Бүгүн (бейшембиде) Швед академиясы адабият боюнча Нобел сыйлыгынын быйылкы ээсин аныктады. Сыйлык австриялык романчы, драматург жана акын Элфриде Йелинекке ыйгарылганы жарыяланды. Йелинек айымдын чыгармачылыгына сөздү музыкадай куюлуштуруп жазган чеберчилик мүнөздүү экендиги академия тарабынан айрыкча баса белгиленет.
Бүгүн, шаршембиде Ооганстанда президенттик шайлоо өнөктүгүнүн үгүт жургүзүүчү акыркы чаралары соңуна чыкты. Эми ишембиде, октябрдын 9унда оогандар тикелей шайлоо аркылуу жаңы мамлекет башчысын аныктамакчы. Эл аралык коомчулук коопсуздук жагдайынын айынан шайлоого байкоо жүргүзүүнүн орчун бөлүгүн оогандыктардын өздөрүнө калтырууда.
Укук коргоочу Эл аралык Мунапыс (Amnesty International) уюму расмий Ташкенге кайрылып, өлүм жазасын жоюуга чакырды. Ушундай эле чакырык Беларус өкмөтүнө карата да жасалды. Ал эми Кыргызстан сыяктуу өлкөлөрдө өлүм жазасы өкүмүн аткарууга убактылуу мораторий жарыяланган, бирок бул да укук коргоочулар тарабынан жетишсиз кадам катары сынга алынып келет.
Жекшембиде Грузиянын батышындагы өзүн Тбилисиден көз каранды эмес жумурият деп жарыялаган Абхазияда президенттик шайлоо өткөрүлдү. Анын алгачкы бейрасмий жыйынтыгы талаш-тартыш туудурууда. Айрым булактар шайлоодо азыркы премьер-министр Раул Хажимбанын атаандашы Сергей Багапш жеңип чыкты деп айтууда.
Эртең, жекшембиде Грузиядан бөлүнүп чыгуу ниетинен кайта элек Абхазия жумуриятында президенттик шайлоо өткөрүлөт. Ушул тапта сыркоолоп жаткан президент Владислав Ардзинбанын орду үчүн ат салышкандар көп. Бирок, адистердин айтымында, кайсы саясатчы шайлоодо жеңип чыкса да, абхаз-грузин жаңжалы оңой менен чечиле тургандай көрүнбөйт. Буга карабастан, жекшембиде өткөрүлө турган алгачкы демократиялык шайлоо Абхазия үчүн оң жылыш болуп саналат, - дешет грузиялык серепчилер.
Калк саны боюнча дүйнөдөгү эң ири өлкө - Кытай бүгүн (жума күнү) өзүнүн коммунисттик мамлекет болуп жарыяланышынын 55 жылдык маракесин белгиледи. Бүгүнтөн тартып жүз миллиондогон кытайлыктар бир апталык тыныгууга чыгууда. Ал эми өкмөт майрамдык шаан-шөкөттүү салтанаттар маалында коррупцияга каршы күрөш ураанын чакырды.
Жакында белгилүү орус археологу, кыргыз таануучу аалым Юлий Худяков «Багырдын кылычы» аттуу жаңы китебин жарыялады. Ал - Орусиянын Илимдер академиясынын Сибирь бөлүмүнүн Археология жана этнография институтунун жетектөөчү илимий адиси, Новосибирск мамлекеттик университетинин профессору, Кыргыз улуттук илимдер академиясынын ардактуу академиги. Назарыңыздарды новосибирскилик бул окумуштуу менен маекке бурабыз.
Келээрки айдын (октябрдын) 31инде Украинада президенттик шайлоо өткөрүлөт. Азыркы президент Леонид Кучманын тарапкери, өкмөт башчы Виктор Януковичтин негизги атаандашы – оппозициялык күчтөрдүн өкүлү Виктор Ющенко сентябрдын башында ооруп калып, Австриянын борборундагы ооруканада дарыланган. Украин оппозициясы Ющенко мырза бийликтер тарабынан атайылап ууландырылды деген кинесин айтып, ал түгүл парламентте бул окуяны иликтөө үчүн атайын комиссия түзүлгөн. Бирок бул саясатчыны дарылаган Венадагы дарыгерлер бүгүн (шаршембиде) Ющенконун ууландырылгандыгы тууралуу жоромолдорду төгүнгө чыгарышты.
Америкалык аскер учактары Багдад шаарынын негизинен шийилер байырлаган Садр шаарчасы аталган маалелердеги козголоңчулар жайгашкан деп шектелген мерчемдерди бомбалады. Фаллужа шаарындагы айрым шектүү делген жайлар да бомбалоого алынды. Соңку окуяларга удаа Иорданиянын падышасы Абдулла Иракта келээрки январда жалпы шайлоо өткөрүүгө эртелик кылат деп билдирүү жасады. Ал эми Иракта барымтага алуу окуялары оңой менен соңуна чыкчудай көрүнбөйт.
Бүгүн, дүйшөмбүдө Индия калкы орто кылымдардан калган ажайып маданий мурастын – айтылуу Таж Махал күмбөзүнүн 350 жылдыгын белгиледи. “Таштагы симфония” деп аталган бул эстелик тууралуу азыноолак сөз кыла кетели.
Чилинин мурдагы диктатору Аугусто Пиночет өткөн ишембиде (сентябрдын 25инде) өлкөнүн сотунда суракка алынды. Сурак маалында «Жору иш-чарасы» деп аталган иш-аракеттин чоо-жайы башкы орунда турду. Пиночет бийликте турган 1973-1990-жылдары Латын Америкасындагы хунталар саясий каршылаштарын таап, көзүн таалоо боюнча тымызын тармак түзүшкөн. Тармактын тузагына илинген кишилердин арасында болгон бери дегенде 19 солчул саясатчы набыт кеткен. Жалпысынан, 3 миңдей киши Пиночеттин режими маалында өмүрүнөн ажыраган.
Эми Түндүк Кавказдагы калктардын тарыхы жана салты тууралуу баянга кезек берели. Түндүк Осетиянын Беслан шаарындагы каргашалуу окуя жалпы эле Кавказ аймагындагы кырдаал дагы эле туруксуз экенин айгинеледи. Согуш аракеттеринин чеги көрүнбөгөнсүгөн Чеченстанда гана эмес, ага коңшу аймактарда да айрым улуттардын ортосунда өз ара ишенбөөчүлүктүн жышаанасы байкалды. Дегиңкиси, аймактагы тили да, дини да ар түркүн болгон элдердин бир нече кылым мурдагы тарыхы да азыркы доорго олуттуу из калтырган сыяктанат. Эмесе, Түндүк Кавказ көйгөйлөрүнө арналган түрмөктүн алгачкы берүүсүнө назар салыңыздар.
Тынч океандын Чилиге жакын жайгашкан тереңинен мурдагы диктатор Аугусто Пиночеттин учурунда сотсуз өлтүрүлгөн кишилердин сөөгү байланып ташталган деп жоромол кылынган темир жол релсинин сыныктары табылды. Чилинин соту Хуан Гузман бул темир сыныктарын суу астынан таап чыгууга буйрук кылган. 88 жашар мурдагы диктатордун мындан аркы тагдыры кандай болоору, деги, ал адилет сот жазасына тартылабы же жокпу, азырынча анык эмес.
Ооган президенти Хамид Карзайдын жардамчылары келээрки айга белгиленген президенттик шайлоодо Карзайдын негизги атаандашы болчу саясатчыны өз талапкердигин алып салдырууга көндүрүү үчүн аракет жасоодо. Бул тууралуу Хамид Карзайдын тобу да, мурдагы билим берүү министри, президенттикке талапкер Йунус Канунинин өкүлдөрү да тастыкташты. Бирок Канунинин өзү мындай кадамга баруу азырынча эрте экенин айтууда.
Дүйнөдөгү эң ири мусулман өлкөсү – Индонезияда бүгүн, дүйшөмбүдө президенттик шайлоонун экинчи айлампасы өткөрүлдү. 147 миллиондой шайлоочу тикелей шайлоо аркылуу өлкөнүн жаңы мамлекет башчысын аныктоого катышты. Шайлоонун расмий жыйынтыгы октябр айында гана билинет, бирок алдын-ала жарыяланган маалыматка караганда, учурдагы президент Мегавати Сукарнопутри айым атаандашы – мурдагы коопсуздук тармагынын жетекчиси, генерал Сусило Бамбаңг Йудхойоно мырзага жеңилип калгандай.
Бириккен Улуттардын Коопсуздук кеңеши кечээ, ишемби күнү Дарфур аймагы боюнча атайын резолюция кабыл алды. Уюм Судан өкмөтү оор гуманитардык кырдаалга кириптер болуп жаткан бул аймактагы жанжавиддердин кылмыштуу иш-аракеттерине тез арада чек койо албаса, анда өкмөткө каршы жазалык чараларды көрө турганын эскертти. Он бир өлкө бул резолюцияны колдоду, ал эми Кытай, Орусия, Пакистан жана Алжир калыс калышты.
Иракта элдин басымдуу көпчүлүгү тааныгандай өкмөт куруу үчүн өлкөдө жалпы шайлоо өткөрүү зарыл экендиги анык. Бирок азыркыдай дүрбөлөңдүү кырдаал улантыла берсе, анда өлкөдө келээрки январда парламенттик шайлоо өткөрүү долбоору реалдуубу? АКШ өкмөтүнүн мындай долбооруна ынанбагандардын арасында Бириккен Улуттар Уюмунун Башкы катчысы Кофи Аннан да бар.
Бүгүн Казакстандын ордо шаарында КМШ өлкөлөрүнүн саммити өз ишин аяктады. Ага катышкан мамлекет башчылары Беслан каргашасын баштан кечирген Орусия менен өз тилектештигин билдирди. Орус президенти Владимир Путин украин президенти Леонид Кучманын ордуна КМШнын төрагасы болуп шайланды. Грузин президенти Михаил Саакашвилинин сөзүнөн айгинеленгендей, бул ынтымактагы орток пикир табылбаган маселелер дагы эле чечилбеген бойдон кала берүүдө.
Казакстандын ордо шаары Астанада бүгүн КМШ өлкөлөрүнүн мамлекет башчылары жана өкмөт башчылары кезектеги саммитине чогулду. Анын негизги отуруму бейшемби күнү өтмөкчү. Молдованын жана Түркмөнстандын президенттери гана бул саммитке катышкан жок. Кечээтен бери Ынтымактын тышкы иштер министрлери да өз Кеңешинин отурумун өткөрүп, бир катар чечимдерди кабыл алды.
Дүйшөмбү күнү Өзбекстандын президенти Ислам Каримов коңшулары Казакстан менен Кыргызстандын бийликтерине кайрылып, аларды чек ара аймактарында коопсуздук чараларын күчөтүүгө чакырды. Анын айтымында, дээрлик каралбаган чек ара аркылуу террорчулар чет жактардан Өзбекстандын ичкерки аймагына өтүүдө.
Дагы жүктөңүз
