Бул эмгек мигранттары үчүн кошумча түйшүк жаратууда.
Кыргызстан 2006-жылы Орусия менен бирдикте Жол кыймылы тууралуу Вена конвенциясына кол койгон. Эл аралык макулдашуу боюнча конвенцияга кирген өлкөлөр ичинде улуттук айдоочулук күбөлүктөр жарактуу деп эсептелиниши керек. Бирок Орусиянын Жол коопсуздук кызматы Кыргызстандын айдоочулук күбөлүгүн тааныбай жатат.
“Мурас” коомдук уюмунун мүчөсү Надырбек Сооронбаевдин айтымында, Кыргызстанда айдоочулук күбөлүктүн жарактуу мөөнөтү көрсөтүлбөйт. "Бул мөөнөтсүз күбөлүктөрдүн айынан айдоочу - мигранттар жабыр тартышууда", - дейт Надырбек Сооронбаев.
- Былтыртан баштап катуу текшерип жатышат. Силердин айдоочулук күбөлүгүңөрдүн жарактуу мөөнөтү жазылган эмес деп, айыппул салышууда. Былтыр 2-3 адам соттошконго чейин барышып, 30 миңден айыппул төлөгөн учурлар болгон. Айдоочуларды Кыргызстанга депортация кылып жиберишкен. Жакында да мага айдоочу балдар кайрылышты, бир-эки айдан бери текшерүү күчөдү деп. Эми эмне кылабыз, кайда барып иштейбиз деп, челефон чалып жатышат.
Москвада таксист болуп эмгектенген Исланбек Раимкулов машиналарды токтоткон кезде жол коопсуздугу боюнча кызматкерлер айдоочулук күбөлүгү жок унаа айдап баратасың деп, протокол толтуруп жаткандыгын айтат:
- Кыргызстанда бизге айдоочу күбөлүктү бергенде анын жарактуулук мөөнөтүн көрсөтүшкөн эмес. Ошондой күбөлүктөр менен азыр Москвадан токтотсо дароо кармап, МАИнин унаа токтоткон жайына алып барат. Айыптар 5 миңден 15 миңге чейин болуп жатат. Биздин айдоочулук күбөлүктөрдү мөөнөтү жок, жараксыз деп жокко чыгарышууда. Башкача айтканда айдоочулук күбөлүгү жок машина айдагансың деп, айыппул салышууда. Унаа токтоткон жайга дагы акы төлөө керек болот. Эвакуатор келип жүктөп кетет, ага да төлөш керек. Жеңил машинеге 5 миң, оор унааларга андан кымбат. Мурун Москвада мынчалык текшерчү эмес. Акыркы эки айдын ичинде күн сайын текшерип жатат.
Ал эми Москвада эмгектенген Эркин Батыралиев кыргыз күбөлүгү менен машина айдаган айдоочусу үчүн жалпысы 20 миң рублден ашуун айыппул төлөгөнүн айтып берди.
- Менин колумда иштеген кыргыз бала унаамды айдап жүргөндө аны тосушкан. Күбөлүктө кайсы убакытка чейин жарактуу экендиги жазылбагандыктан, унааны алып барып, токтотуп коюшкан. Ошондо сүйлөшүп, айдоочу үчүн 5 миң, унаа үчүн 15 миң рубль берип, алып чыкканбыз. Мындай окуялар Москванын тегерегинде күн санап көбөйө баштады. Бул жерде гана эмес, Прибалтикадан Кыргызстанга машина айдап бара жаткан балдарды дагы текшерип, токтотуп жатышат деп угуп жатам.
Чоң жүк ташуучу унаа айдаган Чыңгыз Кенжебеков мөөнөтсүз күбөлүктү себеп кылып, пара алуу күчөгөнүн айтат.
- Кээде түшүнүктүү полиция кызматкери болсо, айып жазып коё берип жиберет. Кээ бирлери машинаны алып барып, токтотуп салат. Ошентип унааларын алдырып койгон балдар да бар. Мисалы, мен курулуш материалдарын ташыйм. Жүктү ташып бара жатканда токтотуп калса, айып төлөйсүң. Кээде пара сурагандары болот. Айлыкта отурган, айлыкты күтүп жашагандарыбыз бар. Орто эсеп менен 20 миң рублдан табабыз. Токтоткон ар бир полиция кызматкерине айыппул төлөй берсек, айлык жетпей калат.
Кыргыз элчилигинин пресс-атташеси Айымкан Кулукеева Кыргызстандагы тиешелүү мамлекеттик мекемелер бул көйгөй тууралуу кабардар экенин маалымдады.
- Былтыр кыш-жаз айларынан баштап, рейд учурунда же көчөдө унаа айдап бара жаткан жерден токтотуп, текшерүү жүргүзүп, күбөлүктүн жарактуу мөөнөтү жоктугуна байланыштуу айып салып, кээ бирлерине протокол түзүп, иш козгоп жаткандыгы жөнүндө угуп жатабыз. Кээ бир конкреттүү учурлар боюнча жарандар кайрылганда биздин консулдар иш алып барып жатышат. Бул тууралуу биз Кыргызстандагы мамлекеттик органдарга маалымат бергенбиз. Азыркы учурда мындай текшерүүлөрдөн жабыр тарткандар бар.
"Айдоочулук күбөлүктүн Вена ковенциясынын талаптарына жооп бербеши кыргызстандык мигранттарга Орусиянын күбөлүгүн алууда тоскоолдуктарды жаратат",- дейт Москвадагы антикоррупциялык "Трансперенси Интернешнл" уюмунун юристи Константин Островский. Анын айтымында, 2015-жылдын июнь айынан тарта чет элдик жарандар улуттук айдоочулук күбөлүк менен Орусияда иштей албай калышат.
- Эгерде чет элдик жаран Орусиянын аймагында айдоочу болуп иштөөнү кааласа, Орусиянын өкмөтү 2014-жылдын 24-ноябрында кабыл алган «Транспорттук каражаттарды башкарууга уруксаат берүү тууралуу» 1097 – токтомго ылайык, өзүнүн улуттук айдоочу күбөлүгүн Орусиянын айдоочу күбөлүгүнө алмаштырышы керек. Бирок улуттук айдоочу күбөлүк Орусиянын күбөлүгүн берүүчү органдын архивинде калбайт, ал чет элдик жарандын колунда болот. Ошондой эле жүргүнчү ташыган маршруттук транспортторду башкарса, же кандайдыр бир уюмга тиешелүү унаада жүк ташыса да, сөзсүз түрдө улуттук айдоочулук күбөлүгүн Орусиянын күбөлүгүнө алмаштырышы зарыл. Бул 2014-жылы 5-майда кабыл алынган федералдык мыйзамда көрсөтүлгөн. Анда чет элдик күбөлүк менен өлкөдө иштөө уруксаты 1 - июнга чейин гана узартылган.
Буга чейин Орусияда чет элдик мигранттар үчүн жумушка орношууда документ алуу сыяктуу маселелер да татаалдашкан. Атап айтканда, 1-январдан баштап Орусиянын "Чет элдик жарандар жөнүндө" жаңы мыйзамы күчүнө кирген. Ага ылайык эми КМШ өлкөлөрүнөн жумуш издеп баргандар патент алуусу шарт. Эмгек мигранттары бул өз кезегинде кошумча чыгымдарды жана коррупциялык схемаларды пайда кылганын айтышууда.
