Баалуу кагаздар базарынын жакшы иштебей жатышынын биртоп олуттуу жүйөлөрү бардыгын Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын төрага орунбасары Юрий Свистов эки себеп менен түшүндүрөт. Бул жаатта азырынча чет элдик инвестициянын деми сезилбейт. Анан да баалуу кагаздар базарында негизинен кыска мөөнөттүү баалуу кагаздар үстөмдүк кылат.
Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын капитал рыногунун өнүгүшү департаментинин жетекчиси Алтынбек Алымкуловдун ырасташынча, Кыргызстанда базар мамилесинин мына ушул маанилүү тармагы жакшы өнүгө элек:
- Эң негизгиси, биздин экономиканын деңгээли. Анткени мекемелер иштебесе алардын баалуу кагаздары сатылбайт. Баалуу кагаздардын саны чектелген. Элге кеңири тарала элек. Эл акция, облигация эмне экенин билип калды, бирок аларды кантип алыш керек, кайдан алышты билбейт. Акчасы болсо адамдар доллар алып эле сактап коюп атышат. Биз баалуу кагаздарды элге жеткизе албай атабыз деп ойлойбуз.
Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын төрага орунбасары Юрий Свистов бийликтин аздыгын олуттуу маселе катары белгилейт:
- Мамлекеттик комиссиянын пикиринде, кайсы бир учурда биздин ыйгарым укуктарыбыз чектелип калган. Билесиздер, бир жарым жыл бою биз фондулук базарды текшере албадык, антүүгө укугубуз да жок эле. Бизнес структураларды ат тезегин кургатпай текшерүүгө алууну токтотуп, алардын ишине жолтоо кылбоо тууралуу президенттин жарлыгынын жана өкмөттүн талабынын айынан биз ишкерлерди текшере албай калдык.
Анын пикирине ынансак, мамлекеттик комиссиянын укугу өтөле чектелүү:
- Биздин оюбузча, бизге чектелүү полномочие берилген. Менин айтканым айрымдарга жакпас, бирок да бу жер үстүндөгү жашоонун өзү акчага байланыштуу, улуттук акчабы, шарттуу бирдикпи – баары каражатка байланган. Мамлекеттин кызыкчылыгын коргоп, каржы тобокелчилиги менен иш жүргүзгөндөрдүн камын көргөн бийлик структурасын кармап туруш үчүн жетиштүү акча бөлүнүш керек.
Ушу тапта Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын айрым кызматкерлери “Рентон групп” компаниясынын иши боюнча тергөө алдында сурак беришүүдө. Бул жагдай мамлекеттик комиссия каржы тобокелчилигине барган адамдардын кызыкчылыгын мыйзам чегинде бекем коргоого жетише электигин билдирээрин “Рентон групп” компаниясына акчасын алдатып ийгендердин коомдук бирикмесинин жетекчиси Татьяна Дагазиева момундайча баяндады:
- Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссия өкмөт мекемеси. Облигацияларды чыгаруу, аларды жайгаштыруу боюнча ал көп жаңылыштыктарды кетирди. Азыр анда иштеген айрым кызматкерлердин иши тергелип жатат. Тергөө аяктагандан кийин алардын мамлекеттик кызматкер катары иш жоопкерчилигине укуктук баа берилет. 2000ден ашуун адам зыян тартышты. 50 миллион сом жоголду. Бул - республика үчүн чоң акча.
Өткөн жылдын соңунда “Рентон групп” компаниясына акчасын алдаткандар президент А.Акаевге кайрылуу жолдошкон. Президент адамдардын акчасын кайтарып берүү, күнөөлүүлөрдү жазалоо боюнча ишти өзү текшерүүгө алаарын маалымдап, жыйынтыгын 1-мартка чейин билдире тургандыгын айткан. Кылмыш иштери козголуп, күнөөлүү делинген чиновниктер тергелүүдө. Иштин жыйынтыгы азырынча чыга элек.
Татьяна Дагазиева республикада баалуу кагаздардын саны аз экенин, анын чыгарылышын, таралышын көзөмөлдөп турууга мамлекеттик комиссиянын чактысы жетмек деген пикирде.
Жакындан бери “Капитал” жабык акционердик коомунун, “Камкор” камсыздоо фондунун ишмердиги көзөмөлгө алынып, катаал текшерилүүдө.
Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын капитал рыногунун өнүгүшү департаментинин жетекчиси Алтынбек Алымкуловдун ырасташынча, Кыргызстанда базар мамилесинин мына ушул маанилүү тармагы жакшы өнүгө элек:
- Эң негизгиси, биздин экономиканын деңгээли. Анткени мекемелер иштебесе алардын баалуу кагаздары сатылбайт. Баалуу кагаздардын саны чектелген. Элге кеңири тарала элек. Эл акция, облигация эмне экенин билип калды, бирок аларды кантип алыш керек, кайдан алышты билбейт. Акчасы болсо адамдар доллар алып эле сактап коюп атышат. Биз баалуу кагаздарды элге жеткизе албай атабыз деп ойлойбуз.
Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын төрага орунбасары Юрий Свистов бийликтин аздыгын олуттуу маселе катары белгилейт:
- Мамлекеттик комиссиянын пикиринде, кайсы бир учурда биздин ыйгарым укуктарыбыз чектелип калган. Билесиздер, бир жарым жыл бою биз фондулук базарды текшере албадык, антүүгө укугубуз да жок эле. Бизнес структураларды ат тезегин кургатпай текшерүүгө алууну токтотуп, алардын ишине жолтоо кылбоо тууралуу президенттин жарлыгынын жана өкмөттүн талабынын айынан биз ишкерлерди текшере албай калдык.
Анын пикирине ынансак, мамлекеттик комиссиянын укугу өтөле чектелүү:
- Биздин оюбузча, бизге чектелүү полномочие берилген. Менин айтканым айрымдарга жакпас, бирок да бу жер үстүндөгү жашоонун өзү акчага байланыштуу, улуттук акчабы, шарттуу бирдикпи – баары каражатка байланган. Мамлекеттин кызыкчылыгын коргоп, каржы тобокелчилиги менен иш жүргүзгөндөрдүн камын көргөн бийлик структурасын кармап туруш үчүн жетиштүү акча бөлүнүш керек.
Ушу тапта Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссиянын айрым кызматкерлери “Рентон групп” компаниясынын иши боюнча тергөө алдында сурак беришүүдө. Бул жагдай мамлекеттик комиссия каржы тобокелчилигине барган адамдардын кызыкчылыгын мыйзам чегинде бекем коргоого жетише электигин билдирээрин “Рентон групп” компаниясына акчасын алдатып ийгендердин коомдук бирикмесинин жетекчиси Татьяна Дагазиева момундайча баяндады:
- Баалуу кагаздар боюнча мамлекеттик комиссия өкмөт мекемеси. Облигацияларды чыгаруу, аларды жайгаштыруу боюнча ал көп жаңылыштыктарды кетирди. Азыр анда иштеген айрым кызматкерлердин иши тергелип жатат. Тергөө аяктагандан кийин алардын мамлекеттик кызматкер катары иш жоопкерчилигине укуктук баа берилет. 2000ден ашуун адам зыян тартышты. 50 миллион сом жоголду. Бул - республика үчүн чоң акча.
Өткөн жылдын соңунда “Рентон групп” компаниясына акчасын алдаткандар президент А.Акаевге кайрылуу жолдошкон. Президент адамдардын акчасын кайтарып берүү, күнөөлүүлөрдү жазалоо боюнча ишти өзү текшерүүгө алаарын маалымдап, жыйынтыгын 1-мартка чейин билдире тургандыгын айткан. Кылмыш иштери козголуп, күнөөлүү делинген чиновниктер тергелүүдө. Иштин жыйынтыгы азырынча чыга элек.
Татьяна Дагазиева республикада баалуу кагаздардын саны аз экенин, анын чыгарылышын, таралышын көзөмөлдөп турууга мамлекеттик комиссиянын чактысы жетмек деген пикирде.
Жакындан бери “Капитал” жабык акционердик коомунун, “Камкор” камсыздоо фондунун ишмердиги көзөмөлгө алынып, катаал текшерилүүдө.
