук берчү үй экени менен түшүндүрүп, депутаттарды нааразы кылды.
Насыя дүрбөлөңү
Кыргызстанда банк менен кредиттик компаниялардан насыя алып, аны төлөгөнү келгенде кайтара албай калдык деп дооматын өкмөткө артып, карызын кечүүнү талап кылган жарандар жана алардын башын кошкон кыймылдар көбөйдү.
Кыргыз өкмөтү 2015-жылы мамлекеттик мекемеде иштегендерди үй-жайлуу кылуу максатында атайын программа кабыл алган. Бирок насыянын шарт-талабы коомчулукта сынга кабылган жана аны ала тургандар аз болгон. Ошол себептен улам өкмөт былтыр мамлекеттик эмес мекемеде иштегендерге да насыя берүүнү чечкен. Ал Германиянын 11 миллион евро грантынын эсебинен берилмей болгон.
Мамлекеттик ипотекалык компаниянын төрагасынын орун басары Нуржигит Үсөнакун уулу "Азаттыкка" бул каражат азырынча которула элек экенин билдирди:
- Биздин максат - тиешелүү өлчөмдө каражат тартып келүү. Ошондуктан Мамлекеттик ипотекалык компания түзүлгөн. Бюджеттен же өкмөттөн бөлүнгөн акчаны банктар аркылуу элге таратып коюш үчүн бул компанияны түзүүнүн кажети деле жок болчу. Мындан тышкары, биздин милдет - 2016-жылы күчүнө кирген "Ипотекалык баалуу кагаздар жөнүндө" мыйзамды ишке ашыруу. Буюрса, 200 миллион сомдук өзүбүздүн баалуу кагаздарды чыгаруу боюнча иш-чараларды жүргүзүп, андан түшкөн каражатты ипотекалык насыялоо системасына багыттоо аракеттери жүрүп жатат. Немис өнүктүрүү банкынан 11 миллион евро тартуу маселеси жакында оңунан чыкканы турат, тиешелүү иштер аяктап калды. Бул - быйыл бүткөрүлө турган иштер. Мындан тышкары, башка эл аралык каржы уюмдары менен да иштеп жатабыз. Азырынча тыянак чыга элек.
Нуржигит Үсөнакун уулу кошумчалагандай, азыр Чүй жана Нарын облустарында көп батирлүү эки үй курулуп жатат. Быйыл Каракол, Баткен, Жалал-Абад, Ош, Талас шаарларында да курулуш баштоо мерчемделүүдө. Батир баасы бычыла элек. Кыргызстанда орточо айлык акы 14 миң сомду түзөт. Финансы министрлиги 2018-жылдын бюджетин пландап жатканда орточо маяна 16 миң сомдон ашаарын билдирген. Бирок экономист Кубан Чороев айлык көбөйгөндө деле мамлекеттик мекемелерди иштегендер ипотека баасын көтөрө албайт деп эсептейт:
- Мамлекеттин акчасын банктарга шарт коюп бергени эле болбосо, бул компаниянын социалдык турак жай маселесин чечүүгө кандайдыр бир салымы жоктой. Мисалы, 40-50 чарчы метрлик батир сатып алууну каалагандар ай сайын 20-30 миң сом ипотекалык насыя төлөшү керек. Орто кирешелүү жарандардын мындай акчаны төккөнгө чама-чаркы жетпейт. Мүмкүнчүлүгү, шарты жок.
Коомчулукта мамлекеттик ипотеканын коммерциялык банктар берген ипотекадан айырмасы жоктугу сөз болуп эле жүргөн. Маяна аз болгондуктан, арзан турак жай долбооруна акчалуулар гана катышып жатканы тууралуу маалыматтар буга чейин да айтылып келген. Маселе Жогорку Кеңеште да көтөрүлүп, бир катар депутаттар өкмөттү мамлекеттик ипотеканын баасын арзандатуу жолдорун иштеп чыгууга чакырган.
Мамлекеттик ипотекалык компаниянын маалыматына караганда, былтыр "Арзан турак жай" программасына катышуу үчүн Кыргызстан боюнча 6 миңден ашык киши арыз берген. Алардын тизмеси банктарга жөнөтүлгөн. Аталган программа кабыл алынган 2 жарым жыл аралыгында жалпы 2400дөй киши жалпы суммасы 2,5 миллиард сомдон ашык насыя алган.
