Бул тууралуу өкмөт башчы Жантөрө Сатыбалдиев 24-декабрда маалымат жыйынында билдирди.
Анын айтымында, келишим буга чейин меморандумдан бир кыйла айырмаланат. Жаңы келишимге ылайык, биргелешкен жаңы ишкана түзүлүп, Кыргызстан менен “Центерра Голд” 50 пайыздан теңме-тең үлүшкө ээ болмокчу.
Жогорку Кеңеш өкмөткө 23-декабрга чейин кыргыз тараптын үлүшүн 67 пайызга жеткирүүнү тапшырган. Эгер “Центерра Голд” ага макул болбосо, улутташтыруу чечими кабыл алынарын эскерткен болчу.
Кумтөрдүн алтынын казып алуудан түшкөн пайданы канадалык инвестор "Центерра Голд" компаниясы менен теңме-тең бөлүшүү меморандумунун долбоорун өкмөт парламентке сентябрь айында да сунуштаган. Бирок Жогорку Кеңеш аны колдобой, Кыргызстандын үлүшү 67% кем болбосун деген талап койгон.
Жаңы келишимдин эмнелери жаңы?
Премьер-министр Жантөрө Сатыбалдиев Кумтөр боюнча “Центерра Голд” компаниясы менен түзүлгөн жаңы келишимдин маанисин түшүндүрдү. Анын айтымында, Кумтөр боюнча биргелешкен жаңы ишкана түзүлүп, анын үлүшүнө эки тарап теңме-тең 50 пайыздан ээлик кылат.
Бул буга чейинки меморандумга караганда Кыргызстан өз үлүшүн биргелешкен компанияда 4 пайызга жакшыртты дегенди түшүндүрөт. Бирок ошол эле кезде “Кумтөр оперейтинг компанинин” бардык техникалары биргелешкен ишканага 10 жылга лизингге берилип, бул үчүн “Центерра Голд” биргелешкен ишкананын 200 миллион долларлык активин колунда кармап турмакчы.
10 жылдан соң кен казууга пайдаланылган ал техникалар ишкананын менчигине өтөт. Ал эми 2014-2026-жылдар аралыгында биргелешкен ишканадан Кыргызстан салык түрүндө 1 миллиард 331 миллион доллар, ал эми түз киреше катары дагы 1 миллиард 386 миллион долларга жакын пайда көрөрү айтылды. “Центерра Голд” бул аралыкта түз кирешеден гана пайда көрүп, ал 1 миллиард 586 миллион долларды түзөт.
Жантөрө Сатыбалдиев сүйлөшүү учурунда Кыргызстан бардык мүмкүнчүлүгүн пайдаланганын билдирди.
- Келишим мурдагыдай эле келиптир дегенге мен караманча каршымын. Көп жагынан жакшы болду деп айта алам. Ачык-айкын иштеп, болгон мүмкүнчүлүктү пайдалана алдык. Ооба, келишимден бир тараптуу чыгып, улутташтырсак да болот. Бирок анын кесепетине ким жооп берет? Мен өкмөт башчы катары андай шартка бара албайм. Себеби биздин экономикабыз өтө оор абалда болуп калышы мүмкүн. Эми бул келишим саясатчыларга жакпай калышы ыктымал.
Өкмөт жаңы келишимге ылайык, Кумтөрдүн 60 пайыз экономикалык пайдасын Кыргызстан көрөт деп ишендирүүдө. Социалдык пакет үчүн жылына кеминде 26 млн. доллар бөлүнүп турмакчы. Ал сумма алтындын баасына карап, 100 млн. долларга чейин өсүшү мүмкүн. Жаңы ишкананын директорлор кеңешинин мүчөлөрүнүн жарымы Кыргызстан тараптан болот. Башкаруучу органдарда 2016-жылга чейин кыргыз тараптан жетекчилердин санын аз-аздан 70 пайызга жеткирүү да көрсөтүлгөн. Жаңы келишим 2026-жылга чейин сакталып, андан соң “Центерра Голд” Кумтөрдөн алтын өндүрүү укугун толугу менен Кыргызстанга өткөрүп бермекчи. Учурда Кумтөр кенин иштетүү үчүн 50 млн. долларга жергиликтүү товарлар сатылып алынып жатса, 2026-жылга чейин анын көлөмү 750 млн. долларга өсөт.
Өкмөт сындалды
Анткен менен өкмөттүн жаңы келишимин Жогорку Кеңештин айрым депутаттары сындап чыгышты. 24-декабрда парламенттин Адам укуктары, конституциялык мыйзамдар жана мамлекеттик түзүлүш боюнча комитети “Кумтөр” долбоору боюнча парламенттик угуу өткөрүп, бирок ага өкмөт мүчөлөрү келишкен жок.
Парламенттик угууга катышкан тоо-кен тармагынын адистери, эксперттер жана депутаттар 50/50 пайыз деген жаңы келишим Кыргызстандын кызыкчылыгына жооп бербей турганын билдиришти. "Жогорку Кеңештин үлүштү 67 пайызга жеткирүү токтомун аткарган жок деп",- өкмөттү сындашты.
“Ата-Мекен” фракциясынын төрагасы Өмүрбек Текебаев да жаңы келишимди түзүү менен өкмөт Жогорку Кеңештин токтомун аткарбаганын белгилеп, буга байланыштуу өкмөт мүчөлөрүнүн отставкасы да козголушу мүмкүн экенин кошумчалады.
- Жогорку Кеңеш буга чейин эле 50/50 деген вариантты Кыргызстандын кызыкчылыгына жооп бербеген чечим деп тапкан. 23-декабрга “Кумтөрдүн” 67 пайызын алар өз ыктыяры менен берет, болбосо денонсация кылып, келишимден бир тараптуу чыгуу менен алып келесиң” деп, тапшырма бергенбиз. Өзүңүздөр өкмөттүн чечиминен көрүп турасыздар, аны аткарган жок. Өкмөт ал тапшырманы аткара албаса, анда ал өз тагдырын өзү кыйган болот. Эгерде парламент 50/50 пайызды туура эмес деп таап, дагы бир жолу өзүнүн чечимин билдире турган болсо, анда өкмөттүн курамына парламенттин чечимин аткара турган адамдарды издеш керек болот.
Өкмөт түзгөн жаңы келишим Жогорку Кеңешке келип түштү. Аны спикер фракцияларга жана комитеттерге таратып бергени белгилүү болду. Бирок парламент жалпы жыйында бул маселени качан карары азырынча белгисиз.
