Өзбек бийликтери өздөрү ырастагандай, быйылкы жылдын 15-октябрынан тартып сумду конвертациялоо жагынан коюлган чектөөлөрдүн бир бөлүгү гана жоюлду. Жаңы эреже адистердин тили менен айтканда "күндөлүк эсептер" же импорт, экспорт жаатындагы соода операциялары үчүн гана жайылтылат. Ал эми инвесторлор менен кредиторлор үчүн мурдагы эле тартип сакталып калды.
Эл аралык валюта кору баштаган каржы уюмдары расмий Ташкенди улуттук валютанын курсун эркин койо берүүгө ынандыруу үчүн көп жылдан бери аракеттенип келүүдө. Алар муну менен Өзбекстан гана экономикалык пайда таппастан, чөлкөмдүк сооданын өнүгүшүнө өбөлгө түзүлөт деген пикирде. Өзбек бийликтери болсо, өз тарабынан сумдун толук конвертацияланышы анын тез нарксызданышына, андан соң инфляциянын өсүшүнө, импорттук товарлардын кымбатташына алып бараарын айтып келишти. Өзбекстандын Улуттук банкынын өкүлү Ибрагим Тоймаматов белгилегендей, ушул себептерден улам өкмөт валюталык чектөөлөрдү толук жойбой жатат. Анын айтымында, эгер өлкөнүн чет элдик валюта түрүндөгү резервдери кепилденгендей болуп айыл-чарбасынан жакшы түшүм жыйналса, өкмөт сумдун алмашуу курсун төмөндөтө алмак:
- Биз азыр алмашуу курсун көзөмөлдөп турушубуз керек. Эгер биз эркин койо берсек ,сум бат эле наркын жоготушу мүмкүн. Чынын айтканда бардыгы айыл-чарбасындагы быйылкы түшүмдүүлүккө жараша болот. Жогорку сапаттагы пахта буласы канчалык көп жыйналса, валютанын курсу ошончо төмөндөйт.
Ал эми Европадагы Өнүгүү жана реконструкция банкынын башкы экономисти Уильям Байтердин айтымында, сумду соода үчүн ковертациялоо Өзбекстандын глобалдык экономикага аралашуусундагы биринчи гана кадам:
- Күндөлүк эсептердин конвертациясыз глобалдык экономикага натыйжалуу аралашуу мүмкүн эмес. 25 миллион калкы болгону менен Өзбекстан глобалдык экономикадан караганда кичинекей эле.
Башка чет элдик байкоочулар сыяктуу эле Уильям Байтердин пикиринде да, өзбек бийликтери сумду чындап эле соода үчүн эркин конвертацияланган валютага айлантууну көздөп жатканын убакыт гана көргөзөт. Маселен алар сум соода үчүн эркин конвертацияланат деп айтканы менен валюта алмашууда курсту жасалма түрдө көтөрүп, соодага башка ыкмалар менен да жолтоо кыла бериши мүмкүн:
- Бул чындык экенин көрүш үчүн биз күтүшүбүз керек. Эгер бул чын болсо, Өзбекстан үчүн жакшы жаңылык. Эгер бул өзбек бийлигинин салтка айланып калгандай алдамчылыгы болсо, Өзбекстан үчүн жаман жаңылык.
Биздин радионун кабарчысы өткөн аптада Ташкендин базарларындагы соодагерлерди кепке тарткан учурда, алар валюталык режим либералдаштырылганы жөнүндөгү жарыядан улам кандайдыр бир өзгөрүү болооруна ишенкиребей турганын айтышты. Соодагерлер билдиришкендей, чек аралардын көпчүлүгү азыр деле жабык турат, импорттук товарлар үчүн баажы тарифтери өтө эле жогору.
Эл аралык валюта кору баштаган каржы уюмдары расмий Ташкенди улуттук валютанын курсун эркин койо берүүгө ынандыруу үчүн көп жылдан бери аракеттенип келүүдө. Алар муну менен Өзбекстан гана экономикалык пайда таппастан, чөлкөмдүк сооданын өнүгүшүнө өбөлгө түзүлөт деген пикирде. Өзбек бийликтери болсо, өз тарабынан сумдун толук конвертацияланышы анын тез нарксызданышына, андан соң инфляциянын өсүшүнө, импорттук товарлардын кымбатташына алып бараарын айтып келишти. Өзбекстандын Улуттук банкынын өкүлү Ибрагим Тоймаматов белгилегендей, ушул себептерден улам өкмөт валюталык чектөөлөрдү толук жойбой жатат. Анын айтымында, эгер өлкөнүн чет элдик валюта түрүндөгү резервдери кепилденгендей болуп айыл-чарбасынан жакшы түшүм жыйналса, өкмөт сумдун алмашуу курсун төмөндөтө алмак:
- Биз азыр алмашуу курсун көзөмөлдөп турушубуз керек. Эгер биз эркин койо берсек ,сум бат эле наркын жоготушу мүмкүн. Чынын айтканда бардыгы айыл-чарбасындагы быйылкы түшүмдүүлүккө жараша болот. Жогорку сапаттагы пахта буласы канчалык көп жыйналса, валютанын курсу ошончо төмөндөйт.
Ал эми Европадагы Өнүгүү жана реконструкция банкынын башкы экономисти Уильям Байтердин айтымында, сумду соода үчүн ковертациялоо Өзбекстандын глобалдык экономикага аралашуусундагы биринчи гана кадам:
- Күндөлүк эсептердин конвертациясыз глобалдык экономикага натыйжалуу аралашуу мүмкүн эмес. 25 миллион калкы болгону менен Өзбекстан глобалдык экономикадан караганда кичинекей эле.
Башка чет элдик байкоочулар сыяктуу эле Уильям Байтердин пикиринде да, өзбек бийликтери сумду чындап эле соода үчүн эркин конвертацияланган валютага айлантууну көздөп жатканын убакыт гана көргөзөт. Маселен алар сум соода үчүн эркин конвертацияланат деп айтканы менен валюта алмашууда курсту жасалма түрдө көтөрүп, соодага башка ыкмалар менен да жолтоо кыла бериши мүмкүн:
- Бул чындык экенин көрүш үчүн биз күтүшүбүз керек. Эгер бул чын болсо, Өзбекстан үчүн жакшы жаңылык. Эгер бул өзбек бийлигинин салтка айланып калгандай алдамчылыгы болсо, Өзбекстан үчүн жаман жаңылык.
Биздин радионун кабарчысы өткөн аптада Ташкендин базарларындагы соодагерлерди кепке тарткан учурда, алар валюталык режим либералдаштырылганы жөнүндөгү жарыядан улам кандайдыр бир өзгөрүү болооруна ишенкиребей турганын айтышты. Соодагерлер билдиришкендей, чек аралардын көпчүлүгү азыр деле жабык турат, импорттук товарлар үчүн баажы тарифтери өтө эле жогору.
