Ал арада бир кишинин өмүрү кыйылган бул окуянын айрым бир жагдайлары анык боло баштады.
Кыргызстандын Чек ара кызматы “Айкөл” чек ара тозотунун комнадирин өзүнүн кол алдындагы кызматкери атканын тастыктады. Аталган кызматтын маалымат катчысы Гүлмира Бөрүбаеванын “Азаттыкка” билдиришинче, шектүү деп кармалган чек арачы күнөөсүн мойнуна алды.
- Алдын ала иликтөө боюнча “Айкөл” чек ара тозотундагы куралдуу кол салууну аталган чек ара тозоттогу чек арачы уюштурганы аныкталды. Ал чек арачы күнөөсүн мойнуна алып, көрсөтмө берди. Ушул тушта иликтөө уланууда. Бул кылмышка тиешеси бар башка адамдарды жана бул кылмыштын себебин тактоо жүрүп жатат.
Парламенттеги Коргоо жана коопсуздук комитети бул кандуу окуяны жабык талкуулады. Комитеттин төрагасы, “Республика” фракциясынан депутат Алмазбек Баатырбеков тергеп-иликтөө иштерине тыкыр көз салынат деп ишендирди.
- Тергөө иштеринин жыйынтыгы менен ачык айтыла турган маселелер чыгат. Анткени, экспертизалар дайындалды. Мисалы, бир жоокер өзүн-өзү бутка аткан деп айтылып жатат. Ал да экспертиза менен аныкталышы керек. Тергөө бүткүчө комментарий берүүгө негиз деле жок.
Ал арада бул кандуу окуянын айрым жагдайлары анык боло баштады. Күч түзүмдөрүндөгү ишенимдүү булактардын маалымдашынча, кол салууну уюштурган жоокер мындай кадамга атак алыш үчүн атайылап барган. Кайсы бир эрдиги үчүн “баатыр” деген наам алаары тууралуу жоро-жолдоштору менен ири суммадагы акчага мелдешкен деген сөздөр болгону айтылууда.
Кадамжай районунун 19 жаштагы бул тургуну чек ара кызматына өткөн жылы күзүндө кабыл алынган экен. Ушул тушта аскерде кызмат өтөөгө жарамдуу деген медициналык маалымдамасы жалган экени аныкталды. Алдын ала иликтөөлөрдө ал жоокер 16-январда түңдө күзөттү текшерүү үчүн келген чек ара тозоттун командири менен анын орун басарын сырттан терезеден аткан. Андан соң куралдуу кол салуу болду деген шылтоону айтуу үчүн өзүн-өзү бутка аткан деп айтылууда.
Акыйкатчынын Баткен облусундагы өкүлү Хаит Айкынов бул окуядан кийин ички тартипке, жоокерлердин абалына көбүрөөк көңүл буруу керектигин айтууда.
- Чек ара кызматы мурдагыга салыштырмалуу шартын бир топ жакшырткан. Улуулардын кичүүлөргө зордук-зомбулугун, үстөмдүгүн азайтуу үчүн бир чакырылыштагы гана жоокерлер кызмат өтөп калган. Азыр эми бул окуя ички тартипти өзгөртө турган реформа жүргүзүү керектигин көрсөтүп жатат. Аскер кызматкерлердин моралдык тарбиясына көбүрөөк көңүл буруу керек.
"Жоокерлердин энелери" республикалык комитетинин төрайымы Уулкан Байгубатова такай курал кармап жүргөн чек ара жоокерлерин тандоо, кабыл алуу иштери начар болуп жатканына токтолду:
- Биринчиден, балдарды тандап жаткан аскер комиссариатын күнөөлөйм. Чек ара кызматына негизи бардык жагына төп келген балдар алынышы керек. Алар патриот, эл-жеримди коргойм деген максаты болуш керек. Улуттук гвардияга, Коргоо министрлигине биринчи категориядагы балдар алынат. Чек ара кызматына да дал ушундай категория менен тандалышы керек. Анткени, алар деген күнү-түнү курал менен жүргөн аскерлер өтө кылдат текшерилиш керек. Азыр аскерге чейинки текшерүү деген дээрлик аксап калды. Армияга чейинки тартип, армияга чейинки даярдык деген болушу керек эле. Ушундай иштерге барып жаткан балдар психологиялык жактан маселелери болушу мүмкүн. Көп аскер комиссариаттарында психологдор, психотерапевттер жок.
Чек ара кызматында катардагы жоокердин командирине кол салган фактысы буга чейин да болгон. 2012-жылы августта Ысык-Көлдүн Ак-Суу районундагы Эчкили-Таш туругунда Балбай Кулбарак уулу аттуу чек арачы командири баштаган төрт кызматташын жана алардын биринин аялын атып өлтүргөн. Өзү эртеси колго түшүрүү учурунда окко учкан эле.
