“Ата Мекен” партиясынын төрагасынын орун басары Өмүрбек Абдрахмановдун айтымында, Кыргызстандагы парламенттик башкаруу багытын өзгөртүүгө расмий Москва кызыкдар.
Орусиянын президенти Дмитрий Медведев парламенттик башкаруунун Кыргызстан үчүн туура келбестиги боюнча оюн өткөн жылы бир нече ирээт ачык эле айткан. Бир катар Батыш өлкөлөрүнүн жетекчилери Кыргызстандын парламенттик башкарууга өтүшүн кубаттаган болчу.
Президенттик башкарууну “тирилтүү” аракети
Өмүрбек Абдрахманов расмий Москва учурда “Ар-намыс” сыяктуу кремлчил саясий күчтөрдүн колу менен күчтүү президенттик башкарууну кайрадан калыбына келтирүүгө аракеттенип жаткандыгын белгиледи:
- Кызык жери ошол Ф. Кулов баштаган саясатчылар шайлоого катышып, өтүп келип, ушул Баш мыйзамды ыйык сактайм деп ант бербеди беле. Анан ошол Баш мыйзамда жазылып турат "он жылга чейин эч кандай өзгөртүү киргизүүгө мүмкүн эмес" деп. Мына ошого карабастан сырттагы колдоочулардын жана демөөрчүлөрдүн шыкагы менен Конституцияга өзгөртүү киргизишибиз керек деп чыгып жатат. Принцип деген кайда калды? Анткени “Ар-намыс” партиясынын программасында парламенттик башкарууга өтүү маселеси 2003-жылы эле жазылганы менен бүгүн анын жетекчилери Москвага жагынуудан улам ошол идеяларынан баш тартып отурушат.
Москва, 22-сентябрь, 2010-жыл27-январда маалымат жыйынында “Ар-намыс” партиясынын жетекчиси Феликс Кулов Кыргызстанда кош палаталуу парламенттик системаны киргизүү жана президенттин бийлик укуктарын кеңейтүү зарылдыгын айтып чыккан.
“Ар-намыс” партиясынын төрагасынын орун басары Эмил Алиев көтөрүлүп жаткан демилгени Кыргызстандын саясий турмушундагы мыйзам ченемдүүлүк катары сыпаттады:
- Биздин партия турмуштук шарт-ыңгайдан улам бардык жагын карап, иликтеп, логикага жана мыйзамга туура келе тургандай маселени сунуштады деп ойлойм. Анткени кош палаталуу парламентте партиялык кызыкчылык гана эмес, аймактык кызыкчылыктар да каралат. Ошону менен бирге президенттин укугу кеңейсе ишти алып барууда конкреттүү адамдын жоопкерчилиги болот.
“Арнамысчылар” Баш мыйзамга өзгөртүү киргизүүнү колдоо үчүн жарандардын колдорун топтоо жолу менен маселени референдумга алып чыгууну көздөшүүдө.
Парламенттик Кыргызстан кимдерге ыңгайсыз?
Талдоочулар мындай аракеттер парламенттик башкаруу калыптана элек шартта орун алган өксүктөрдүн арты менен коомчулуктан колдоо таап кетиш мүмкүндүгүн жокко чыгарышпайт. Ошондуктан КМШдагы авторитардык режимдер үчүн Кыргызстандагы парламенттик башкаруунун ишке ашпай калышы пайдалуу деген пикирлер үстөмдүк кылат.
"Ак Жол" партиясынын курултайы, 1-май, 2009-жыл
Саясат таануучу Аскар Бешимов мында негизги маселе айрым бир ири державалардын геосаясий кызыкчылыктары менен да байланыштуу экендигин белгиледи:
- Орусия тарабынан басым болуп турган шартта, ошолор колдогон саясий күчтөрдү бийликке алып келүү аракети ачык эле байкалбадыбы. Эми президенттик шайлоодо да өз кишисин өткөрүүгө далалат болот. Андан кийин президенттик башкарууну калыбына келтирүүгө жол ачылат. Анткени алар үчүн күчтүү парламент менен сүйлөшкөндөн көрө, президент менен сүйлөшкөн оңой. Ошондуктан ар кандай маселелерин өткөрүү үчүн аларга өтө күчтүү парламенттин кереги жок. Мына ошондуктан парламенттик башкарууну дискредитициялоо аракеттери токтобойт.
“Ар-намыс” партиясынын жетекчиси Феликс Кулов 2007-жылы өкмөт башчылыктан кетип, оппозициялык Бириккен элдик фронтту түзгөн эле. Элдик фронт уюштурган митинг ошол учурдагы бийлик тарабынан кууп таркатылган. Мына ошондон кийин Феликс Кулов Кыргызстанды конфедерация тибинде Орусиянын курамына киргизүү демилгеси менен чыгып, бирок коомчулуктан колдоо таба алган эмес.
Орусиянын президенти Дмитрий Медведев парламенттик башкаруунун Кыргызстан үчүн туура келбестиги боюнча оюн өткөн жылы бир нече ирээт ачык эле айткан. Бир катар Батыш өлкөлөрүнүн жетекчилери Кыргызстандын парламенттик башкарууга өтүшүн кубаттаган болчу.
Президенттик башкарууну “тирилтүү” аракети
Өмүрбек Абдрахманов расмий Москва учурда “Ар-намыс” сыяктуу кремлчил саясий күчтөрдүн колу менен күчтүү президенттик башкарууну кайрадан калыбына келтирүүгө аракеттенип жаткандыгын белгиледи:
- Кызык жери ошол Ф. Кулов баштаган саясатчылар шайлоого катышып, өтүп келип, ушул Баш мыйзамды ыйык сактайм деп ант бербеди беле. Анан ошол Баш мыйзамда жазылып турат "он жылга чейин эч кандай өзгөртүү киргизүүгө мүмкүн эмес" деп. Мына ошого карабастан сырттагы колдоочулардын жана демөөрчүлөрдүн шыкагы менен Конституцияга өзгөртүү киргизишибиз керек деп чыгып жатат. Принцип деген кайда калды? Анткени “Ар-намыс” партиясынын программасында парламенттик башкарууга өтүү маселеси 2003-жылы эле жазылганы менен бүгүн анын жетекчилери Москвага жагынуудан улам ошол идеяларынан баш тартып отурушат.
“Ар-намыс” партиясынын төрагасынын орун басары Эмил Алиев көтөрүлүп жаткан демилгени Кыргызстандын саясий турмушундагы мыйзам ченемдүүлүк катары сыпаттады:
- Биздин партия турмуштук шарт-ыңгайдан улам бардык жагын карап, иликтеп, логикага жана мыйзамга туура келе тургандай маселени сунуштады деп ойлойм. Анткени кош палаталуу парламентте партиялык кызыкчылык гана эмес, аймактык кызыкчылыктар да каралат. Ошону менен бирге президенттин укугу кеңейсе ишти алып барууда конкреттүү адамдын жоопкерчилиги болот.
“Арнамысчылар” Баш мыйзамга өзгөртүү киргизүүнү колдоо үчүн жарандардын колдорун топтоо жолу менен маселени референдумга алып чыгууну көздөшүүдө.
Парламенттик Кыргызстан кимдерге ыңгайсыз?
Талдоочулар мындай аракеттер парламенттик башкаруу калыптана элек шартта орун алган өксүктөрдүн арты менен коомчулуктан колдоо таап кетиш мүмкүндүгүн жокко чыгарышпайт. Ошондуктан КМШдагы авторитардык режимдер үчүн Кыргызстандагы парламенттик башкаруунун ишке ашпай калышы пайдалуу деген пикирлер үстөмдүк кылат.
Саясат таануучу Аскар Бешимов мында негизги маселе айрым бир ири державалардын геосаясий кызыкчылыктары менен да байланыштуу экендигин белгиледи:
- Орусия тарабынан басым болуп турган шартта, ошолор колдогон саясий күчтөрдү бийликке алып келүү аракети ачык эле байкалбадыбы. Эми президенттик шайлоодо да өз кишисин өткөрүүгө далалат болот. Андан кийин президенттик башкарууну калыбына келтирүүгө жол ачылат. Анткени алар үчүн күчтүү парламент менен сүйлөшкөндөн көрө, президент менен сүйлөшкөн оңой. Ошондуктан ар кандай маселелерин өткөрүү үчүн аларга өтө күчтүү парламенттин кереги жок. Мына ошондуктан парламенттик башкарууну дискредитициялоо аракеттери токтобойт.
“Ар-намыс” партиясынын жетекчиси Феликс Кулов 2007-жылы өкмөт башчылыктан кетип, оппозициялык Бириккен элдик фронтту түзгөн эле. Элдик фронт уюштурган митинг ошол учурдагы бийлик тарабынан кууп таркатылган. Мына ошондон кийин Феликс Кулов Кыргызстанды конфедерация тибинде Орусиянын курамына киргизүү демилгеси менен чыгып, бирок коомчулуктан колдоо таба алган эмес.
