Сүрөттө: Канттагы базада кыргыз-орус коопсуздук күчтөрүнүн биргелешкен машыгуусу, 12-август, 2012-жыл
Кыргызстан эгемендиги Орусиянын мойнундабы?
Кыргызстандын коопсуздугу менен эгемендигин коргоого Орусиянын Канттагы бириккен аскер күчтөрү жардам берет.
Мындай жобо жаңы макулдашууга киргизилгендигин президент Алмазбек Атамбаев Коомдук телеканалга билдирди.
Бул документтин оош-кыйыштарына арналган "Арай көз чарай" талкуусуна парламенттин Коопсуздук жана коргонуу комитетинин башчысы, депутат Токон Мамытов, Демократия жана жарандык коом үчүн коалициясынын лидери Динара Ошуракунова жана саясат таануучу Санжар Тажиматов катышат.
“Азаттык”: Президент Алмазбек Атамбаев улуттук телеканалга курган маегинде Орусия менен Кыргызстан Бишкекте 20-сентябрда макулдашкан жаңы документтерге да түшүндүрмө берди. Анын ичинде президент Канттагы бирдиктүү база жөнүндөгү макулдашууга “Орусиянын бириккен аскер базасынын аскерий курамы Кыргыз Республикасынын куралдуу күчтөрү менен бирге Кыргыз Республикасынын эгемендигин жана коопсуздугун коргоону камсыздайт” деген жаңы жобо киргизилгендигин журналисттин суроосуна жооп берип жатып билдирди.
Сиздерге суроо, урматтуу коноктор, Кыргызстандын коопсуздугу менен эгемендигине кандай күчтөр жана мамлекеттер коркунуч келтириши мүмкүн?
Токон Мамытов: Тигил мамлекет же бул мамлекет биздин душманыбыз деп айтууга ниетим да, оозум да барбай турат. Бирок Кыргызстандагы жалпы саясий кырдаалды солкулдатып, сындырып койсокпу деген күчтөр, топтор бар. Алар айрым мамлекеттердин ичинде жайгашкан. Ошонун ичинде Борбор Азиядагы мамлекеттердин ичинде.
Бир эле мисалды келтирип койсом: Ооганстанда эл аралык террористтик уюмдар, мыйзамсыз куралдуу топтор бар. 2014-жылы чыгып кетебиз (коалициялык күчтөр - ред.) деп атышат. Андан кийин эмне болот? Бул да бизге коркунуч алып келет.
Кечээ эле Тажикстандын Хорогунда кандай окуялар болду? Тажикстан-Хорог чек арасында июнда отуздай согушкер чогула калды эле, ал августтун аягында жетимишке чыгып кетти. Булар жагдайды карап турушат. Кичине эле солкулдаса, кирип кетүүгө даяр турат. Булардан бизге коркунуч бар. Биз кыйынбыз дегенден алыс болушубуз керек. 1999-2000-жылкы Баткен окуяларынан жыйынтык чыгарышыбыз керек.
Талкууну толугу менен бул жерден угуңуз:
Санжар Тажиматов: Коопсуздук маселесин Борбор Азия регионунун алкагында караш керек болчу. Азыр биз коопсуздукту Кыргызстандын алкагында карап атабыз. Эгер 2014-жылы АКШнын куралдуу күчтөрү Ооганстандан чыгып, Өзбекстан ЖККУдан чыгып атат. Ушуларды эске алганда Өзбекстан менен Тажикстан ортосундагы карама-каршылыктарды, суук согуштук абалды эске алганда мындай чечим Борбор Азиядагы абалды, тескерисинче, курчутат. Ошондуктан коопсуздукту Борбор Азиянын алкагында карап, ага Өзбекстан, Казакстан жалпы катышыш керек болчу. Жалпы Орусиянын багытын алып кеткенибиз 2014-жылдан кийинки окуяларда биз туура эмес чечим кабыл алгандыгыбыз анык болуп калышы мүмкүн.
Динара Ошуракунова: Биринчиден, кошуналар менен тең, жакшы мамиле түзүшүбүз керек. Азыр ошондой жасап жатабыз. Эгерде бир согуш чыгып кетсе дегенди алганда, албетте, коркунуч жаралат. Эгемендүү башка өлкө биздин эгемендигибизди сактап калганга кандай жардам бере алат?
Экинчиден, Борбор Азияда коркунучтар бар. Чек ара, суу маселелери абдан курч. ШКУ деле бар, ЖККУ деле түзүлгөн. Ошонун баарын ошол жерден талкуулап, согуш деген сөздү сүйлөбөй эле чогуу келишим түзбөйбү деген суроолор пайда болот да.
Үчүнчүдөн, албетте, кичинекей өлкөбүз. Бул жерде Орусия эле эмес, Американын да базасы турат. Эки чоң мамлекеттин талашы деген ой жаралат. Ошондой талаш-тартышта кичинекей мамлекеттин кызыкчылыгын карап атышабы-жокпу? Бул да суроо.
