Өлкөдөгү көптөгөн министрликтер жана ведомстволуктар ишканаларга жана адамдарга кызмат көрсөтүп жатабыз деп акча чогултаары далай жолу айтылган болчу.
Атайын каражаттар деген ат менен белгилүү бул акчалар анда иштегендердин ичип-жегенине, баскан–турганына пайдаланылат. Алкымы ачылган чиновниктер ар кандай шылтоо таап, мындай акы төлөнүүчү кызматтардын санын көбөйткөндөн көбөйтүп келет. Атайын каражаттардын өлчөмүн акыры келип чиновниктер өздөрү койгондуктан, абал бир барак кагаз үчүн бир нече миң сом ала турганга чейин жеткен.
Вице–премьер Жоомарт Оторбаевдин билдиргенине караганда, өкмөт буга бөгөт коюу үчүн бул атайын каражаттарды бюджетке алуу жана бюджеттик мекемелерди жалаң гана бюджет аркылуу каржылоо тууралуу чечимге келди:
- Биздин мамлекеттик органдар уруксат кагаз берип жатканда ишканалардан акча алышат. Ар кандай айып-пулдар бар. Бул каражаттар министрликтердин жана ведостволуктардын атайын фондоруна түшөт. Ошол атайын фонддордун акчаларын мамлекеттик органдар өздөрү каалагандай пайдаланышып, ар кандай сыйлык алышат, чет өлкөгө командировкага барышат. Өздөрү турган имараттарды жакшыртышат. Бул фондор көбөйгөндөн көбөйүп жатат. Азыр биз бул проблеманы чечип жатабыз. Ал каражаттар эми мамлекеттик органдарга түздөн түз бюджеттен бара турган кылып жатабыз, – деди Жоомарт Оторбаев.
Ал бул каражаттарды ишканалар үчүн кошумча салык деп мүнөздөп, өкмөттүн бул чечими ишке ашса, ишканаларга чоң жеңилдик болорун белгилейт:
- Бул кыйыр салык. Министрликтер ал каражаттарды жеке сектордон жыйнагандыктан ишканалардын продукцияларынын өздүк наркы өсүп кетип жатат, – дейт Жоомарт Оторбаев.
Көпчүлүк адистер өкмөттүн бул чечимин туура деп баалап жатышат:
- Баардык мекеме-ишканаларда, министрликтерде атайын каражаттын эсебинен жеп-ичүү көп болуп жатат. Элди тоноо болуп жатат. Атайын каражаттарды баардыгы алып жатышат. Саламаттык сактоо тармагы алат. Ички иштер министрлиги, Улуттук коопсуздук кызматы да алышат. Албаган мекеме жок. Атайын каражаттар машине, ар кандай кымбат баалуу буюмдарды сатып алууга кетип жатат. Ошондуктан атайын каражат сөзсүз түрдө бюджет аркылуу жүргүзулүш керек деп эсептейм, – деди Эл өкүлдөр жыйынын бюджет жана экономикалык саясат комитетинин төрагасы Жеңишбек Эшенкулов өкмөттүн бул чечими тууралуу пикирин сураганыбызда.
Бирок ал атайын каражаттар бюджеттин бир чоң булагы болгондуктан, эгерде өкмөт аларды мекемелерге калтырбай толук алып койсо, бюджет жабыркап калат деген кооптонуусун билдирди. Анын айтымында, өкмөт бул акчаларды казынага кириштеп, кайра өздөрүнө берсе жакшы болмок:
- Мен буга каршымын. Атайын каражатты бюджетке толук алып койсо, министрликтер атайын каражатты чогултпай калышат. Аны көп чогултууга кызыкпай калышат. Ошондуктан аны мамлекеттик казынага кириштеп, өздөрү тапкан акчаны өздөрүнө бериш керек, –дейт Жеңишбек Эшенкулов.
Маалыматтарга караганда, атайын каражаттар 1 млрд 800 млн сомду түзүп, бюджеттин 8,5% жетет. Бул суммага жогорку жана орто окуу жайларында студенттерден алынган акы да кирет. Жоомарт Оторбаевдин айтымында, өкмөттүн токтому жалаң гана мамлекеттик башкаруу органдары чогулткан акчаларга тиешелүү.
Атайын каражаттар деген ат менен белгилүү бул акчалар анда иштегендердин ичип-жегенине, баскан–турганына пайдаланылат. Алкымы ачылган чиновниктер ар кандай шылтоо таап, мындай акы төлөнүүчү кызматтардын санын көбөйткөндөн көбөйтүп келет. Атайын каражаттардын өлчөмүн акыры келип чиновниктер өздөрү койгондуктан, абал бир барак кагаз үчүн бир нече миң сом ала турганга чейин жеткен.
Вице–премьер Жоомарт Оторбаевдин билдиргенине караганда, өкмөт буга бөгөт коюу үчүн бул атайын каражаттарды бюджетке алуу жана бюджеттик мекемелерди жалаң гана бюджет аркылуу каржылоо тууралуу чечимге келди:
- Биздин мамлекеттик органдар уруксат кагаз берип жатканда ишканалардан акча алышат. Ар кандай айып-пулдар бар. Бул каражаттар министрликтердин жана ведостволуктардын атайын фондоруна түшөт. Ошол атайын фонддордун акчаларын мамлекеттик органдар өздөрү каалагандай пайдаланышып, ар кандай сыйлык алышат, чет өлкөгө командировкага барышат. Өздөрү турган имараттарды жакшыртышат. Бул фондор көбөйгөндөн көбөйүп жатат. Азыр биз бул проблеманы чечип жатабыз. Ал каражаттар эми мамлекеттик органдарга түздөн түз бюджеттен бара турган кылып жатабыз, – деди Жоомарт Оторбаев.
Ал бул каражаттарды ишканалар үчүн кошумча салык деп мүнөздөп, өкмөттүн бул чечими ишке ашса, ишканаларга чоң жеңилдик болорун белгилейт:
- Бул кыйыр салык. Министрликтер ал каражаттарды жеке сектордон жыйнагандыктан ишканалардын продукцияларынын өздүк наркы өсүп кетип жатат, – дейт Жоомарт Оторбаев.
Көпчүлүк адистер өкмөттүн бул чечимин туура деп баалап жатышат:
- Баардык мекеме-ишканаларда, министрликтерде атайын каражаттын эсебинен жеп-ичүү көп болуп жатат. Элди тоноо болуп жатат. Атайын каражаттарды баардыгы алып жатышат. Саламаттык сактоо тармагы алат. Ички иштер министрлиги, Улуттук коопсуздук кызматы да алышат. Албаган мекеме жок. Атайын каражаттар машине, ар кандай кымбат баалуу буюмдарды сатып алууга кетип жатат. Ошондуктан атайын каражат сөзсүз түрдө бюджет аркылуу жүргүзулүш керек деп эсептейм, – деди Эл өкүлдөр жыйынын бюджет жана экономикалык саясат комитетинин төрагасы Жеңишбек Эшенкулов өкмөттүн бул чечими тууралуу пикирин сураганыбызда.
Бирок ал атайын каражаттар бюджеттин бир чоң булагы болгондуктан, эгерде өкмөт аларды мекемелерге калтырбай толук алып койсо, бюджет жабыркап калат деген кооптонуусун билдирди. Анын айтымында, өкмөт бул акчаларды казынага кириштеп, кайра өздөрүнө берсе жакшы болмок:
- Мен буга каршымын. Атайын каражатты бюджетке толук алып койсо, министрликтер атайын каражатты чогултпай калышат. Аны көп чогултууга кызыкпай калышат. Ошондуктан аны мамлекеттик казынага кириштеп, өздөрү тапкан акчаны өздөрүнө бериш керек, –дейт Жеңишбек Эшенкулов.
Маалыматтарга караганда, атайын каражаттар 1 млрд 800 млн сомду түзүп, бюджеттин 8,5% жетет. Бул суммага жогорку жана орто окуу жайларында студенттерден алынган акы да кирет. Жоомарт Оторбаевдин айтымында, өкмөттүн токтому жалаң гана мамлекеттик башкаруу органдары чогулткан акчаларга тиешелүү.
