Техастык үй-бүлө багып алган үч жаштагы Макс Шаттонун күмөндүү жагдайдагы өлүмү эл аралык жаңжалга алып келди.
Көп нерсе белгисиз болгону менен, бала жашаган Техастагы шаарчанын бийликтери баланын өлүмү тууралуу медициналык аныктама жакын арада жарыяланаарын айтышууда. "Эркин Европа/Азаттык" үналгысынын Вашингтондогу кабарчысы Ричард Солаш Гардендейл шаарынан жиберген репортажды Жаңыл Жусупжан кыргызчалады.
Уолдроп Драйв көчөсүн жергиликтүү тургундар деле көп назарына алчу эмес. Асфальтталбаган бул жолдун эки тарабы ээн талаа, аягында гана бир үй турат. Көчөнүн аталышы да күнгө күйгөн тактадан зорго окулат. Бирок жанында «Жеке менчик, мындан ары жол жок. Өтүүгө болбойт» деген жаңы жазылган такта боёгу эми кургагандай бадыраят.
Алардын телефонуна чалсаңыз, автомат сизге «Эгер кабарчы же кабар агенттиги болсоңуз, бизде айта турган сөз жок» деп жооп берет.
Бул жубайлар Орусиядан багып алган ага-ининин бири, үч жаштагы Макс эс-учун жоготту деген кабар түшкөндөн кийин, тез жардам машинасы өткөн айда мына ушул үйгө чукул келген. Макс ошол бойдон чарчап калат, сөөгү жакын жердеги көрүстөнгө коюлду. Бирок анын өлүмү бүгүн чакан шаарчаны эл аралык ызы-чуунун чодонуна айлантты.
Өткөн аптада орус бийликтери бул окуяны ийне-жибине чейин билебиз деп ырастап, Лаура Шаттону баланы өлтүрдү деп ырастап чыкты. Алар жакында америкалыктарга Орусиядан бала багып алып алууга тыюу салган мыйзамдын негиздүүлүгүнө далил тартышууда.
АКШнын Мамлекеттик депратаменти тергөө уланып жатканда, бүтүм чыгарууга шашылбоого чакырды. Көп нерсе бүдөмүк болгон менен, жергиликтүү бийликтер өз мекенинде Максим Кузьмин болгон баланын өлүмү тууралуу дарыгерлердин аныктамасы бүгүн-эртең жарыяланаарын билдиришүүдө. Ал арада баланын ичээр суусу түгөнгөн күн жана анын бакма энеси тууралуу аз да болсо, айрым маалыматтар ачыкка чыгууда.
– Денеси көк-ала эле. Көп жеринде көк-аласы бар болчу. Жаш балдар жыгылып, урунуп алышы мүмкүн, же жараат беле, мен дарыгер болбогондон кийин айта албайм, - дейт ал.
Баланын сөөгүн эртеси сойгонго алып кетишкен, бирок анда кандай аныктама жасалганы үй-бүлөгө гана тийешелүү маалымат катары ачыкка чыгарылган жок.
Тергөөчү Стэндифердин айтымында, токсикологиялык изилдөөнүн жыйынтыгы толугу менен оодандын башкы медициналык көзөмөлдөөчүсү доктор Натан Гэллоуэйге тапшырылган. Тергөөчү доктор ушул күндөрү баланын эмнеден өлгөндүгү тууралуу расмий билдирүү жасайт деп күтүлүп жаткандыгын, ага чейин бул киши өлтүрүү болгонун, же кокустук экендигин айта албастыгын кошумчалады.
Стэндифер Лаур менен Алан Шаттону ооруканада суракка алганга да үлгүргөн. «Лаура Шатто ыйлап, калтырап калыптыр бирок суроолорго түз жооп берип жатты» дейт ал.
Тергөөчүнүн сөзү боюнча, энеси Макстын өлүгүн үйдүн сыртынан тапкан. Ал эки баланы карап жатып, дааратканага ичкери кирип чыкканча эле Макс жылмаяк тепкен тектирче менен селкинчектин жанында кулап калган болот.
Эктор ооданынын шерифи же шаар башчысы Марк Доналдсон, бул суракка алуунун жогорудагы жагдайларын бышыктап, Шаттонун үйүнө тез жардам «баланын жүрөгү кармаптыр» деген кабардан улам чакырылганын билдирди. Анын кеңсеси бул окуя боюнча кылмыш ишин козгогон эмес. Анын айтымында, соңку күндөрү ага Орусиянын Вашингтондогу элчилигинен улук консул Сергей Чумарев деген келгендигин кошумчалады, бирок ал Орусиянын адам укуктары боюнча акыйкатчысы Павел Астаховдун «бул иштин документтерин көрсөтүү жана кылмыш ишине орусиялык тергөөчүлөрдү катыштыруу» талабына каршы экендигин эскертти.
– Бул техастык бала, ал Техаста, менин өлкөмдө жашаган, эгер зарыл болсо биз керектүү кишини камайбыз, соттойбуз. Биз орусиялык баланын ишин карап жаткан жокпуз. Техастык баланын өлүмү тууралуу сөз болуп жатат. Биз бардык зарыл аракеттерди өзүбүз көрөбүз.
Техастын Балдарды коргоо кызматы өз билдирүүсүндө Шаттонун үй-бүлөсүнө карата мурда-кийин арыздануу болбогондугун маалымдаган. Бирок мекеменин маалымат катчысы Макс Шатто көз жумган күндөрү «кол тийгизүү жана көңүл кош мамиле» тууралуу даттануу болгондугун билдирди. Ал мындай даттануу менен ким кайрылгандыгын айтуудан баш тартты.
Ал арада Максимди Орусиянын Псков шаарындагы жетимдер үйүнөн бир тууганы Кирил менен кошуп багып алган энеси Лаура Шатто тууралуу айрым маалыматтар аныкталды. 40 менен 50нүн ортосундагы бул аял Гардендейлден 30 чакырымдай аралыктагы орто мектепте экономикадан сабап берип жүрүп, беш жыл иштегенден кийин, былтыр июн айында, «Орусиядан бала багып алганы жатабыз, эми аларды багып үйдө болом» деп ишинен бошонуп кеткен экен.
Аталган мектептин бүтүрүүчүсү Арин Томас деген кыз "Азаттыктын" кабарчысына Лаура Шатто окуучуларына Максим менен Кирилдин сүрөттөрүн көрсөтүп, кийин аларды мектепке алып келгенин, өтө кубанып жүргөнүн эскерди. «Ал тууралуу айтылып жаткан сөздөргө ишене албайм» дейт мугалимдин мурдагы окуучусу. Ал эми Гардендейлде бул үй-бүлөнүн коңшулары бул тарапта эл бири-бири менен анча катышпай тургандыгын, булардын балдарын деле көрбөгөндүгүн айтышты.
Аткана кармаган Гэри Луна деген киши бир ирет Шаттолордун үйүндө болуп, жылкыларына жем-чөп бергенин, бирок алар тууралуу көп билбей тургандыгын билдирди. «Эгер кылмыш кылган болсо, соттош керек, бирок эгер ак болсо, орустар жооп беришсин», - деди ал.
Орусияда бийлик өкүлдөрү аты Кристофер Шатто деп өзгөртүлгөн Кирил Кузьминди мекенине кайтарууну талап кылышууда. Максим менен Кирилдин өз энеси Юлия Кузьмина жакында теледен чыгып, президент Путинден уулун алдырып берүүнү суранды. Кузьмина убагында аракка берилип, балдарын жакшы карабагандыктан, эне укугунан ажыратылган экен. Орусиялык маалымат каражаттары теледен чыккандан бир нече сааттан кийин, Кузьминаны ичип алып, чуу салгандыгы үчүн поездден түшүрүп салышкандыгын жазып чыгышты.
Уолдроп Драйв көчөсүн жергиликтүү тургундар деле көп назарына алчу эмес. Асфальтталбаган бул жолдун эки тарабы ээн талаа, аягында гана бир үй турат. Көчөнүн аталышы да күнгө күйгөн тактадан зорго окулат. Бирок жанында «Жеке менчик, мындан ары жол жок. Өтүүгө болбойт» деген жаңы жазылган такта боёгу эми кургагандай бадыраят.
Шаттолордун үйүнүн жанындагы жазуу, Гардендейл шаарчасы, Техас, 20-февраль, 2013.
Мына ушул көчөнүн түпкүрүндөгү үй Техас штатынын Гардендейл шаарчасындагы 1600гө жетпеген тургундарынын экөөсүнө: Лаура менен Алан Шаттого тийешелүү.Алардын телефонуна чалсаңыз, автомат сизге «Эгер кабарчы же кабар агенттиги болсоңуз, бизде айта турган сөз жок» деп жооп берет.
Бул жубайлар Орусиядан багып алган ага-ининин бири, үч жаштагы Макс эс-учун жоготту деген кабар түшкөндөн кийин, тез жардам машинасы өткөн айда мына ушул үйгө чукул келген. Макс ошол бойдон чарчап калат, сөөгү жакын жердеги көрүстөнгө коюлду. Бирок анын өлүмү бүгүн чакан шаарчаны эл аралык ызы-чуунун чодонуна айлантты.
Өткөн аптада орус бийликтери бул окуяны ийне-жибине чейин билебиз деп ырастап, Лаура Шаттону баланы өлтүрдү деп ырастап чыкты. Алар жакында америкалыктарга Орусиядан бала багып алып алууга тыюу салган мыйзамдын негиздүүлүгүнө далил тартышууда.
АКШнын Мамлекеттик депратаменти тергөө уланып жатканда, бүтүм чыгарууга шашылбоого чакырды. Көп нерсе бүдөмүк болгон менен, жергиликтүү бийликтер өз мекенинде Максим Кузьмин болгон баланын өлүмү тууралуу дарыгерлердин аныктамасы бүгүн-эртең жарыяланаарын билдиришүүдө. Ал арада баланын ичээр суусу түгөнгөн күн жана анын бакма энеси тууралуу аз да болсо, айрым маалыматтар ачыкка чыгууда.
АКШ -- Шаттолордун үйү, Гардендейл, 20-февраль, 2013.
Оодандык Эктор Медициналык көзөмөл кеңсесинин улук тергөөчүсү Ширлей Стэндифер "Азаттыкка" Гардендейлдин сыртындагы ооруканага 21-январда дарыгерлер Макс Шаттону кечки саат 17.43тө көз жумду» деп жарыялагандан кийин келгендигин билдирди.– Денеси көк-ала эле. Көп жеринде көк-аласы бар болчу. Жаш балдар жыгылып, урунуп алышы мүмкүн, же жараат беле, мен дарыгер болбогондон кийин айта албайм, - дейт ал.
Баланын сөөгүн эртеси сойгонго алып кетишкен, бирок анда кандай аныктама жасалганы үй-бүлөгө гана тийешелүү маалымат катары ачыкка чыгарылган жок.
Тергөөчү Стэндифердин айтымында, токсикологиялык изилдөөнүн жыйынтыгы толугу менен оодандын башкы медициналык көзөмөлдөөчүсү доктор Натан Гэллоуэйге тапшырылган. Тергөөчү доктор ушул күндөрү баланын эмнеден өлгөндүгү тууралуу расмий билдирүү жасайт деп күтүлүп жаткандыгын, ага чейин бул киши өлтүрүү болгонун, же кокустук экендигин айта албастыгын кошумчалады.
Стэндифер Лаур менен Алан Шаттону ооруканада суракка алганга да үлгүргөн. «Лаура Шатто ыйлап, калтырап калыптыр бирок суроолорго түз жооп берип жатты» дейт ал.
Тергөөчүнүн сөзү боюнча, энеси Макстын өлүгүн үйдүн сыртынан тапкан. Ал эки баланы карап жатып, дааратканага ичкери кирип чыкканча эле Макс жылмаяк тепкен тектирче менен селкинчектин жанында кулап калган болот.
Эктор ооданынын шерифи же шаар башчысы Марк Доналдсон, бул суракка алуунун жогорудагы жагдайларын бышыктап, Шаттонун үйүнө тез жардам «баланын жүрөгү кармаптыр» деген кабардан улам чакырылганын билдирди. Анын кеңсеси бул окуя боюнча кылмыш ишин козгогон эмес. Анын айтымында, соңку күндөрү ага Орусиянын Вашингтондогу элчилигинен улук консул Сергей Чумарев деген келгендигин кошумчалады, бирок ал Орусиянын адам укуктары боюнча акыйкатчысы Павел Астаховдун «бул иштин документтерин көрсөтүү жана кылмыш ишине орусиялык тергөөчүлөрдү катыштыруу» талабына каршы экендигин эскертти.
– Бул техастык бала, ал Техаста, менин өлкөмдө жашаган, эгер зарыл болсо биз керектүү кишини камайбыз, соттойбуз. Биз орусиялык баланын ишин карап жаткан жокпуз. Техастык баланын өлүмү тууралуу сөз болуп жатат. Биз бардык зарыл аракеттерди өзүбүз көрөбүз.
Техастын Балдарды коргоо кызматы өз билдирүүсүндө Шаттонун үй-бүлөсүнө карата мурда-кийин арыздануу болбогондугун маалымдаган. Бирок мекеменин маалымат катчысы Макс Шатто көз жумган күндөрү «кол тийгизүү жана көңүл кош мамиле» тууралуу даттануу болгондугун билдирди. Ал мындай даттануу менен ким кайрылгандыгын айтуудан баш тартты.
Ал арада Максимди Орусиянын Псков шаарындагы жетимдер үйүнөн бир тууганы Кирил менен кошуп багып алган энеси Лаура Шатто тууралуу айрым маалыматтар аныкталды. 40 менен 50нүн ортосундагы бул аял Гардендейлден 30 чакырымдай аралыктагы орто мектепте экономикадан сабап берип жүрүп, беш жыл иштегенден кийин, былтыр июн айында, «Орусиядан бала багып алганы жатабыз, эми аларды багып үйдө болом» деп ишинен бошонуп кеткен экен.
Аталган мектептин бүтүрүүчүсү Арин Томас деген кыз "Азаттыктын" кабарчысына Лаура Шатто окуучуларына Максим менен Кирилдин сүрөттөрүн көрсөтүп, кийин аларды мектепке алып келгенин, өтө кубанып жүргөнүн эскерди. «Ал тууралуу айтылып жаткан сөздөргө ишене албайм» дейт мугалимдин мурдагы окуучусу. Ал эми Гардендейлде бул үй-бүлөнүн коңшулары бул тарапта эл бири-бири менен анча катышпай тургандыгын, булардын балдарын деле көрбөгөндүгүн айтышты.
Аткана кармаган Гэри Луна деген киши бир ирет Шаттолордун үйүндө болуп, жылкыларына жем-чөп бергенин, бирок алар тууралуу көп билбей тургандыгын билдирди. «Эгер кылмыш кылган болсо, соттош керек, бирок эгер ак болсо, орустар жооп беришсин», - деди ал.
Орусияда бийлик өкүлдөрү аты Кристофер Шатто деп өзгөртүлгөн Кирил Кузьминди мекенине кайтарууну талап кылышууда. Максим менен Кирилдин өз энеси Юлия Кузьмина жакында теледен чыгып, президент Путинден уулун алдырып берүүнү суранды. Кузьмина убагында аракка берилип, балдарын жакшы карабагандыктан, эне укугунан ажыратылган экен. Орусиялык маалымат каражаттары теледен чыккандан бир нече сааттан кийин, Кузьминаны ичип алып, чуу салгандыгы үчүн поездден түшүрүп салышкандыгын жазып чыгышты.