Тирүүлөй жетим калгандар

Тоң райондук үй-бүлө жана балдарды коргоо бөлүм башчысы Медина Жумалиеванын айтымында, Туратбек Осмоновду жана Гүлмира Курманалиеваны соттун чечими менен ата-эне укугунан ажыратууга аргасыз болушкан.

Буга ата-эне балдарын экинчи жолу бакпай таштап койгондугу себеп болгон экен. Биринчи жолу 2007-жылы бул үй-бүлөнүн 3 баласы Темирбек, Турдубек жана Өмүрбек атайын келишимдин негизинде Кажы-Сай шаарчасындагы “Хадича” аттуу балдарды реабилитациялоо борборуна өткөрүлгөн.

2009-жылы апасы Гүлмира Курманалиева келип, "балдарыма кам көрөм, мектепте окутам" деп суранганда кайра колуна тапшырышат. "Бирок 2011-жылы бул окуя кара кайталанды", - дейт Тоң райондук үй-бүлө жана баланы колдоо бөлүмүнүн башчысы Медина Жумалиева:

- Бул окуя экинчи жолу кайталанып жатат. Биз 2007-жылы үч баласын алып кетип, “Хадича” реабилитациялык борборуна жайгаштырганбыз. Бирок 2009-жылы апасы багам деп алып кеткен. 2011-жылы бул окуя кайталангандыктан биз кайрадан бул балдарды алып кетүүгө аргасыз болдук. Ал кезде балдардын эч кийим-кечеси жок, кабагы түйүлгөн, басынып жүрүшкөн.

Мыйзам боюнча ата-эне балдарын карабай таштап койсо, же аларга зомбулук көрсөткөн окуялар тынымсыз кайталанса, сот аркылуу ата-энелик укуктан ажыратыларын Жумалиева эске салды:

- 2012 жылы май айында балдардын укуктук комиссиясына да кайрылып, анан сотко да өткөрдүк. Себеби ата-энеси толук кандуу өз милдетин аткара алышкан жок. Биз барганда атасы мас, апасы жок, балдарын таштап Бишкекке кетиптир. Мен ошол апасына таң калам. Анткени бул аялда энелик сезим жок экен. Аял болгондон кийин үйдү караш керек да, үйү таза эмес, бала-чакасынын кийим-кечеги жок. Балдардын ата-энеси соттун алдында ооз ачып, унчуккан жок. Сот да таң калды, унчукпай чыгып кетишти.

Ата-энелик укуктан ажыратылган Гүлмира Курманалиева өткөн декабрь айында дагы уулдуу болгонун айтып отурду. Ден соолугу начар болгонуна байланыштуу Таластан туугандары келип, наристени асырап алышканын кошумчалады. Ал эми буга дейре балдарын айлап таштап кеткен себебин мындайча түшүндүрдү.

- Күйөөм ичип алганда кыздарыма кетчүмүн. Балдар атасы менен калчу, улуу балам чоңоюп калган, ал эс тартып калганда өз күнүн көрчү. Атасына таарынып турушчу. Мен оокат кылсам мени менен кошо оокат жасашчу.

Гүлмиранын айтымында, анын биринчи жолдошунан эки кызы бар: бири Таласка, экинчиси Жалал-Абадга турмушка чыгып кетиптир. Ал эми 2012-жылы 11 жаштагы баласын мал бактырууга бергенин мындайча түшүндүрдү.

- Аны деле сурап келишкен, жакын эжелер болчу, Үстүңкү Долинкадан болот. Мектепке барыш керек болчу, анан окута албай калганбыз.

Турат Осмоновдун айтымында, өткөн жайдан бери ичимдик ичпей калган экен. Бирөөлөр менен мушташканда башына доо кетип, көзү начар көрүп калган. Уулу Кенжебекти малчыга кошуп бергени тууралуу мындай деди:

- Бизге ун алып келип турчу, ал эми баламды тиги жактан бакчу, кой энчилеп турчу экен. Алып кетейин деле дейм, анан уруксат бербей жатышпайбы. Майыпмын, башыман жараат алгам.

- Балдарыңызды алайын деп жатасызбы?

- Билбейм качан алам, соттон укуктан ажыратып салып, барганга да болбойт дейт. Балдар да сагынып жатышат. Балдар окубайт деп, айылдагы мугалимдер да каршы болуп койду. Окутканга каражат жок болчу, окуй алышкан жок.

- Окута аласызбы?

- Азыр жумушум деле жок, мурда көзүм көргөндө бирөөнүн малын карачумун, ошону менен жан бакчубуз. Азыр экинчи топтогу майыпмын. 1800 сом пенсия алам, балдар менен телефондон сүйлөшүп жатабыз.

“Хадича” реабилитациялык борборуна алынган балдар көп сүйлөшкүлөрү келген жок. Бир туугандардын уулусу Темирбек 17 жашта, азыр 7-класста окуп жатат. Ага Кажы-Сай шаарчасындагы А.Пушкин атындагы мектептин мугалимдери өз алдынча да сабак беришет, анткени Темирбек өз айылында болгону 2-класстык билим алган. Темирбек буларды айтты:

- Үйдө эле жүрчүмүн, ата-энеме жардам берип. Үйдө атама жардам берчүмүн. Азырынча алдыма максат койо элекмин. Апам кээде Таласка кыздарына барып келчү.

Темирбектин айтымында, алардын ата-энеси менен жашоосу жакшы эле болчу.

- Үйүндө эч нерсеси жок деп айтыптыр, бирок андай эмес. Ушинтип ким айтканын билбейм, андай эмес, жакшы эле болчу.

- Атаң иччү беле?

- Анда-санда иччү, бир жума ичип, бир жума соо болчу. Азыр ичпей калыптыр, башы жарылып, майып экен.

Ал эми бирөөнүн малын баккан 12 жаштагы Кенжебекти социалдык коргоо кызматкерлери таап барганда бетин, колдорун үшүк алып кеткен экен. Азыр болсо бетиндеги тактар кетип, баланын көнүлү да көтөрүлүп калды дешет борбордун кызматкерлери.

"Азаттык": Кимдин коюун бакчу элең?

- Көкүл деген кишиникинде кой бакчумун, 400дөн ашык кой бар болчу. Ал жерде дагы бир киши бар эле, ошол экөөбүз бакчубуз.

"Азаттык": Үйгө баргың келеби?

- Ооба.

Балдар баш калкалап турган “Хадича” реабилитациялык борбору убактылуу гана башпаанек жай. Үй-бүлө жана балдарды коргоо бөлүм башчысы Медина Жумалиеванын айтымында, балдардын кийим-кечесине жана жолуна тыйын бөлүнсө, аларды Ак-Суу районундагы балдар үйүнө жиберишет.