Улуттук статистикалык комитет өткөн жылдагы экономикалык көрсөткүчтөрдүн жыйынтыгын жарыялады.
Бул жыйынтыктар адаттагыдай эле өкмөттүн жыйынында каралып, бааланары күтүлөт. Жыйынтыктар болсо өтө өйдө да эмес, өтө төмөн да эмес.
Маселен, ички дүң продукция өткөн жылы 3.6% өскөн. 2012-жылга салыштырмалуу 2013-жылы өсүш 11% жакын болгон. Көрсөткүчтөрдөгү мындай айырмачылык Кумтөрдүн иши менен байланыштуу. Анткени 2012-жылы Кумтөр начар иштеп, 2013-жылы максималдуу көрсөткүчтөргө жетишкен же 19 тоннага жакын алтын казып алган.
Кыргызстандын экономикасынын тармактарынан кайра иштетүү, тоо кен жана айыл чарбасы төмөндөгөн. Өлкөнүн ички дүң продукциясынын жарымын берген кызмат көрсөтүү жагы жалпысынан үч пайыздан 9% чейин өскөн. Инфляция өткөн жылы ылдамдап, 10.5% түзгөн. Кээ бир азыктарга баа 20% жакын көтөрүлгөн.
Инфляциянын тегирмен ташын күчөтүп айланткан факторлордун негизгиси доллардын курсунун көтөрүлүшү экени маалым. Аны кайсы бир деңгээлде ооздуктоо үчүн Улуттук банк валюта базарына интервенция жасоо жана үстөк пайыздарды көтөрүү менен күрөш жүргүзүүдө.
Экономикада экспортту көбөйтүү боюнча олуттуу чара көрбөй, Улуттук банктын резерви менен валюта базарын жөнгөрүү резервдин кыскаруусуна алып келүүдө. Бүгүнкү күнгө карай, расмий маалыматтар боюнча Улуттук банктын резерви 1 млрд. 900 млн. долларды түзөт. Бул Орусия же Казакстандын ортозаар олигархтарынын акчасына тете сумма.
Улуттук банк ай сайын 50-100 млн. доллардан валюта базарына интервенция жасай берсе, анда жакында резерв эл аралык финансылык институттар талап кылган деңгээлден төмөндөп кетет. Белгилүү болгондой алар өлкөнүн валюта резерви кеминде үч айлык импортту жаба ала турган деңгээлде болуш керек деген талапты коюшкан.
Кыргызстандын өткөн жылдын 11 айындагы импорту 5 млрд. 69 млн. долларды түзгөнүн эске алганда, ал чекке өтө эле жакындап баратканыбыз айкын болот. 11 айдагы экспорт болгону 1 млрд. 461 млн. долларды түзгөн. Тескери сальдо төрт эсеге жакындап барган.
Бул тенденцияны өзгөртүү боюнча өкмөттө азырынча реалдуу чара да, план да байкалбайт.
Экономика министринин орун басары Данил Ибраев абалды өзгөртүү үчүн инвестициялык климатты жакшыртуу аракети жасалып жатат деди:
- Экспорттук, өндүрүштүк потенциалды көтөрүү үчүн инвестициялык климатты фискалдык саясаттын негизинде жакшыртуу аракеттерин жасап жатабыз. Андан сырткары фирмаларды тез каттоо үчүн чаралар кабыл алынган.
Данил Ибраевдин пикиринде, Кыргызстандын Евразия экономикалык биримдигине кирүүсү менен импорттук төлөмдөр көбөйөт. Бул дагы жергиликтүү өндүрүүчүлөргө артыкчылык жагдай түзөт.
Өкмөт ошондой Кыргыз-орус өнүктүрүү фондуна көп ишеним артып жатат. Данил Ибраевдин маалыматы боюнча, февраль айынан тарта ишке кирише турган фонд өндүрүш тармагындагы долбоорлорго 10% тегерегинде насыя берүүнү чечет.
Өкмөт быйылкы жылы экономика 6% ашуун өсөт деп болжогон. Бирок Данил Ибраев кошуна мамлекеттердин деңгээлине жетүү үчүн 10-15% тегерегинде өсүш зарыл деп эсептейт.
Оппозициялык саясатчы Равшан Жээнбеков Кыргызстанда статистикалык маалыматтарга ишеним аз экенин айтууда. Муну ал бардык мамлекеттик органдардын көрсөткүчтөрдү көбүрөөк көрсөтүү кызыкчылыгы менен байланыштырат.
Азыркы шартта Орусия, Казакстан кризиске каршы программаларды иштеп чыкканын, ал эми кыргыз өкмөтүндө андай программа жок деген Равшан Жээнбеков оппозиция өз программасын иштеп чыкканын билдирди. Ал программанын негиздери Равшан Жээнбеков атады:
- Биринчи кезекте абалдан чыгуунун жолу бул мамлекеттеги бардык чыгашаларды оптимизациялоо жана аларды натыйжалуу пайдалануу. Экинчиден, мамлекеттик аппаратты, кызматчыларды, чыгашаларды кескин түрдө кыскартуу. Үчүнчүдөн, мамлекет элге көрсөтүп жаткан кызматтын санын кыскартып, калгандарынын сапатын жогорулатуу. Төртүнчүдөн, борбордук бюджетти экиге бөлүп, жергиликтүү бюджетке кирешенин көпчүлүгүн берип, борборго азырагын алып калуу. Азыр бизде 90% киреше борбордук бюджетте чогулат.
Равшан Жээнбеков ошондой эле донор өлкөлөр менен тез арада сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү зарылдыгын кошумчалады.
